Bij deze een complete samenvatting van het vak law and Governance van het vak Law and Governance. De samenvatting bevat alle voorgeschreven stof (alle artikelen) en alle voorgeschreven arresten (een korte samenvatting hiervan).
Law and Governance – VU periode 4
Ouiam El Hammouchi
Week 1
M. Vols, ‘Over nabuurschap en nabuurhaat in het recht’, NJB 2015/2107, p. 2926-2934.
J.H.A. van der Grinten en A.E. Schilder, Uittreksel uit: ‘De burgemeester bewapend’,
preadvies voor de Vereniging voor de vergelijkende studie van het recht van België en
Nederland 2019 (Canvas)
B. van der Vorm, De uitbreiding van de sluitingsbevoegdheid in artikel 174a Gemeentewet en
de taak van de burgemeester als sheriff, TBS&H 2020 | nr. 4, p. 157
*M. Vols, ‘Over nabuurschap en nabuurhaat in het recht’, NJB 2015/2107, p. 2926-2934.
Onderzoek over hoe de bevoegdheden van de lokale overheid in de strijd tegen woonoverlast zich
verhouden tot het vrijheids- en het tijdigheidsbeginsel.
Inleiding
Woonoverlast= hinder die wordt veroorzaakt in of direct rond een woning. Er zijn drie typen
overlastveroorzakers:
- Gevaarzetters bewoners die zich bezighouden met gevaarzettende activiteiten zoals het
veroorzaken van brandgevaar, slecht woningonderhoud dan wel ernstig laten vervuilen van de
woning
- Drugsdealers maakt zich schuldig aan drugshandel in en rond de woning, hetgeen veelal
gepaard gaat met de aanloop van overlastgevend bezoek en intimidatie van omwonenden
- Hinderlijke restcategorie en omvat bijvoorbeeld bewoners die ernstige geluidshinder
veroorzaken of de buren voortdurend lastigvallen
Deze drie typen kunnen samenlopen; een buurvrouw kan ernstige geluidsoverlast veroorzaken,
brandgevaar veroorzaken door hennep te kweken en softdrugs te verkopen vanuit de woning.
1. Moet de overheid wel een rol hebben bij de aanpak van woningoverlast?
Zijn burgers niet primair zelf verantwoordelijk (bv. via het burenrecht). Er zijn meerdere redenen om
aan te nemen van niet: a) de privaatrechtelijke mogelijkheden zijn niet altijd voldoende geschikt om
het probleem aan te pakken, door de kosten en de angst om te verliezen, b) de aanpak van
woningoverlast raakt ook het publiek belang, bijvoorbeeld de openbare orde, de leefbaarheid van
wijken en de veiligheid/gezondheid, c) positieve verplichtingen voortvloeiend uit art. 2 en 8 van het
EVRM dwingen de overheid tot ingrijpen in situaties waarin de overlast de rechten van slachtoffers
ernstig beperkt.
2. Beginselen
Vrijheidsbeginsel: dwingt de overheid om de autonomie van burgers te respecteren en zich zo veel
mogelijk te onthouden van inbreuken op diens vrijheid; art. 10 Gw.
Tijdigheidsbeginsel: de lokale overheid moet tijdig tegen overlast optreden, komt tot uiting in de
positieve verplichtingen die voortvloeien uit het recht op respect voor privéleven van
overlastslachtoffers. Dit kan ingaan tegen vrijheidsbeginsel. Als strikt aan het vrijheidsbeginsel wordt
voldaan, is vroegtijdig ingrijpen niet aan de orde. Als er vroegtijdig wordt ingegrepen, dan komt
doorgaans de vrijheid in gevaar.
Oplossing: als de overheid besluit op te treden, dan moet de beperking van de vrijheid zo beperkt
mogelijk zijn. Vroegtijdige interventie is dus mogelijk, maar de overlast moet eerst een bepaalde ernst
hebben en vervolgens moet de aantasting van de vrijheid zo gering mogelijk zijn (art. 8 lid 2 EVRM).
Sahlin bouwt voort op het werk van Foucault en onderscheidt twee typen van strategieën van
uitsluiting en controle bij de huisvesting van overlastige bewoners: grenscontrole en disciplinering.
, - Grenscontrole bewaken grenzen territorium (woonwijk en woning). Dit doet men door het
voorkomen dat ongewenste woningzoekenden toegang krijgen tot woningen of wijk en
verwijderd naar nodig ongewenste bewoners.
- Disciplinering slaat op het disciplineren van bewoners in hun wijk en woning. Controleren
en veranderen van gedrag door begeleiding, training, bestraffing en beloning, zonder
ontzegging woonruimte/verhuizen
Grenscontrole en overlastbestrijding
1. Poortbewaking: weren van gevaarzetters, drugsdealers en hinderlijken
De wet bijzondere maatregelen grootstedelijke problematiek stelt de lokale overheid in staat om niet-
kapitaalkrachtige bewoners te weren uit achterstandswijken. Om de bevoegdheden uit de wet toe te
kennen moet de Minister voor Wonen en Rijksdienst eerst op verzoek van de gemeenteraad een gebied
aanwijzen. Dit gebied moet noodzakelijk en geschikt zijn voor het bestrijden van grootstedelijke
problematiek en moet voldoen aan de eisen van subsidiariteit en proportionaliteit.
Nadat een gebied is aangewezen, kan de gemeenteraad in de huisvestingsverordening een
huisvestingsvergunning verplicht stellen voor het gebruik van de in de verordening aangewezen
woonruimte.
2. Uitzetting: sluiting van woningen
De lokale overheid heeft een aantal mogelijkheden om gevaarzetters, drugsdealers en hinderlijken uit
hun woning te zetten. O.g.v. art. 17 Woningwet gevaarzetters aanpakken, het college van B&W is
bevoegd om een woning te sluiten indien sprake is van een herhaalde overtreding van de Woningwet
die gepaard gaat met een bedreiging van de leefbaarheid of een gevaar voor de gezondheid/veiligheid.
De burgemeester is bevoegd om op grond van art. 13b Opw (ook wel de Wet Damocles) drugsdealers
uit hun woning te zetten. Hij kan een woning sluiten (bestuursdwang) als in de woning soft of
harddrugs wordt verkocht, afgeleverd of verstrekt of aanwezig is. Het hoeft niet gepaard te gaan met
overlast.
Art. 174a Gemw (ook wel de wet Victoria) biedt de burgemeester de bevoegdheid om hinderlijke
bewoners uit hun woning te zetten. Hij mag de woning sluiten indien gedragingen in de woning de
openbare orde verstoren (druggerelateerde overlast of geluidsoverlast evt.). ABrvS heeft bepaald dat
voor toepassing hiervan is vereist dat ‘de veiligheid en gezondheid van mensen in de omgeving in
ernstige mate wordt bedreigd’ en bij ‘gedragingen die op zichzelf ernstig zijn’. Cumulatie van niet-
ernstige overlast is niet voldoende.
Tijdelijk verlies woning – of definitief?
Sluiting van woning leidt tot een tijdelijk verlies van een woning, bv. 3 maanden. Daarna mag de oude
bewoner meestal weer terugkeren. Het college kan wel op basis van 13b Woningwet de eigenaar van
een gesloten woning verplichten tot het beheer van de woning over te dragen aan een
woningcorporatie. Daarnaast is de verhuurder op grond van 7:231 lid 2 BW bevoegd om bij sluiting
van een woning de huurovereenkomst te ontbinden.
Grenscontrole in het licht van het vrijheids- en tijdigheidsbeginsel
De Rotterdamwet krijgt kritiek:
- De wet zou krenkend, discriminerend en stigmatiserend zijn voor mensen die niet voldoen aan
de juiste sociaal economische kenmerken
- De wet zou niet de daadwerkelijke problemen zoals ongelijkheid en armoede aanpakken, maar
slechts de verliezers in de maatschappij straffen
- De wet zou een voorbeeld zijn van een fact free politics of symboolpolitiek: de uitbreiding van
de weigeringsgronden is niet zinnig, omdat de effectiviteit niet is aangetoond
Poortbewakingvoldoen veelal goed aan het tijdigheidsbeginsel. De overheid treedt in zeer
vroegtijdig stadium op tegen eventuele overlast. Het wordt voorkomen voor het begint. Aan de andere
,kant leidt poortbewaking tot een ingrijpende inmenging in de vrijheid van woningzoekenden. Het staat
mensen niet vrij om zonder bemoeienis van de overheid hun verblijfsplaats te kiezen.
Het wetsvoorstel, Rotterdamwet 2.0 scoort beter. Het maakt een vrijheidsbeperking mogelijk indien
iemand zich al eerder schuldig heeft gemaakt aan overlastgevende gedragingen. Het blijft echter wel
vaag wat precies een overlastgevende gedraging is die kan leiden tot weigering van een
huisvestingsvergunning. Het is ook onduidelijk hoe ernstig de voormalige overlast moet zijn om tot
weigering over te gaan.
Uitzetting staat ook op gespannen voet met het vrijheidsbeginsel. Het is zeer ingrijpend, omdat het
soms tijdelijk, maar ook definitief verlies van de woning kan zijn. De overlast dient daarom ernstig
genoeg te zijn om dit te rechtvaardigen. Dat is het niet, aangezien op grond van 13b Opw de
aanwezigheid van een hoeveelheid drugs al voldoende is voor een sluiting. 17 Woningwet is dan beter,
omdat er dan herhaaldelijke overtreding moet plaatsvinden. Maar ook dit zegt niets, omdat van
overtreding van de Woningwet al snel sprake is. Art. 174a Gemw scoort dan het beste, aangezien de
burgemeester de bevoegdheid slechts kan toepassen indien is voldaan aan strenge voorwaarden.
Als het gaat om het tijdigheidsbeginsel, scoort de Wet Damocles goed. De burgemeester kan
slachtoffers van drugsdealers in en vroegtijdig stadium al helpen. Art. 17 Woningwet scoort ook goed.
De Wet Victoria scoort erg slecht, omdat de voorwaarden erg streng zijn.
Disciplinering en overlastbestrijding
De strategie van disciplinering richt zich anders dan poortbewaking niet op de ontzegging van
woonruimte of een gedwongen verhuizing, maar op het anderszins controleren en veranderen van
gedrag van bewoners in de woning.
1. Gevaarzetters en de woningwet
De Woningwet biedt mogelijkheden om gevaarzetters met behulp van disciplinering aan te pakken.
Nadruk ligt op bestraffing. B&W heeft de mogelijkheid om o.g.v. 92a Woningwet een bestuurlijke
boete op te leggen aan overtreders van het Bouwbesluit 2012. Wel eerst d.m.v. herstelsanctie proberen
aan te pakken (ook vorm van disciplinering). Herstelsancties worden vooral ingezet bij de bestrijding
van ernstige vervuilde woningen of slecht onderhouden panden en tuinen.
2. Drugsdealers en de Opiumwet
De Opiumwet biedt op grond van 13b een last onder bestuursdwang op te leggen en de woning sluiten.
De burgemeester kan in plaats hiervan ook een last onder dwangsom opleggen. Hierin is een specifiek
verbod of gebod opgenomen dat de drugshandel of de aanwezigheid hiervan moet stoppen. Een last
onder dwangsom kan nuttig zijn indien sprake is van een zeer kleine overtreding van de Opiumwet en
uitzetting disproportioneel is.
3. Hinderlijken en de Wet aanpak woonoverlast
In de praktijk komt de burgemeester veelal met lege handen te staan in dit geval. In het huurrecht is er
altijd een mogelijkheid om de huurovereenkomst te ontbinden in een civiele procedure. In een
koopwoning is deze optie er niet. Het sluiten van een woning kan niet bij geluidsoverlast. Bij de
geluidsoverlast door koopwoning bewoners zijn er niet veel mogelijk.
Disciplinering in het licht van vrijheids- en tijdigheidsbeginsel
De bevoegdheden uit de woningwet maken optreden in vroegtijdig stadium mogelijk, waardoor goed
wordt voldaan aan het tijdigheidsbeginsel. In het licht van het vrijheidsbeginsel kan het wel onder druk
te komen staan, omdat bijv. het verbod om een gebouw op een wijze te gebruiken die gevaarlijk is
voor veiligheid een gezondheid (1a Woningwet) of het verbod op het hinderlijk gebruiken van een
bouwwerk (art. 7.22 Bouwbesluit) erg ruim en vaag zijn.
Aan de andere kan heeft handhaving van deze verboden meet herstelsancties of bestuurlijke boete niet
direct zeer ingrijpende vrijheidsbeperkende consequenties.
, Het opleggen van een last onder dwangsom op grond van de Wet Damocles is niet streng. In
vroegtijdig stadium kan er al worden opgetreden. Aan de andere kant wordt dan wel vanwege een
relatief licht vergrijpe een inbreuk gemaakt op de vrijheid van de burger.
De huidige bestuursrechtelijke regeling om geluidsoverlast aan te pakken scoort in het licht van het
vrijheidsbeginsel erg goed, maar verhoudt zich slecht tot het tijdigheidsbeginsel. Art. 151d Gemw
(nieuw) beoogt vroegtijdiger ingrijpen mogelijk te maken, maar wil dat op een meer proportionele
wijze doen dan een woningsluiting.
*J.H.A. van der Grinten en A.E. Schilder, Uittreksel uit: ‘De burgemeester bewapend’, preadvies voor
de Vereniging voor de vergelijkende studie van het recht van België en Nederland 2019 (Canvas)
Taken en bevoegdheden burgemeester
In de Gemeentewet (Gemw) zijn aan de burgemeester verschillende taken en bevoegdheden
toegekend.
Handhaving openbare orde 172 lid 1 Gemw
Ter uitvoering van deze opdracht zijn hem een aantal bevoegdheden toegekend. Zo is de burgemeester
volgens het tweede lid bevoegd overtredingen van wettelijke voorschriften die betrekking hebben op
de openbare orde, te beletten of te beëindigen, waarbij hij zich bedient van de onder zijn gezag staande
politie. In het derde lid is hem daarnaast nog een extra bevelsbevoegdheid toegekend die voor 1994
nog niet bestond. Op grond van deze bepaling mag hij ‘bij verstoring van de openbare orde of bij
ernstige vrees voor het ontstaan daarvan, de bevelen te geven die noodzakelijk te achten zijn voor de
handhaving van de openbare orde’.
o Belast met het toezicht op openbare samenkomsten en vermakelijkheden en op de
voor het publiek openstaande gebouwen en bijbehorende erven (174 lid 1 Gemw).
Heeft een bevelsbevoegdheid (lid 2)
Lichte bevelsbevoegdheid, 172 lid 3 Gemw
Volgens artikel 172 lid 3 Gemw heeft de burgemeester de bevoegdheid om ‘bij verstoring van de
openbare orde of bij ernstige vrees voor het ontstaan daarvan, de bevelen te geven die noodzakelijk te
achten zijn voor de handhaving van de openbare orde’.
Het blijkt een panacee te zijn tegen allerlei mogelijke verstoringen van de openbare orde, waarbij zelfs
een inbreuk wordt gemaakt op grondwettelijk beschermde grondrechten, zoals het geval is bij de
sluiting van woningen van vrijgelaten criminelen om hen en de omgeving te beschermen tegen
liquidatie(pogingen).
Victor, Victoria, Damocles: sluiting drugspanden 174a Gemw
Na het wegvallen van dit belangrijke gemeentelijke wapen tegen drugsoverlast, was het duidelijk dat
‘Den Haag’ het ontstane gat moest dichten. Dat is – na veel duw- en trekwerk vanuit de Tweede
Kamer – gebeurd met de opname van artikel 174a Gemw, ook wel genoemd de Wet Victoria, dat de
burgemeester de bevoegdheid geeft om woningen te sluiten ‘indien door gedragingen in de woning of
het lokaal of op het erf de openbare orde rond de woning, het lokaal of het erf wordt verstoord’
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller ouiamhammouchi. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $16.62. You're not tied to anything after your purchase.
