SOCIOLOGIE VOOR PSYCHOLOGIE STUDENTEN
SAMENVATTING VAN DE HOORCOLLEGES
HOORCOLLEGE 1: WAT IS SOCIOLOGIE?
Psychologen zijn vooral gericht op het individu en kijken naar individuele verklaringen voor
gedrag. Terwijl sociologen vooral gericht zijn op hoe individuen gevormd worden door hun
omgeving.
Het verschil met psychologie:
- Soort problemen:
o Psychologie zoekt problemen vaak in individu (psyche).
o Sociologie zoekt de oorzaak van problemen vaak in de wijze waarop mensen
met elkaar samen leven, dus in de maatschappij (buiten psyche).
o Maar dit is geen perfect onderscheid.
- Soort verklaring:
o Psychologie geeft een meer individuele verklaring (psyche).
o Sociologie geeft een meer sociale verklaring (buiten psyche).
Margaret Thatcher: “there is no such thing as society: there are individual men and women,
and there are families”. Als dit zo is, hoe verklaren we dan dat heel veel mensen vaak
dezelfde dingen doen? Veel menselijk gedrag lijkt op elkaar. Hoewel iedereen heel erg
gericht is op jezelf zijn, uniek zijn, authentiek zijn, etc. zie je juist dat mensen veel op elkaar
lijken. En mensen halen er ook plezier uit om ergens bij te horen.
Sociologie is een wetenschap die systematisch onderzoek doet naar de menselijke
samenleving, onderzoekt menselijke patronen van denken, voelen en handelen en bekijkt
hoe we in het bijzondere het algemene kunnen zien (alles is altijd anders – maar ook een
beetje hetzelfde).
Voordelen aan deze sociologische blik:
- Debunking:
o Niet alles wat we denken is altijd waar. Sociologen bevragen als waar
veronderstelde zaken en vragen zich hierover af of het ook echt waar is of
niet.
- Begrip:
o Door de sociale wetenschap krijgen we een beter begrip van de
omstandigheden waarin we zitten (en waarom).
- Empowering:
o Laat nadeel voor sommige groepen zien, wat mobiliserend kan werken.
Sociologie kan helpen met het laten zien welke groepen bevoordeeld of
gediscrimineerd worden in een samenleving en daarmee de gediscrimineerde
groepen een steun in de rug geven.
- (H)Erkenning:
o Sociologie kan iemand helpen herkennen en/of erkennen dat je een
onderdeel van de samenleving bent.
Nadelen aan deze sociologische blik:
- Alles verandert altijd.
- Sociologen zijn ook mensen.
1
, TiU: Sociologie voor psychologie studenten (2020/2021)
Shimara van den Elzen
o Sociologen bestuderen mensen en zij moeten dus een bepaalde afstand
bewaren, maar soms is het moeilijk om afstand te houden. Als je te ver weg
van mensen staat is het lastig om je in te leven.
- Sociologie wordt onderdeel van maatschappelijk debat.
o De theorieën/ideeën uit de sociologie worden heel snel een onderdeel van
een maatschappelijk debat. Dingen die je als wetenschapper zegt krijgen snel
een politieke lading, waardoor vaak een nieuw jargon wordt ontwikkeld in de
sociale wetenschappen, omdat begrippen vervuilen in de dagelijkse discussie.
Er zijn twee elementen als je naar de sociologie kijkt. Deze worden goed verwoord door
Durkheim: “…Man is double. There are two beings in him: an individual being which has its
foundation in the organism and the circle of whose activities is therefore strictly limited, and a
social being which represents the highest reality in the intellectual and moral order that we
can know by observation—I mean society…. In so far as he belongs to society, the individual
transcends himself, both when he thinks and when he acts.”
- De mens is een individu die gebaseerd is op zijn eigen biologische ‘zijn’.
- De mens is ook een sociaal wezen wat erover gaat dat de mens ergens bij wil horen
en een onderdeel wil vormen van een samenleving. En dat deze samenleving jou
allerlei zaken voorschrijft: gedrag, normen en waarden.
Voorbeeld ontleend aan Durkheim:
- Zelfmoord:
o Meest individuele daad die voorstelbaar is.
o Maar dit is eigenlijk sterk sociaal bepaald (door integratie en regulatie – wordt
verder op ingegaan in college 3).
Wat is sociologie?
- Sociologie is alles in de wereld om je heen. Een heleboel dingen die je als
psycholoog bestudeert kun je ook vanuit een sociologische blik bekijken.
- Sociologie is dus het bestuderen en onderzoeken van de samenleving.
o Onderzoeken, beschrijven en verklaren van de manier waarop mensen samen
leven.
- Alles wat er in de samenleving gebeurt roept bij een socioloog vragen op.
Voorbeelden:
o Waarom kunnen supporters van Ajax en Feyenoord niet normaal met elkaar
omgaan, maar bij wedstrijden van het Nederlands Elftal wel?
2
, TiU: Sociologie voor psychologie studenten (2020/2021)
Shimara van den Elzen
o Wat heeft social media voor invloed op face-to-face communicatie,
bijvoorbeeld in het gezin of in vriendengroepen?
o Waarom mochten emoties eerst niet geuit worden, en nu wel? (bijv. dr. Phill).
o Waarom kan in een bedrijf afdeling A wel samenwerken met B, maar niet met
afdeling C?
- Niet alleen kijken naar cijfers, maar ook naar het verhaal erachter.
- Sociologie is een interactie tussen mensen bestuderen.
- Op zoek naar algemeenheden in dat sociale gedrag:
o Individuen opdelen in hokjes.
o Kijken naar overeenkomsten en verschillen tussen hokjes.
o Open deuren/triviaal: dat weten we toch al?!
o Dilemma’s/raadsels die opgelost moeten worden.
▪ Collectieve goederen als iedereen individueel gewin nastreeft?
- Daadwerkelijk functioneren samenleving en verbeteren samenleving.
o Maakbare samenleving: als je het gedrag van mensen kan verklaren, kan je
eventueel ook het gedrag van mensen voorspellen. Aantrekkelijk gedrag kan
beloond worden en minder aantrekkelijk gedrag kan gesanctioneerd worden.
Sociologische verbeelding?
- Sociologische verbeelding.
o De sociologische verbeelding is weergegeven in het boek ‘the sociological
imagination’ door Amerikaanse socioloog C. Wright Mills. Hij stelt: je hebt
persoonlijke problemen en sociale problemen.
▪ Als er 3 van de 100.000 mensen werkloos zijn, is werkloosheid een
individueel probleem. Maar als 10.000 van de 100.000 mensen
werkloos zijn, is werkloosheid een sociaal probleem. Het heeft dan
namelijk consequenties voor de gehele samenleving.
- De sociologische verbeelding gaat erover dat je bewust wordt van hoe de
samenleving werkt.
- Het is een manier van denken (theorieën) en een manier van doen (methoden).
o Kritiek: pseudowetenschap: sociologie is geen eigen object van studie, maar
dit klopt niet.
- Van een afstand kijken naar het gedrag van mensen leert je kritische te bekijken wat
als vanzelfsprekend aangenomen wordt.
o Bijvoorbeeld: voor corona was het vanzelfsprekend om elkaar een hand of 3
kussen te geven bij het begroeten en nu is dat niet meer zo. Maar je kunt je
afvragen: waarom was dat destijds eigenlijk vanzelfsprekend?
- Sociologie versus de “common sense”:
o Als socioloog moet je je er bewust van zijn dat er veel dingen ‘common sense’
zijn. Sociologen krijgen vaak te horen ‘dat weten we al, daar is geen
wetenschap voor nodig’ of ‘dat is toch logisch’. De sociaal wetenschappelijke
manier van kijken is natuurlijk wel iets anders dan common sense.
Sociologie versus common sense:
- Zygmunt Bauman:
1. Responsible speech: regels van verantwoorde argumentatie.
o Als je je als socioloog ergens over uitspreekt heb je je te houden aan op een
verantwoorde manier je argumenten opbouwen.
2. Size of the field: het overstijgen van de eigen sociale wereld.
o Bij common sense denk je vanuit je eigen leefwereld, dus dingen zijn logisch
vanuit jouw perspectief. Als je je eigen sociale wereld overstijgt dan krijg je
ook een andere blik die niet gebiased is naar jouw leefwereld. Een socioloog
moet dus zijn eigen wereld overstijgen en ook andere perspectieven kunnen
innemen.
3
SAMENVATTING VAN DE HOORCOLLEGES
HOORCOLLEGE 1: WAT IS SOCIOLOGIE?
Psychologen zijn vooral gericht op het individu en kijken naar individuele verklaringen voor
gedrag. Terwijl sociologen vooral gericht zijn op hoe individuen gevormd worden door hun
omgeving.
Het verschil met psychologie:
- Soort problemen:
o Psychologie zoekt problemen vaak in individu (psyche).
o Sociologie zoekt de oorzaak van problemen vaak in de wijze waarop mensen
met elkaar samen leven, dus in de maatschappij (buiten psyche).
o Maar dit is geen perfect onderscheid.
- Soort verklaring:
o Psychologie geeft een meer individuele verklaring (psyche).
o Sociologie geeft een meer sociale verklaring (buiten psyche).
Margaret Thatcher: “there is no such thing as society: there are individual men and women,
and there are families”. Als dit zo is, hoe verklaren we dan dat heel veel mensen vaak
dezelfde dingen doen? Veel menselijk gedrag lijkt op elkaar. Hoewel iedereen heel erg
gericht is op jezelf zijn, uniek zijn, authentiek zijn, etc. zie je juist dat mensen veel op elkaar
lijken. En mensen halen er ook plezier uit om ergens bij te horen.
Sociologie is een wetenschap die systematisch onderzoek doet naar de menselijke
samenleving, onderzoekt menselijke patronen van denken, voelen en handelen en bekijkt
hoe we in het bijzondere het algemene kunnen zien (alles is altijd anders – maar ook een
beetje hetzelfde).
Voordelen aan deze sociologische blik:
- Debunking:
o Niet alles wat we denken is altijd waar. Sociologen bevragen als waar
veronderstelde zaken en vragen zich hierover af of het ook echt waar is of
niet.
- Begrip:
o Door de sociale wetenschap krijgen we een beter begrip van de
omstandigheden waarin we zitten (en waarom).
- Empowering:
o Laat nadeel voor sommige groepen zien, wat mobiliserend kan werken.
Sociologie kan helpen met het laten zien welke groepen bevoordeeld of
gediscrimineerd worden in een samenleving en daarmee de gediscrimineerde
groepen een steun in de rug geven.
- (H)Erkenning:
o Sociologie kan iemand helpen herkennen en/of erkennen dat je een
onderdeel van de samenleving bent.
Nadelen aan deze sociologische blik:
- Alles verandert altijd.
- Sociologen zijn ook mensen.
1
, TiU: Sociologie voor psychologie studenten (2020/2021)
Shimara van den Elzen
o Sociologen bestuderen mensen en zij moeten dus een bepaalde afstand
bewaren, maar soms is het moeilijk om afstand te houden. Als je te ver weg
van mensen staat is het lastig om je in te leven.
- Sociologie wordt onderdeel van maatschappelijk debat.
o De theorieën/ideeën uit de sociologie worden heel snel een onderdeel van
een maatschappelijk debat. Dingen die je als wetenschapper zegt krijgen snel
een politieke lading, waardoor vaak een nieuw jargon wordt ontwikkeld in de
sociale wetenschappen, omdat begrippen vervuilen in de dagelijkse discussie.
Er zijn twee elementen als je naar de sociologie kijkt. Deze worden goed verwoord door
Durkheim: “…Man is double. There are two beings in him: an individual being which has its
foundation in the organism and the circle of whose activities is therefore strictly limited, and a
social being which represents the highest reality in the intellectual and moral order that we
can know by observation—I mean society…. In so far as he belongs to society, the individual
transcends himself, both when he thinks and when he acts.”
- De mens is een individu die gebaseerd is op zijn eigen biologische ‘zijn’.
- De mens is ook een sociaal wezen wat erover gaat dat de mens ergens bij wil horen
en een onderdeel wil vormen van een samenleving. En dat deze samenleving jou
allerlei zaken voorschrijft: gedrag, normen en waarden.
Voorbeeld ontleend aan Durkheim:
- Zelfmoord:
o Meest individuele daad die voorstelbaar is.
o Maar dit is eigenlijk sterk sociaal bepaald (door integratie en regulatie – wordt
verder op ingegaan in college 3).
Wat is sociologie?
- Sociologie is alles in de wereld om je heen. Een heleboel dingen die je als
psycholoog bestudeert kun je ook vanuit een sociologische blik bekijken.
- Sociologie is dus het bestuderen en onderzoeken van de samenleving.
o Onderzoeken, beschrijven en verklaren van de manier waarop mensen samen
leven.
- Alles wat er in de samenleving gebeurt roept bij een socioloog vragen op.
Voorbeelden:
o Waarom kunnen supporters van Ajax en Feyenoord niet normaal met elkaar
omgaan, maar bij wedstrijden van het Nederlands Elftal wel?
2
, TiU: Sociologie voor psychologie studenten (2020/2021)
Shimara van den Elzen
o Wat heeft social media voor invloed op face-to-face communicatie,
bijvoorbeeld in het gezin of in vriendengroepen?
o Waarom mochten emoties eerst niet geuit worden, en nu wel? (bijv. dr. Phill).
o Waarom kan in een bedrijf afdeling A wel samenwerken met B, maar niet met
afdeling C?
- Niet alleen kijken naar cijfers, maar ook naar het verhaal erachter.
- Sociologie is een interactie tussen mensen bestuderen.
- Op zoek naar algemeenheden in dat sociale gedrag:
o Individuen opdelen in hokjes.
o Kijken naar overeenkomsten en verschillen tussen hokjes.
o Open deuren/triviaal: dat weten we toch al?!
o Dilemma’s/raadsels die opgelost moeten worden.
▪ Collectieve goederen als iedereen individueel gewin nastreeft?
- Daadwerkelijk functioneren samenleving en verbeteren samenleving.
o Maakbare samenleving: als je het gedrag van mensen kan verklaren, kan je
eventueel ook het gedrag van mensen voorspellen. Aantrekkelijk gedrag kan
beloond worden en minder aantrekkelijk gedrag kan gesanctioneerd worden.
Sociologische verbeelding?
- Sociologische verbeelding.
o De sociologische verbeelding is weergegeven in het boek ‘the sociological
imagination’ door Amerikaanse socioloog C. Wright Mills. Hij stelt: je hebt
persoonlijke problemen en sociale problemen.
▪ Als er 3 van de 100.000 mensen werkloos zijn, is werkloosheid een
individueel probleem. Maar als 10.000 van de 100.000 mensen
werkloos zijn, is werkloosheid een sociaal probleem. Het heeft dan
namelijk consequenties voor de gehele samenleving.
- De sociologische verbeelding gaat erover dat je bewust wordt van hoe de
samenleving werkt.
- Het is een manier van denken (theorieën) en een manier van doen (methoden).
o Kritiek: pseudowetenschap: sociologie is geen eigen object van studie, maar
dit klopt niet.
- Van een afstand kijken naar het gedrag van mensen leert je kritische te bekijken wat
als vanzelfsprekend aangenomen wordt.
o Bijvoorbeeld: voor corona was het vanzelfsprekend om elkaar een hand of 3
kussen te geven bij het begroeten en nu is dat niet meer zo. Maar je kunt je
afvragen: waarom was dat destijds eigenlijk vanzelfsprekend?
- Sociologie versus de “common sense”:
o Als socioloog moet je je er bewust van zijn dat er veel dingen ‘common sense’
zijn. Sociologen krijgen vaak te horen ‘dat weten we al, daar is geen
wetenschap voor nodig’ of ‘dat is toch logisch’. De sociaal wetenschappelijke
manier van kijken is natuurlijk wel iets anders dan common sense.
Sociologie versus common sense:
- Zygmunt Bauman:
1. Responsible speech: regels van verantwoorde argumentatie.
o Als je je als socioloog ergens over uitspreekt heb je je te houden aan op een
verantwoorde manier je argumenten opbouwen.
2. Size of the field: het overstijgen van de eigen sociale wereld.
o Bij common sense denk je vanuit je eigen leefwereld, dus dingen zijn logisch
vanuit jouw perspectief. Als je je eigen sociale wereld overstijgt dan krijg je
ook een andere blik die niet gebiased is naar jouw leefwereld. Een socioloog
moet dus zijn eigen wereld overstijgen en ook andere perspectieven kunnen
innemen.
3
