Samenvatting van het vak Bestuur, Macht en Rechtvaardigheid voor de opleiding bestuurskunde aan de Radboud Universiteit. In deze samenvatting is alle literatuur samengevat, dus alle voorgeschreven artikelen en bijbehorende literatuur van het boek van Weber en Machiavelli.
Samenvatting: Bestuur, Macht en Rechtvaardigheid
College 1 Een moderne kijk
Weber (43-46)
Schmitt
Machiavelli (XV/15)
Bachrach en Baratz
College 2 Een kritische kijk
Rousseau
Marx en Engels
College 3 Een klassieke kijk
Aristoteles
Arendt
College 4 Macht en recht
Hobbes
De Montesquieu
Fuller (2x)
Federalist
College 5 Macht van de rechter
Witteveen
Biezeveld en Mein
College 6 Macht van de burger
Mill
Rosanvallon
College 7 Representatieve democratie
De Montesquieu
Burke
Ankersmit
College 8 Ambtenaren en politici
Weber (47-60, 63-65, 69-91)
Machiavelli (XXV/25)
Lincoln
College 9 Bestuur en deskundigen
Weber (27-35)
Machiavelli (XXII/22, XXIII/23)
Caramani
College 10 Media en macht
De Tocqueville
Habermas
Weber (66-96)
,College 11 Openbaarheid
Bok
Wittenberg en Berinsky (enkel college)
College 12 Politieke ethiek
Weber (91-106)
Machiavelli (XV/15 - XVIII/18)
College 13 Rechtvaardigheid
Rawls
,Weber: Politiek als beroep (43-46)
College 1
Wat is politiek?
‘Politiek’ is een ruim begrip en omvat alle vormen van zelfstandige leidende werkzaamheid. Hier
wordt onder politiek verstaan: het leiden, of het beïnvloeden van de leiding van een politiek verband,
dus van een staat. Men kan zeggen dat de staat die menselijke gemeenschap is die op een bepaald
grondgebied met succes aanspraak maakt op het monopolie van het legitieme gebruik van fysiek
geweld. Politiek houdt dan in: het streven naar het beïnvloeden van de machtsverdeling, hetzij
tussen staten, hetzij binnen de staat tussen de door hem omsloten groepen.
Wat er onder politiek wordt verstaan in dit boek: het leiden of beïnvloeden van de leiding van een
politieke eenheid oftewel, een staat. Een staat is de menselijke gemeenschap die binnen een bepaald
gebied (en dat ‘gebied’ is een wezenlijk kenmerk) met succes aanspraak maakt op het monopolie van
de legitieme toepassing van fysiek geweld. Want het recht op de toepassing van fysiek geweld wordt
alleen verleend voor zover de staat dat toestaat. Politiek betekent dus: het streven naar een aandeel
in de macht of naar de beïnvloeding van de verdeling van de macht, oftewel tussen staten, ofwel
binnen een staat tussen de groeperingen die hij overkoepelt.
Typen van gezag
De staat is een op het middel van als legitiem beschouwd geweldsgebruik steunende
gezagsverhouding van mensen over mensen. De regeerders moeten zich dus schikken in de gezags-
aanspraken van de heersers. Dit gezag steunt op innerlijke rechtvaardigingsgronden, de gronden
voor de legitimiteit van het gezag, en uiterlijke middelen. In de realiteit wordt de volgzaamheid aan
het gezag naast de legitimiteitgronden mede bepaald door zeer belangrijke motieven van vrees en
hoop. De volgende innerlijke rechtvaardigingsgronden zijn te onderscheiden:
• Gezag van eeuwig gisteren: tradities
• Gezag van leiderskwaliteiten van een persoon: charisma
• Gezag krachten legaliteit: geloof in geldigheid van wettelijke regels
Het tweede type gezag is hier het meest van belang; hier is immers de oorsprong van de gedachte
van een roeping in zijn zuiverste vorm te vinden.
Er kan onderscheid gemaakt worden tussen 3 verschillende legitimiteitsgronden van een
overheersing.
1.Gezag van ‘wat er altijd was en altijd terugkeert’. Dit is een traditionele overheersing.
2.Gezag van het onalledaagse charisma van een bepaald persoon. Dit is de charismatische
overheersing, zoals die wordt uitgeoefend door een profeet.
3.Overheersing op grond van ‘legaliteit’, van bijv. het geloof. De gewoonte om te gehoorzamen aan
wettelijk vastgelegde plichten.
Deze zuivere typen treffen we zelden aan in de werkelijkheid.
Over de 2e legitimiteitsgrond. Hier gaat het over de overgave aan het charisma van de profeet of
aanvoerder in een oorlog. Mensen gehoorzamen, niet omdat het staat geschreven in de wet, maar
omdat ze in hem geloven. Hij zelf heeft ‘enkel oog voor zijn taak’. Wat van belang is bij deze leider, is
het soort hulpmiddelen die zij tot hun beschikking hebben.
, Schmitt: Het begrip politiek
Hoofdstuk 1: Staat en politiek
Staat is de politieke toestand van een binnen territoriale grenzen georganiseerd volk. Dit is een
eerste omschrijving, geen begripsbepaling. Aangezien een staat iets is wat betrekking heeft op het
politieke is een begripsbepaling ook niet nodig. Wat een staat in wezen is mag in het midden gelaten
worden. Staat is een specifieke toestand van een volk. In het algemeen wordt ‘politiek’ op een of
andere manier met statelijk gelijkgesteld of op het begrip staat betrokken. De staat is dan een
politiek iets, het politieke iets dat tot de staat behoort. De juridische vakliteratuur maakt ook gebruik
van politieke definities, deze voldoen aan de behoeften van de rechtspraktijk. Deze zijn meer een
hulpmiddel voor de rechtspraak en niet bedoeld als algemene definitie.
Begripsbepaling van politiek die terugverwijst naar staat zijn wetenschappelijk gerechtvaardigd
zolang de staat het monopolie van het politieke heeft. Dit is het geval wanneer de staat geen
maatschappij als tegenstander erkent of wanneer de staat boven deze maatschappelijke
tegenstander staat.
Het gelijkstellen van staat en politiek leidt tot problemen als de staat zich vermengt met de
maatschappij. Dit is het geval bij een democratische samenleving. De tot dan toe neutrale gebieden
(godsdienst, onderwijs, cultuur, economie). Deze begrippen zijn niet statelijk, noch politiek en
daarom neutraal. In een totale staat bestaan er geen neutrale begrippen en is alles in die zin politiek.
De Duitse staatsleer hield eerst nog vast aan het idee dat staat en maatschappij iets anders was en
dat de staat boven de maatschappij staat. Haenel benoemt de staat als een algemene betekenis voor
de menselijke samenleving. Volgens Schmitt klopt dit niet. Hij vindt dat de staat geen organisatie kan
zijn.
Hoofdstuk 2: Het vriend-vijandonderscheid als criterium van politiek
Het woord politiek van een begripsbepaling voorzien kan alleen door politieke categorieën te
onderscheiden. De specifieke onderscheiding waartoe politieke handelingen en motieven herleid
kunnen worden is vriend en vijand. Hierin is terug te zien dat veel andere kernconcepten en zo ook
het begrip politiek bestaan uit tegenstellingen. In de psychologische werkelijkheid wordt de vijand
makkelijk als slecht en lelijk opgevat. Dat het begrip objectief zakelijk en zelfstandig is blijkt uit het
feit dat er een mogelijkheid is de tegenstelling vriend en vijand van andere tegenstelling in
kernconcepten los te zien. Een lelijk iemand is niet meteen de vijand, vriend en vijand moet los
worden gezien van de ander gemaakte onderscheidingen.
Hoofdstuk 3: De oorlog als manifestatie van vijandschap
Het onderscheid tussen vriend en vijand dient aangenomen te worden in concrete en existentiële
betekenis, niet als metafoor of symbool. Ze vormen geen normatieve en geen zuiver geestelijke
tegenstelling. Ook vandaag de dag groeperen volken zich op grond van tegenstelling vriend en vijand.
Vijand is een strijdende collectiviteit die tegenover een andere collectiviteit staat. Er ontwikkelen zich
misvormde definities van politiek waarbij de tegenstelling vriend en vijand vaag is overgebleven. Dat
het begrip politiek als een tegenstelling van vriend en vijand gezien moet worden is nog terug te zien
aan de hand van 2 verschijnselen die voor ieder waarneembaar zijn:
Alle politieke begrippen, voorstellingen en woorden hebben een polemische strekking. Een concrete
tegenstelling op het oog, wanneer in uiterste volledigheid doorgetrokken een verdeling van vriend en
vijand aanwezig is.
Politiek als begrip in het taalgebruik staat vaak synoniem voor partijpolitiek. Bij partijpolitiek vindt
‘vriendjespolitiek’ plaats. Een reactie hierop is depolitisering dat is een vraag om afrekening met het
partijpolitieke. Wanneer de partijpolitieke tegenstellingen gelden als ‘de politiek’ is er een uiterste
bereikt. De interne indeling in vriend en vijand is dan maatgevend geworden.
Bij het begrip vijand hoort de reële eventualiteit van een strijd. Net als vijand moet men het woord
strijd opvatten in zijn oorspronkelijke betekenis. Vriend vijand en strijd ontlenen hun werkelijke
betekenis aan het feit dat ze specifiek betrekking hebben en houden op de reële mogelijkheid van
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller ICEWELDERS. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.56. You're not tied to anything after your purchase.
