De menselijke beslisser – H2: de (ir)rationaliteit van de beslisser
2.1: Assumpties over de rationele beslisser
In beleid en veel takken van de wetenschap speelt de rationele keuzetheorie een dominante rol. In de
rationele keuzetheorie gelden de volgende aannames over hoe mensen beslissingen nemen:
1. Het primaat van de eigen opbrengsten. Beslissingen worden genomen op basis van de gevolgen
voor de eigen opbrengsten.
2. Maximalisatie. Mensen streven met hun keuze naar het hoogst haalbare.
3. Maximaal gebruik van informatie. Mensen maken keuzes op basis van alle beschikbare
informatie.
4. Perfect incalculeren van onzekerheid. Wanneer opbrengsten onzeker zijn, verdisconteren
mensen deze onzekerheid in hun beslissing.
5. Rationeel verdisconteren van de toekomst. Bij de afweging tussen opbrengsten die op korte
termijn en op lange termijn beschikbaar zijn, verdisconteren mensen de onzekerheid die op de lange
termijn kan optreden.
6. Stabiele voorkeuren. Een voorkeur voor keuzeopties is stabiel (verandert dus niet opeens).
7. Emoties spelen geen rol. Beslissingen worden puur vanuit een objectief oogpunt genomen.
Er wordt benadrukt dat dit aannames zijn over de manier waarop mensen beslissingen nemen. Echter,
aannames worden wel vaak gebruikt als basis voor analyses en modelvorming. Bovenstaande assumpties
hebben tevens een normatief en prescriptief karakter. We zijn er over het algemeen van overtuigd dat de
beste keuzes gemaakt worden wanneer men zich aan bovenstaande assumpties houdt. De centrale vraag is
of de rationele keuzetheorie een waarheidsgetrouw model is voor hoe mensen beslissingen nemen. Deze
vraag wordt onderzocht in het vakgebied gedragseconomie.
2.2: Het primaat van de eigen opbrengsten
Binnen de economische theorievorming is een van de belangrijkste aannames die van het primaat van de
eigen opbrengsten. Mensen handelen voornamelijk uit eigenbelang. Dit is een redelijke aanname, de vraag
is slechts hoe strikt men deze aanname moet interpreteren.
De werkelijkheid is dat mensen tot op zekere hoogte bereid zijn om zich voor andermans of het algemeen
belang in te zetten, zelfs wanneer de eigen kosten hoger zijn dan de eigen opbrengsten. Een accurate
aanname is dat mensen bij maken van een keuze zowel rekening houden met andermans als het eigen
belang.
Dit inzicht staat centraal in het sociale nutsmodel. Dit model veronderstelt dat wij beslissingen baseren op
eigenbelang en andermans belang. Of het ene zwaarder weegt dan het andere, is afhankelijk van het
individu en de situatie waarin hij verkeert. Het meewegen van andermans belang wordt verklaard vanuit de
distributieve rechtvaardigheid die de mens bezit. Mensen geven bijvoorbeeld vaak de voorkeur aan een
verdeling van opbrengsten die in verhouding staat tot de geleverde inspanningen.
Naast distributieve rechtvaardigheid bestaat er ook nog procedurele rechtvaardigheid. Procedurele
rechtvaardigheid draait niet om de uitkomsten, maar om de wijze waarop de uitkomsten tot stand zijn
gekomen. Wanneer mensen de wijze waarop mensen beloond worden eerlijk tot stand gekomen achten, zijn
ze eerder geneigd om beslissingen in hun nadeel te accepteren.
2.3: Maximalisatie
De aanname is dat mensen altijd de beslissing nemen die het meeste resultaat oplevert. Echter, Herbert
Simon sprak dit in 1950 tegen: ‘Organisms adapt well enough to satisfice; they do not, in general, optimize.’
Als we ervan uitgaan dat mensen willen maximaliseren, lijkt het redelijk om ook te veronderstellen dat
mensen graag veel keuze hebben. Immers, hoe meer keuze, des te groter de kans dat er een optie is die
optimaal aansluit bij de eigen wensen. Mensen willen graag kunnen kiezen, maar zijn niet noodzakelijk blijer
als ze meer keuze hebben. Bij een te groot keuzeaanbod worden mensen ontevreden. Iyengar en Lepper
(2000) noemen dit het choice overload phenonemon.
Dit soort effecten van keuzestress treden niet voor iedereen even sterk op. Er wordt onderscheid gemaakt
tussen maximizers en satisficers:
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller irislucas. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.99. You're not tied to anything after your purchase.
