samenvatting - mindmaps onderwijspsychologie en leerstrategieën
86 views 9 purchases
Course
Onderwijspsychologie (6822)
Institution
Hogeschool NTI (NTI)
Book
Interventies in het onderwijs: leerproblemen
Wil jij in één oogopslag alle belangrijke thema's van een hoofdstuk kunnen zien? Kies dan voor deze samenvatting in de vorm van mindmaps. Ik bied ook een geschreven samenvatting aan van dit vak (handig ter ondersteuning van de mindmaps).
De mindmaps zijn een samenvatting van het boek: 'interven...
Leerstoornis specifiek voor lezen en spellen met een neurologische basis. Veroorzaakt door Anamnese:
cognitieve verwerkingsstoornissen op het gebied van fonologische en orthografische Kenmerken en gevolgen: Belangrijk voor klinische diagnose zijn de historie en achtergronden. Win info over
taalverwerking. Beperkt in ernstige mate een normale educatieve ontwikkeling. Kan gepaard gaan met talige aspect rekenen de volgende deelgebieden in, die gerelateerd zijn aan leesproblemen + dyslexie:
Bij leesproblemen is niet altijd sprake van dyslexie. Kan ook komen door bijv. ADHD of (verhaalsommen). Kan begrijpend lezen ook Medisch: bijv. beperking gezichtsvermogen, erfelijkheid, gehoor waarneming.
2-taligheid. Kinderen met dyslexie hebben moeite met: belemmeren. Op middelbare school kunnen Psychologisch: gedrags-, sociaal-emotionele en motivationele problemen.
Oproepen en manipuleren met spraakklanken moeilijkheden ontstaan met vreemde talen en Onderwijssituatie: schoolprestaties, extra ondersteuning?
Hebben een laag benoemtempo studerend lezen. Gevolgen: sociaal-emotionele Thuissituatie: bijv. meertaligheid, ondersteuning
Moeite met aanleren koppelingen tussen klanken, letters of lettercombinaties. problemen + motivationele problemen (stress,
Mate van problemen hangt af van de taal (de ‘O’ heeft in het Engels veel meer klanken faalangst, depressieve gevoelens). Leidt weer
bijv.) tot vermijden van lezen en schrijven wat de
mensen met dyslexie zijn in staat klank-tekenkoppelingen aan te leren, maar dat wordt ontw. weer verder verhinderd. Dyslexie is
onvoldoende geautomatiseerd geassocieerd met vroegtijdig schoolverlaten +
een lager opleidingsniveau dan op grond van Testafname:
andere competenties verwacht. Vergoeding vanuit zorg pas bij ernstige dyslexie (laagste 10% leesvaardigheden,
16% lezen, 10% spellen). Fonologische vaardigheden zijn een insluitingscriterium bij
dyslexie. Manieren waarop fonologisch verwerkingssysteem tot uitdrukking komt
bij dyslexie:
Diagnostiek en signalering in het onderwijs: Fonologisch bewustzijn (wat krijg je als je de K klank weglaat uit balk?)
NL bezit een uniek traject van signalering en begeleiding in het onderwijs t/m diagnostiek + Tijdelijk actief houden fonologische informatie in kortetermijngeheugen
behandeling in de zorg. (omgekeerde volgorde noemen van cijferreeks)
Masterplan Dyslexie: onderwijsveld informeren en adviseren over vroege, eenduidige Efficiënte activatie fonologische vorm van woorden (snel benoemen van
signalering en begeleiding leerlingen klassikaal en individueel. Leerproces wordt in plaatjes van simpele objecten)
aanmerking genomen (niet uitgaan van 1 test/moment) Sterkte van associaties tussen fonologische eenheden en grafische symbolen
Response to Instruction-benadering (RTI): instructive aanpassen zodra leesontwikkeling (snel beoordelen of klank overeenkomt met letter)
stagneert.
Continuüm van zorg: hierin staan criteria voor effectief georganiseerd onderwijs in o.a. Dyslexie Algemene intelligentie is geen uitsluitingscriterium. Geeft wel inzicht in of iemands
lees- en spellingsproblemen in de lijn der verwachting liggen qua capaciteiten.
leesvaardigheid. Vanwege de comorbiditeit met ADHD is het belangrijk inzicht te krijgen in de
Leerlingvolgsysteem: helpt bij nauwlettend in de gaten houden van vorderingen in lees- en executieve functies, aandacht en gedragsproblemen.
spellingsvaardigheden. Op verschillende momenten wordt getoetst en vergeleken met
anderen (bijv. AVI kaarten).
Observeren: helpt bij nauwlettend in de gaten houden van vorderingen in lees- en
spellingsvaardigheden, problemen zullen vroeg worden gesignaleerd. Soms komen
problemen pas aan het licht op de middelbare school. Viel niet op omdat kind Diagnose en indicatiestelling:
compenserende strategieën toepaste. Bij signaleren mogelijke dyslexie verwijst onderwijs Protocol Dyslexie, Diagnostiek en Ernstige enkelvoudige dyslexie kan worden gesteld wanneer uit diagnostisch
door naar zorg voor uitgebreide diagnostiek en gerichte behandeling. Behandeling: onderzoek blijkt dat er sprake is van:
Uitgangspunt is klankstructuur, niet 1. Ernstige achterstanden in lees- of spellingsvaardigheden (dan is er bovendien
letterstructuur. Behandeling richt zich op het milde leesachterstand)
kunnen toepassen van het geleerde in andere 2. Ernstige tekorten in de fonologische vaardigheden waardoor deze
contexten (transfer). achterstanden verklaard kunnen worden (zwakte taalontwikkeling, perceptie
Diagnostiek leesproblemen en dyslexie in de zorg: of comorbiditeit).
2 niveaus binnen differentiaaldiagnostiek: symptoom- + De aanpak van bijkomende problematiek is ook Met diagnose aanmerking voor vergoede behandeling in gespecialiseerde
verklaringsniveau. erg belangrijk! Denk een sociaal-emotionele zorginstelling. Als dyslexie niet ernstig genoeg is geen vergoeding. Ouders
Symptoomniveau = ernst functionele beperking problemen! Overwegen om dat naast moeten zelf betalen of hulp moet van school komen. In NL wordt een
Verklaringsniveau = comorbiditeiten? Oorzakelijke factoren? behandeling dyslexie ook aan te pakken. Ook dyslexieverklaring opgesteld met onbepaalde geldigheid.
belangrijk om te kijken of iemand een
negatieve leesattitude heeft.
Mindmaps onderwijspsychologie
, Begeleiding en interventie in het onderwijs:
Mogelijke aanpassingen in het onderwijs: Eerste verantwoordelijkheid ligt bij het onderwijs. Hebben de plicht om leesonderwijs te
Verschillende aspecten interventie mogelijkheden van aanpak problematiek, bieden + extra ondersteuning. Voordat een specialist ingeschakeld wordt moet het
dispensatiemogelijkheden, compensatiemogelijkheden en maatregelen om optimaal de onderwijs zorgen voor goede aanpak (zowel binnen als buiten de klas).
onderwijsloopbaan te volgen (bijv. audiovisuele ondersteuning + extra tijd bij CITO. Bij Signalering & preventie: wekken van belangstelling en taalbewustzijn op jonge
eindexamens spellingsfouten niet meegerekend. ICT hulpmiddelen zoals Daisy om leeftijd. In de kleuterklassen wordt er al spelenderwijs met taal omgegaan
studieboeken af te luisteren). (voorlezen met interactie, klankspelletjes en rijmoefeningen). De taalomgeving is
Enkelvoudige dyslexie geldt in principe niet als reden voor doorverwijzing naar speciaal van belang.
onderwijs. In bepaalde gevallen kan leerwegondersteunend onderwijs (LWOO) op vmbo Functionele geletterdheid: vanaf groep 3 formele en systematische leesinstructies.
geïndiceerd zijn. Leraren kunnen rekening houden met de manier van instructies geven 1e fase ook aandacht voor auditieve analyse (welke klank hoor je in het woord
(controleren of het begrepen is en overzichtelijke lay-out gebruiken). Belangrijk om ‘kat’?) en auditieve synthese (welke letters maken de klank K A T?). Nadruk van
leerlingen NIET te vergelijken, pre-instructies geven waar nodig, nooit onverwachte accuraat + foutloos lezen verschuift naar vlot automatisch lezen. Vanaf groep 4
leesbeurten geven en bord niet te snel uitwissen. instructies in het voortgezet technisch lezen met als doel dat leerlingen met een
bepaald niveau de school verlaten. Niveau zal gemiddeld eind groep 6 aanwezig
zijn.
Begeleiding en interventie: instructie + begeleiding afgestemd op
instructiebehoeften leerling. In eerste instantie extra begeleiding, uitbreiding
Behandeling dyslexie in de zorg:
leertijd + oefeningen in de klas m.b.v. leesmethoden. Convergente differentiatie
Klankkennis: bewustwording dat woorden uit klanken bestaan, segmenteren en
leerlingen krijgen allemaal dezelfde instructies. Divergente differentiatie
manipuleren van klanken in woorden, kennis van alle klanken (corpus) en
klankstructuur van een taal. Dyslexie leerlingen werken op eigen niveau met verschillende lesinhoud. Deze 2 vormen
worden vaak gecombineerd. Leerlingen die geen baat hebben bij extra begeleiding,
Klank-letterassociaties: foneembewustzijnstraining met training van klank-
letterkoppelingen (bijv. taal bestaat uit 3 spraakklanken T|AA|L, welke grafisch
wordt weergegeven als T|A|A|L). Relaties tussen gesproken + grafische
deel 2 leertijd enz. komen in aanmerking voor meer intensieve en systematische
interventie, 1 op 1 of in kleine groepjes (wordt gegeven door leesspecialist of
remedial teacher). Voorbeelden programma’s Bouw!, Taal in Blokjes, Connect en
representatie in geschreven taal moet duidelijk aan de leerling worden uitgelegd.
Estafette. Herhaling en duidelijke instructies zijn belangrijk. Aandacht gaat eerst uit
Regel gestuurde strategieën: strategieën aanleren voor oplossen van (voorspelbare)
naar goed lezen, daarna naar tempo. Voor het plan van aanpak worden eerst
onregelmatigheden in klank-letterrelaties. Fonologische en morfologische woord-
belemmerende en beschermende factoren in kaart gebracht op basis daarvan
kenmerken spelen een belangrijke rol in de schrijfwijze (fietst = 1 op 1 relatie |
worden onderwijsbehoeften geformuleerd.
brand = D terwijl je T hoort).
Zelfstandig werken: kan op pc of via apps er zijn ook boekenreeksen. Leerlingen
Korte visuele aanbiedingen: op zichzelf geen functionele aanpak voor dyslexie, wel
kunnen ook met elkaar lezen (peer tutorlezen). Leesniveau tutor moet minstens 2
geïntegreerd in bredere behandeling. Bijv. ‘Flitskaartenprogramma’.
niveaus hoger liggen. Kan ook middels methodes als ‘Stap door!’ of ‘Samen lezen’.
Intensief: intensief en expliciet of fonemische structuur heeft grootste impact op
Voorzetting van begeleiding in verdere schoolloopbaan: interventie + begeleiding
leesvaardigheden. Automatiseren van grafeem-foneemassociaties (essentieel voor
zal gedurende hele schoolloopbaan nodig zijn. Op het voortgezet onderwijs zal met
vloeiend lezen) vergt veel meer tijd dan verwerving van passieve kennis van deze Evaluatie:
name instructie over leerstrategieën belangrijk zijn. Sociaal-emotionele aspect is
associaties. Uiteindelijk doel van behandeling =
Gestructureerd: geprotocolleerde aanpak is effectief. Een gestructureerde, voldoende niveau van lees- en
systematische (fonologisch gebaseerde) behandeling is effectief omdat het een spellingsvaardigheden.
zelflerend mechanisme (bootstrapping) in werking zet waarmee de leesvaardigheid Klinisch nut: afgeraden om te
kan ontplooien vergelijken met anderen. Beter Ontwikkelingen diagnostiek:
vergelijken met standaardscores. 2004 protocollen ontwikkeld voor leesproblemen & dyslexie in het onderwijs.
Transfer van het geleerde 2011 herziening door Expertisecentrum Nederlands.
Ecologische relevantie: belangrijk m.b.v. protocollen bezit NL een uniek traject van signalering en begeleiding in
om te kijken naar het geheel i.p.v. het onderwijs t/m diagnostiek en behandeling in de zorg. Proces signalering en
losse onderdelen. doorverwijzing.
Langetermijneffecten: follow up
meting is cruciaal. Pas nut als er
blijvende verbetering is.
Mindmaps onderwijspsychologie
, Dyscalculie = ernstige en hardnekkige problemen met het leren + toepassen van reken- en Dyscalculie in de DSM-V: Praktijk van de diagnostiek:
wiskundekennis. Komt vaak pas aan het licht als er gerekend moet worden. Zwak Dyslexie en dyscalculie zijn samen: 1. Analyse levensloop: gevolgd onderwijs, uitsluiting bredere problemen.
ontwikkeld getalsgevoel, weinig intuïtie voor oplossen sommen. Elementaire specifieke leerstoornissen . Worden 2. Analyse rekenvaardigheden en rekenonderwijs: kwaliteit (tempo + accuratesse) en
automatismen ontwikkelen zich onvoldoende/met ernstige vertraging. Opbouw parate onderscheiden van ‘intellectuele ont- remediërende inspanningen. Op de DLE-schaal (Didactische LeeftijdsEquivalent) kan
kennis getallen + onderlinge relaties gebeurt langzamer (ondanks harde werk + wikkelingsstoornis’ (= algemener en komt de leerachterstand weer worden gegeven. Ook kan men naar het rekenproces zelf
inspanningen). voor bij zeer lage intelligentie). Bij kijken, middels reken didactisch onderzoek. Daar kijkt men ook naar
Er zijn 2 theoretische benaderingen om dyscalculie te onderscheiden: dyslexie en dyscalculie is het algemene oplossingsstrategieën.
1. Algemeen: rekenen doet een zwaar beroep op algemene functies en vaardigheden denk- en redeneervermogen niet 3. Analyse kennis en mate van automatisering van elementair rekenen + verwerking
(abstract redeneren, werkgeheugen en/of langetermijngeheugen). Slecht horen/zien, verstoord. Leerlingen met dyscalculie eenvoudige info: inhoudelijke info over het rekenproces.
afdwalende gedachten maken het niet makkelijk. ontwikkelen vaak rekenangst, vertonen 4. Analyse van de voor rekenen belangrijke cognitieve vaardigheden : o.a. taal-
2. Specifiek: manifesteert zich ook bij leerlingen die geen problemen hebben met denk + vermijdings-gedrag waardoor de vaardigheden, redeneervaardigheden, werkgeheugen en/of langetermijngeheugen,
geheugenfuncties als het gaat om talige informatie. Zij hebben een domein specifieke achterstand vaak onnodig groot wordt. planningsvaardigheden enz.
verstoring.
In praktijk vullen de 2 theorieën elkaar vaak aan, in de wetenschap staan ze vaak tegenover
Pedagogische voorwaarden:
elkaar. De specifieke benadering heeft de laatste jaren aan gewicht gewonnen, mede door
Gespecialiseerde begeleiding is nodig. Waardering is beter en productiever dan kritiek. Houdt
de ontwikkeling van technieken voor hersenonderzoek.
rekening met opgebouwde angsten en gevoelens van minderwaardigheid. Het kind nooit
Baby’s nemen al hoeveelheden waar. Tot 10 tellen begint vanaf 4 jaar. Gebruik van
onverwacht de beurt geven in de klas, kondig dat ruim van tevoren aan. Laat het kind zich op z’n
telwoorden + cijfers is eerste stap naar formeel rekenen. Combinaties van symbool +
gemak voelen i.p.v. dat hij bang is fouten te maken. Ouders zijn onmisbaar bij goede
aantal en het automatiseren daarvan is een zware opgave, kost vele jaren. Door jaren van
ondersteuning, hulp moet wel in goede harmonie gegeven worden.
sommen maken zijn gecombineerde waarden (sommen, bijv. 3x4=12) deel uit gaan maken
van netwerken van getallen in het langetermijngeheugen.
Cijfers worden niet automatisch van de correcte betekenis voorzien (door Preventie en optimalisering van rekenonderwijs:
langetermijngeheugen), ook niet na jaren oefening. Tellen is dan het enige alternatief Belangrijk om stoornis aan te pakken zodra die zich manifesteert! Meer rekenen i.p.v. minder,
(meest elementaire niveau). Kleine, wellicht aangeboren, onvolkomenheid in de hersenen hulp afstemmen op wat leerling aankan. Nieuwe methodes leggen weer nadruk op lering van
de systematiek van het rekensysteem i.p.v. creatieve oplossingen die buiten het bereik liggen
kan vlot rekenen onmogelijk maken.
Dyscalculie van mensen met dyscalculie. Mogelijkheden om rekenen te stimuleren bij leerlingen:
Criteria Dyscalculie: 1. Instructies aanpassen: zowel klassikaal als individueel. extra hulp bij verwerking lesstof +
Criteria zijn geordend in 4 categorieën. eigen maken nieuwe rekenvaardigheden.
1. Hardnekkigheid: duurt voort ondanks toereikend 2. Betreffende leerlingen beter bij les betrekken : niet apart zetten, leerling beland dan in
onderwijs met extra uitleg + oefening. Nieuwe kennis uitzonderingspositie wat zelfvertrouwen kan schaden.
beklijft niet en is niet zonder hulp voor henzelf 3. Lesstof beter toesnijden op niveau leerling: nuttig om wel kennis te maken met
beschikbaar. Rekenachterstand door ontoereikend rekenstof ook al snapt hij/zij het niet meteen. Verwerkingsstof kan qua hoeveelheid en
onderwijs = didactische achterstand, geen dyscalculie! moeilijkheidsgraad ook aangepast worden.
Ontwikkelingen:
Protocol ERWD geeft aanwijzingen aan het onderwijs
2011 Protocol Ernstige RekenWiskundige-problemen en Dyscalculie
voor extra aandacht. Praktijk dyscalculie behandeling:
(ERWD) steunt scholen bij opzetten dyscalculiebeleid. Inmiddels
2. Ernst: goed te meten bij toetsen waar snel Goede aanpak kan voor vooruitgang zorgen. Technieken + procedures kunnen aangeleerd
zijn er ook dergelijke protocollen voor voortgezet + middelbaar
geantwoord moet worden. Bij gewone toetsen worden en hulpmiddelen gebruiken (tafel-kaart, rekenmachine). Intensieve nauwkeurige
beroepsonderwijs.
kunnen intelligente leerlingen met dyscalculie nogal instructies en meer oefening. ‘Cijferhaai’ (pc spel) is heel populair. ‘Met sprongen vooruit’ is
2013 3 nieuwe dyscalculietests. NDS (Nederlandse Dyscalculie
eens hoger scoren dan de E-score (onder 10 de een speels klassikaal programma.
Screener), ZAREKI-R-NL en 3DM Dyscalculie.
percentiel). Rekentechnieken: belangrijk om aantal rekentechnieken en procedures te beperken en
Percentage leerlingen met dyscalculie is afhankelijk van de gebruikte
3. Discrepantie: dyscalculie vloeit niet voort uit middelen beschikbaar te stellen die het geheugen kunnen ondersteunen. 1
definitie + diagnostische criteria. Er zijn gradaties in ernst net als bij
algemene ontwikkelingsachterstand. Altijd standaardprocedure aanleren.
andere stoornissen. Er is een erfelijk component bij dyscalculie en
discrepantie met andere cognitieve vaardigheden. Geheugen: let bij keuze van procedures en technieken op belasting van kortetermijngeheugen.
gaat vaak gepaard met andere stoornissen (vaak ADHD).
4. Elementaire moeilijkheden: problemen met elemen- Dat is zwak, daarom zijn hulpmiddelen noodzakelijk!
taire kennis (simpele sommen)
Uiteindelijk oordeel komt tot stand in psychodiagnostisch
onderzoek.
Mindmaps onderwijspsychologie
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller lindamanders. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.75. You're not tied to anything after your purchase.
