Hoofdstuk 3, het brein als zakmes
Evolutie en gedrag
Neurowetenschappers zoeken naar neurale correlaten.
Neuraal verwijst naar hersencellen en zenuwen. Correlaat naar onderling
gerelateerd.
Charles Darwin was de eerste die een belangrijk mechanisme volgens welke evolutie
plaatsvindt heeft ontdekt.
De evolutionaire biologie zoekt naar evolutionaire verklaringen voor de geest, het gedrag en
de hersenen van de mens. Evolutionaire biologen kijken met een functionele blik naar
lichaamsdelen; wat is de functie van het deel en waarom is het geëvolueerd?
Darwins theorie: natuurlijke selectie
Darwin ging op wereldreis en beschreef later in het boek On the origin of species zijn theorie
over evolutie door natuurlijke selectie. Tot Darwins theorie, beschouwde men de natuur als
een product van God.
Darwins: soorten zijn geleidelijk ontstaan en er is geen doel of zin van dit proces. Er was
geen ontwerper.
Voor zijn theorie werd hij beïnvloed door een tekst van de econoom Thomas Malthus. Hierin
stelde de man dat er zware problemen zullen ontstaan als er geen passende maatregelen
getroffen worden tegen de alsmaar groeiende menselijke bevolking. Darwin zag het al voor
zich: een olifant die miljoenen nakomelingen heeft. Dit is echter niet het geval, dus:
natuurlijke populaties kunnen in theorie blijven groeien, maar er is iets in de praktijk wat
ervoor zorgt dat ze vrij stabiel in grootte blijven.
Zijn theorie waarom de wereld nu niet overstroomt van de mensen: natuurlijke selectie: er is
een beperkte hoeveelheid hulpbronnen, waardoor niet alle nakomelingen aan voldoende
voedsel, zuurstof, warmte en dergelijke kunnen komen. Er is dus een competitie om die
beperkte hoeveelheid hulpbronnen. De dieren die het beste aangepast zijn aan hun
natuurlijke omgeving, zullen het gemakkelijkst voedsel kunnen vinden, zich beter kunnen
verdedigen tegen aanvallers, beter bestand zijn tegen parasieten en soepeler weten om te
gaan met de eisen van het klimaat. De dieren met meer hulpbronnen, zullen meer gezonde
nakomelingen kunnen produceren. De nakomelingen zullen, zover erfelijk bepaald, op hun
ouders lijken en dus ook beter aangepast zijn aan hun omgeving. De individuelen die niet
goed aangepast zijn aan de omgeving, zullen minder nakomelingen produceren en hun
kenmerken zullen aan minder nakomelingen doorgegeven worden.
Adaptaties: De kenmerken die bijdragen aan overleving en reproductie.
Natuurlijke selectie werkt met de variatie die nu bestaat, geen oog op toekomst.
,Hersenen en gedrag
Dieren hebben zich niet aangepast, maar zijn aangepast.
Hoe herkennen we adaptaties: hoe onderscheid je adaptaties van eigenschappen die niet
bijdragen aan overleving en voortplanting?
Adaptaties;
-zijn meestal complex van aard
-bestaan meestal uit verschillende onderdelen
-werken meestal automatisch
-hebben een duidelijke functie
Het oog is een voorbeeld.
Darwins theorie: seksuele selectie
Met een mooi uiterlijk zoals een pauw, heeft de pauw toename van het reproductieve
succes.
Waarom leidt een onhandig verentooi tot meer paringsmogelijkheden? De pauw laat
daarmee zien goede genen te hebben. Want: ondanks de onhandige veren lukt het om in
leven te blijven.
Handicap principe: verentooi van pauw is handicap, maar een handicap met prestige: de
vrouwtjes zijn fan!
Waarom heeft seksuele selectie invloed op het uiterlijk en gedrag van mannetjes en niet veel
op dat van vrouwtjes?
Dit seksuele dimorfisme (uiterlijk verschil tussen mannetjes en vrouwtjes bij dezelfde
diersoort) heeft te maken met de hoeveelheid tijd en energie die beide seksen in hun
nageslacht stoppen. De sekse die een lagere reproductieve snelheid heeft, investeert meer
in het nageslacht.
Zo stopt een vrouwtje meer tijd in de voortplanting: ze draagt de vrucht en heeft minder
eitjes dan het mannetje zaad heeft. De sekse die snel reproduceert heeft te maken met een
sterkere druk van seksuele selectie dan de sekse die langzaam reproduceert.
Vrouwtjeshert is een jaar bezig met dracht en opvoeden jong, terwijl de man in 10 minuten
zijn sperma geeft. Dit betekent in een groep waar mannen en vrouwen fifty-fifty zijn,
mannen concurrentie hebben terwijl de vrouwen kunnen kiezen.
Seksuele selectie selecteert dus andere eigenschappen dan natuurlijke selectie.
Bij mensen en dieren zijn mannen vaak competitiever (grote borstkas, mooie horloges, goed
koken om indruk te maken).
,Hersenen en gedrag
Bij vrouwen is make-up en mooi maken echter ook heel belangrijk, belangrijker dan bij
dieren, terwijl ook de mens een zoogdier is en biologisch gezien de langste investering in
nageslacht doet.
Waarom is er een minder groot verschil in seksueel gedrag tussen mannen en vrouwen dan
bij veel andere diersoorten?
Mannen zijn ook kieskeurig in partnerkeuze. Ze letten op leeftijd (verklaring kan zijn, meest
vruchtbaar rond 22e levensjaar en mannen hebben vaak ook voorkeur voor deze leeftijd),
signalen van vruchtbaarheid spelen ook een rol.
Daarom: jongere vrouwen make-up, oudere vrouwen pogingen tot jonger lijken.
Competitie onder vrouwen om man die het meest kan en wil investeren: mannen investeren
in nageslacht in de vorm van geld. Voorkeur vrouwen voor rijkere mannen, dus ook vrouwen
moeten zich onderscheiden.
Seksuele selectie is alleen van belang bij soorten die zich geslachtelijk voortplanten (niet
voor de grootste groep: de bacteriën en virussen). Hierdoor minder universeel begrip dan
natuurlijke selectie.
Evolutie na Darwin
DNA ontdekt door: Amerikaanse bioloog James Watson en Britse natuurkundige Francis
Crick.
De ethologie onderzoekt de adaptieve waarde van gedrag voor elk diersoort.
Impreting: goed voorbeeld van adaptief, vaak aangeboren, soortspecifiek gedrag.
Vb gedrag dat niet aangeleerd kan zijn: jonge ganzen volgen Konrad Lorenz omdat hij de
eerste was die ze zagen toen ze werden geboren.
Nederlandse bioloog Niko Tinbergen vatte in vier vragen samen waar ethologen
geïnteresseerd in zijn:
-wat is de directe oorzaak van gedrag?
-hoe ontwikkelt gedrag zich tijdens het leven van een organisme?
-wat is de functie van het gedrag voor overleving?
-wat is de evolutionaire geschiedenis van gedrag?
Inclusive fitness (door Bill Hamilton): de som van het reproductieve succes (klassieke fitness)
van een individu en de effecten van het gedrag van dit individu op het reproductieve succes
van genetisch verwanten. (jij steekt energie in de kinderen van je broer of zus, je investeert
in je eigen genen)
Het klassieke idee van fitness: dat evolutie draait om het directe, eigen succes wat betreft
voortplanting.
, Hersenen en gedrag
Dus iemand met twee kinderen heeft een kleinere fitness dan iemand die z’n vijf neven en
nichtjes helpt.
Deze gedachtegang leidde tot de conclusie dat het evolutionaire proces niet draait om het
overleven van organismen, groepen of soorten, maar om het doorgeven van genen aan de
volgende generatie.
Het allereerste begin: de vergelijkende psychologie en de cognitieve
archeologie
Vergelijkende psychologie: gedrag van mens en dier vergelijken.
Cognitieve archeologie: onderzoek naar fossielen van de prehistorische mens.
Waarom apen een niet zo’n uitgebreide vorm van cultuur hebben als mensen:
Wij mensen hebben niet alleen een cultuur, wij hebben een cumulatieve cultuur: de mens
heeft het in zich bestaande materialen steeds te verbeteren.
Apen kunnen opbouwende niveaus van puzzels niet oplossen: mensen wel.
Jonge kinderen zijn al geïnteresseerd in naar nieuwe oplossingen zoeken, ze onderwijzen
elkaar en bovendien zijn ze sociaal: bereid wat te delen.
Apen werken niet samen en delen niet.
Shared intentionality: kinderen zijn al op heel jonge leeftijd gemotiveerd om samen iets te
doen om een gezamenlijk doel te bereiken. Dit is volgens onderzoekers de cruciale factor die
maakt dat wij een cumulatieve cultuur hebben en apen niet.
De tweede discipline die belangrijk is om inzicht te krijgen in de evolutie van de menselijke
geest, is de cognitieve archeologie.
Er is weinig info over allereerste jaren van mensachtigen. Deze eerste mensachtigen worden
daarom ook wel de missing link genoemd.
Er is meer bekend vanaf ongeveer 4 miljoen jaar geleden. Britse archeologen Robert Foley
en Clive Gamble hebben vijf belangrijke overgangen in de evolutie van de mens
geformuleerd:
Vier miljoen jaar geleden eerste belangrijke overgang van aap naar mens is rechtop lopen.
Dit gebeurde omdat een deel van oerwoud in Afrika ontboste en mensen ipv in bomen, op
de grond op de savanneachtige landschappen moesten leven. Deze adaptatie zorgde voor
verder vooruit kunnen kijken en minder licht op lichaam. Genaamd Australopithecus
afarensis, bijnaam Lucy.
-Twee miljoen jaar geleden weer belangrijke overgang: handen komen vrij van rechtop
lopen. Meesjouwen, tillen en maken gereedschap. Veel fijnere motoriek dan bij apen. Brein
groeide doordat men kon jagen (meer eiwitten en energie door vlees) door maken
gereedschap. Genaamd Homo habilis (handige mens)
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller lucielammers. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.88. You're not tied to anything after your purchase.