1.1 Waarom lees je?
Door een tekst te lezen, veroorzaakt die tekst een bepaalde lezersreactie, de
tekst zorgt voor een bepaald effect op jou.
Leesmotivatie = een reden om te lezen.
- Lezen van verhalen/gedichten leuk
- Tijdelijk ontsnappen aan alledaagsheid
- Jezelf beter leren kennen, omdat je inleeft in personages
- Leert je dingen over de wereld/werkelijkheid
Nieuwsgierigheid speelt vaak een rol.
Door identificatie of inleving met de personages en door herkenning van
situaties en ervaringen denken veel lezers dat literaire teksten inzicht geven in
de eigen identiteit en hoe mensen met elkaar omgaan.
1.2 Wie ben je als lezer?
Lezers verschillen bijv. in smaak en literaire voorkeur. Iedere lezer is een
individu met eigen interesses, voorkeuren en belangstelling.
Als lezer kun je je smaak ontwikkelen, iedere lezer maakt een
smaakontwikkeling door.
Dat lezers verschillen in literaire voorkeuren, komt doordat ze van elkaar
verschillen in leeftijd, opleiding, maatschappelijke achtergrond, sekse en
geaardheid.
Als het verschil in lezersreacties (mede) door sekseverschillen wordt bepaald,
dan speelt gender een rol. Het gaat dan niet om het biologische verschil
tussen mannen en vrouwen, maar om verschillen die door opvoeding enz.
bepaald worden.
Gender verwijst naar sociaal geconstrueerde invullingen van wat mannelijk
gedrag en vrouwelijk gedrag is of zou zijn.
1.3 Wat verwacht je als lezer?
Als je een verhaal of gedicht gaat lezen, doe je dat met bepaalde
verwachtingen.
Het wel of niet uitkomen van verwachtingen is erg bepalend voor het effect
v.d. tekst op jou als lezer. Dit bepaalt grotendeels je oordeel over de tekst.
Verschillende oorzaken voor verwachtingen:
- Door wat je over het verhaal gehoord of gelezen hebt.
- Door het genre: om wat voor soort boek gaat het? Bijv. sprookje –
kenmerkende aspect v. sprookje
- Titel en omslag
- Achterflap: als het wordt geprezen verwacht je dat het goed is
Verwachtingen die je als lezer altijd hebt:
- Je verwacht dat er terwijl je leest suggesties gegeven worden over het
verloop van het verhaal. Door suggesties krijg je bepaalde vermoedens
over het verdere verloop.
- Je verwacht mee te kunnen leven met de personages. Veel lezers
willen de personages kunnen begrijpen of zich ermee identificeren.
Belangrijk daarbij is dat personages interessant of intrigerend moeten
zijn.
, 2.1 Eenduidigheid en meerduidigheid
In zakelijke teksten wordt ernaar gestreefd de informatie zo eenduidig mogelijk
aan de lezer te presenteren. Wat je leest, moet duidelijk zijn.
Bij literaire teksten geldt dat streven niet. Er is veel meer ruimte voor
meerduidigheid. Soms zijn er meerdere betekenissen mogelijk en niet alles is
meteen duidelijk.
2.2 Open plekken
Een open plek is een klein of groter tekstgedeelte dat voor jou als lezer
onduidelijk is en dat vragen bij jou oproept. Als lezer word je geactiveerd om
die onduidelijkheden op te lossen en de vragen te beantwoorden.
Open plekken kunnen op meerdere manieren ontstaan:
- Door informatieachterstand bij de lezer. Je kunt te maken krijgen met
tegenstrijdige informatie, met relevante informatie die verzwegen wordt,
informatie die ontbreekt. Soms weet je als lezer minder dan de
personages, dan wil je informatieachterstand opheffen. Je leest door
om deze open plek in te vullen.
- Als je meer denkt te weten dan personages. Er ontstaat een open plek
omdat je wilt weten of je vermoedens kloppen en of het met de
personages zal verlopen als je verwacht. In dit geval ga je af op
bepaalde suggesties of expliciet verwoorde verwachtingen over het
verloop van tekst en wilt weten of die uitkomen.
- Gedrag van personages kan open plekken veroorzaken. Je wilt de
motieven van de personages weten, als die niet direct duidelijk zijn lees
je door om erachter te komen.
- De titel roept ook meestal een open plek op.
- Vaak komt het voor dat in literaire teksten een bepaalde kennis over de
werkelijkheid bekend wordt verondersteld. Het kan echter voorkomen
dat er een voorkomt die jij niet hebt. Dan ontstaat er een open plek.
Open plekken hebben effect op de lezer. Je wordt erdoor ‘aan het werk gezet’.
Er wordt niet alles verteld en uitgelegd literaire tekst doet daarom een
beroep op de mentale activiteit van jou als lezer.
Als aan het eind van een tekst alle open plekken door jou als lezer ingevuld
zijn, dan heeft het boek een gesloten einde.
Als aan het eind nog open plekken oningevuld zijn en er nog onduidelijkheden
en vragen bij jou bestaan, dan heeft een tekst een open einde.
De open plekken maken je tot een actieve lezer: je gaat je dingen afvragen
waardoor je naar die passages in de tekst waarmee je onduidelijkheden weg
kan nemen zoekt.
2.3 Proza, gedicht, toneel
Literaire teksten kunnen op verschillende manier gepresenteerd worden:
- Proza: de presentatie van de tekst op de bladzijde speelt geen
bijzondere rol. De regels vullen de totale breedte van de pagina.
Prozateksten kunnen in lengte van elkaar verschillen.
Een van 100 pagina’s of meer proza
Een van 80 tot 100 pagina’s novelle
Korter dan novelle (kort) verhaal
- Gedichten: te herkennen doordat de tekst op een bijzondere manier op
de pagina staat. Het bestaat uit versregels die niet door hoeven te
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller evagaal. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.27. You're not tied to anything after your purchase.
