Handboek psychodiagnostiek voor de hulpverlening aan kinderen en adolescenten
Samenvatting voor de module Diagnostiek aan de Universiteit van Amsterdam periode 3 van de pre-master orthopedagogiek. Omvat een (beknopte!) samenvatting van 38 bladzijdes van de opgegeven stof (boeken Tak e.a. en Verschueren & Koomen, artikelen en aantekeningen) voor het tentamen. Eindcijfer: 7,...
Week 1: H1 Tak, Bosch, Begeer & Albrecht; H1 Verschueren & Koomen; NVO-richtlijnen en aantekeningen
1. Professionele, theoretische en methodische aspecten van psychodiagnostiek (Tak, Bosch, Begeer &
Albrecht)
Diagnostiek
Diagnostiek: Onderscheiding Het door-en-door leren kennen van een bepaalde situatie om een
beslissing te nemen.
Dia: Uit elkaar halen.
Gignoskein: Begrijpen/te weten komen.
Diagnostiek: Het onderscheiden van beelden.
Er zijn een aantal punten waarop gelet moet worden bij de term diagnostiek:
• Er ligt nadruk op het individu (let op: in de orthopedagogiek ook op de context).
• Het is breder dan classificatie of een uitspraak.
• Is onderzoek of hulpverlening waar behandeling bij hoort.
• Er wordt een theoretisch model gebruikt.
Psychodiagnostiek betreft onderzoek op het psychologisch functioneren.
Doelen zijn:
• Een betrouwbare en valide omschrijving van deze psychosociale werkelijkheid te verkrijgen.
• Mogelijke verklaringen te zoeken voor het ontstaan en voorbestaan van problemen.
• Verklaringen te toetsen.
Verder:
• Te bepalen welke interventies passend zijn.
• Te bepalen wat het effect is van hulp.
• Het onderzoek af te stemmen op de hulpvragers zodat hun motivatie wordt versterkt en de gewenste
verandering wordt bevorderd.
Bij adolescenten en kinderen zijn er specifieke uitgadingen:
• De vele en relatief snelle ontwikkeling die kinderen en adolescenten doormaken.
• Het verband tussen lichamelijke, psychische en sociaal functioneren dat met name in leeftijdsfases
aanwezig is.
• Het gegeven dat kinderen en adolescenten opgroeien binnen een specifieke context.
Diagnostiek volgt de wetenschappelijke cyclus: 1. Observatie, 2. Inductie, 3. Deductie, 4. Toetsing en
5. Evaluatie.
Componenten:
• Testleer (psychometrie): Hoe te scoren.
• Theorieën en concepten. Onderbouwing uit de literatuur. COTAN
• Gebruik van meetinstrumenten. Onderbouwing uit een instrument.
• Diagnostisch proces. combinatie van normatieve modellen. NVO
Enkele verwante begrippen:
• Screening: Eerste niet diepgaande onderzoek.
• Assesement: Vaststelling of meting met een instrument.
• Classificatie: Onderbrenging onder een bestaand beeld.
• Monitoring: Blijvend onderzoek tijdens een interventie.
• Gericht onderzoek: Toetsen van een specifieke vraag.
• Evaluatie: Onderzoek naar de effectiviteit van een interventie als geheel.
1
,Enkele belangrijke thema’s
1. Distantie en nabijheid:
- Distantie: Afstand geeft de ruimte om weloverwogen en objectief te reageren.
- Nabijheid: Belangrijke bij het subjectief reageren en begrijpen van gevoel. Voor een werkrelatie
is het specifiek belangrijk dat:
- Eerlijkheid en vertrouwelijkheid over met wie wordt gecommuniceerd.
- Voorspelbaar zijn.
- Inlezen in noodzakelijke stukken.
- Respect ten aanzien van de context.
2. Culturele diversiteit:
Een open, onderzoekende en reflectieve attitude is van belang, waarbij ook kennis helpt misinterpretaties
in het gedrag van belevingswerelden van anderen te voorkomen.
Mogelijke problemen:
- Taalbarrière.
- Verschillend perspectief op een stoornisbeeld.
- Toepasbaarheid van normen.
Accularatiestress: Een clash tussen opvatting van de eigen cultuur en de dominante cultuur:
Contact met de dominante cultuur
Ja Nee
Behoud van eigen Ja Integratie Separatie
cultuur Nee Assimilatie Marginalisatie
3. Regel en wetgeving.
Expliciteren: Een belangrijk kenmerk van professioneel handelen is dat de hulpverlener in staat is
uit te leggen wat hij doet en waarom.
Er gelden de aspecten van:
- Samenwerken.
- Verbeteren
- Legitimeren en verantwoordelijk handelen (accountability)
- Aansprakelijkheid (liability).
Belangrijke punten t.a.v. diagnostiek:
- De hulpverlener uit een multidimensionaal team heeft het recht gebundelde informatie zonder
toestemming in te zien.
- Hulpverleners mogen zich op de hoogte stellen van eerder diagnostisch onderzoek (waarbij voor
andere instellingen wel schriftelijk toestemming vereist is).
- Contact met hulpverleners op dezelfde casus mag niet zonder de toestemming van ouders (mits dit
niet een conflict van plichten oplevert dan mag het beroepsgeheim worden opgeheven).
- Het systeem “verwijsindex risicojongeren” is een ketenregistratiesysteem, waarbinnen verschillende
zorginstellingen samenwerken.
- Er bestaat een meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling (dit is geen meldplicht).
1. Diagnostisch proces in het onderwijs: De rol van de contexfactoren, veranderbaarheid en positieve
elementen (Verschueren & Koomen)
Diagnostiek
Er bestaan een aantal functies voor diagnostiek:
1. Probleemoplossing [Belangrijkste!].
2. Plaatsing (zoeken van de behandelplek).
3. Selectie (zoeken van de geschikte persoon).
4. Classificatie.
5. Evaluatie.
De probleemstelling verwijst naar het grotere geheel. De overige onderdelen zijn meer specifiek.
2
,De vraagstellingen:
• Verhelderen: Onderdeel van het screenen en voor het diagnostisch proces.
Wat gaat aan de problemen vooraf?
• Onderkennen: Omvat altijd een classificatie of niveaubepaling.
Wat is er aan de hand? Waaruit bestaat het probleem?
• Verklarend: Wanneer bekend is wat er aan de hand is, maar hier oorzaken voor gevonden
moeten worden.
Waarom zijn de problemen er nu? Hoe komen ze er? Wat zijn oorzaken?
• Indicerend: Zoeken naar de juiste plaatsing en selectie voor het probleem.
Welke behandelingen zijn geschikt? Wat is de gewenste type behandeling?
• Behandelingsgericht: Gaat over een specifiekere behandelbehoefte (gaat dus verder dan indiceren).
• Evaluatie: Vind plaats nadat de behandeling is geïndiceerd.
Heeft de behandeling de gewenste resultaten gehad?
Hieruit voortkomend komen een aantal diagnostiek vormen:
Veranderingsgerichte Het vroegtijdig beproeven en evalueren van een aanpak om een reeds gedurende het diagnostische
diagnostiek: proces zicht te krijgen op wat al dan niet kansrijke interventies zijn.
Verhelderende Komt voornamelijk voor in het begin van het diagnostische proces.
diagnostiek
Preventieve Gaat vooraf aan de individuele diagnostiek en gericht op probleemoplossing.
diagnostiek
Begeleidingsgerichte Positioneert zich onder indicerende en adviesgerichte diagnostiek, maar is specifiek op de invulling
diagnostiek van begeleiding gericht.
Evaluatiediagnostiek Correspondeert met diagnostisch doel van evaluatie.
Monitoring: Evaluatie tijdens de interventie.
Kort samengevat bestaat de volgende opeenvolging:
Indicerende diagnostiek Begeleidingsgerichte diagnostiek
Heeft als eindproduct een aantal onderbouwde aanbevelingen voor • Wordt vaak als onderdeel gezien van de verklarende
één of meer mogelijke interventies, waarbij interventie ruim opgevat diagnostiek, maar dit gaat niet altijd op.
kan worden . - Soms bestaan er “algemeen” werkende
Indicatiestelling Als het gaat om een plaatsing (bv. een oplossingen.
enge zin: indicatiestelling voor het speciaal onderwijs). - Soms kan er een andere hulpvorm (als
Indicatiestelling in Omvat zowel de plaatsing als de compensatie) worden gebruikt.
ruime zin begeleidingsgerichte diagnostiek.
Verschillen met traditionele diagnostiek
De orthopedagogische diagnostiek verschilt van de reguliere diagnostiek in:
• Doelstelling (waar wordt het accent gelegd?)
Traditioneel Orthopedagoog
Constaterend Behandelings-/verbeteringsgericht:
• Classificeren • Preventie (niveaubepaling).
• Analyseren • Interventie (planning t.a.v. behandeling en taxatie van de
• Beslissen over plaatsing veranderbaarheid).
• Evaluatie (tussentijdse bijstelling/effect bepaling).
3
, • Diagnose:
Traditioneel Orthopedagoog
• Constaterende uitspraak • Uitspraak over de meest gewenste vorm van interventie
met:
- De benodigde hulp.
- Specifieke pedagogische-/ onderwijsbehoefte.
- Ondersteuning.
Diagnostiekvormen
Er bestaan verschillende modellen die in de diagnostiek worden gebruikt:
Procesmodel Diagnostiek Regulatieve cyclus Diagnostische cyclus HGD
Rispens et. al. (1990) Tak & Veerman/Tak & Begeer (2014) De Bruyn et. al. (2003) Panmeijer & Van Beukering (2015)
1. Regulatieve cyclus (zie blz. 8)
2. HGD
De handelingsgerichte diagnostiek (HGD) bestaat uit de volgende fases:
1. Intake fase:
- Samenwerking starten.
- Informatie verzamelen.
- Diagnostische vraagstelling bepalen.
2. Strategiefase:
- Specifieke onderzoeksvragen en onderzoeksmiddelen.
- Toetsingscriteria.
- Toetsing van de hypothese en beantwoorden van de onderzoeksvragen.
3. Integratie- en aanbevelingen:
- Integratief beeld van de factoren van het kind en zijn omgeving.
- Doelen voor verandering.
- Bepalen van de gewenste aanbeveling.
4. Adviesfase:
- Informeren van cliënten en vragen beantwoorden.
- Overleg diagnosticus.
- Afspraak voor evaluatie.
De drie belangrijkste uitgangspunten zijn:
1. Gericht op veranderbaarheid (potentiële handelingsruimte).
2. Positieve elementen
- Eerste plaats: Protectieve (beschermende) factoren.
→ Gebeurtenissen, omstandigheden of kenmerken van kind of omgeving die,
in het geval van risicofactoren, een negatieve ontwikkeling vormen.
→ Inzet hierop leidt tot positieve ontwikkeling.
- Tweede plaats: Promotieve (bevorderende) factoren.
→ Factoren die meer algemeen verandering in positieve zin faciliteren
of uitlokken en dus ondersteunend zijn.
→ Inzet leidt tot veerkracht toename.
Nadruk hierop leidt tot:
- Meer perspectief.
- Hogere motivatie.
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller nsangers. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.29. You're not tied to anything after your purchase.
