Samenvatting van de hoorcollege's, voorgeschreven stof en werkgroepen van het vak Algemene Rechtsleer (RGBUSBR006) aan de Universiteit Utrecht, 3e periode. (samenvatting van teksten zowel in het nederlands als engels, afhankelijk van de voorgeschreven literatuur)
Hart-Dworking debat
- Wat is de rol van morele beginselen in het oordeel van de rechter?
- Bepaaldheidsproblematiek van de rechter
- Juist wetgeving is regelmatig de oorzaak van een interpretatieprobleem dat de rechter
dient op te lossen
Drie hoofdonderwerpen van rechtstheorie:
- De legitimatie van de overheid en overheidshandelen
o Traditioneel gezien beantwoord in het staatsrecht:
! Welk overheidsorgaan is bevoegd tot het opstellen van algemene
rechtsregels?
o Politieke filosofie (abstracter)
! Normatieve legitimatie van de wetgever: waarom gehoorzamen wij de
wetgever? (normatieve legitimatietheorieën die de wetgever
legitimeren)
- Wetgeving en rechtsvinding
o Kloven tussen normatieve legitimatie, wetgeving en rechtsvinding
Legitimatie/legitimiteit:
Twee typen:
- sociologische legitimatiebegrip
o empirisch van aard
! de facto legitimatie (feitelijke aanvaarding): iets is empirisch legitiem als
het feitelijk aanvaard wordt.
- normatieve legitimatiebegrip
o iets is normatief legitiem als het aanvaardbaar is (vanuit normatief perspectief)
andere onderscheiding:
- legitimiteit van recht
o de vraag of het recht zelf aanvaardbaar is c.q. aanvaard wordt.
- legitimiteit door recht
o de vraag of het recht iets anders (bijvoorbeeld overheidsgezag) aanvaardbaar
maakt, c.q. maakt dat het feitelijk aanvaard wordt.
! voor normatieve legitimatie door het recht geldt dat het de normatieve
legitimiteit van het recht veronderstelt; het recht kan alleen dan iets
anders normatief legitimeren, als het zelf normatief legitiem is.
Thomas Hobbes (Leviathan):
Rousseau (het maatschappelijk verdrag):
De natuurtoestand: denk alles weg wat met politiek te maken heeft. Geen historische toestand,
geen paradijselijke toestand, maar hypothetische toestand n.a.v. een gedachte-experiment.
Gedachte-experiment doel:
- heuristieke methode om filosofisch onderzoek te doen
- legitimatie
o natuurmens is ideale mens
! uitsluitend gedreven door ‘’liefde voor zichzelf’’ > zelfbehoud
• bij kleinere samlevingen: vergelijken van zichelf
, • amour propre > eigen liefde > verlangen naar andere dingen:
macht etc.
,Thomas Hobbes (1588-1679):
Waarom moeten we de wetgever gehoorzamen?
Leviathan > de staat >machtig wezen
De noodzaak van een macht die de mensen in bedwang houdt (ch xiii p.88)
- common power to keep them all in awe
- wat er op het spel staat p.89
o constante staat van oorlog
Jean-jacques Rousseau (1712-1779)
Het Maatschappelijk verdrag (1762)
vraag week I
Volgens Rousseau’s maatschappelijk verdrag wordt de natuurmens burger ‘onder de hoogste
leiding van de algemene wil’. Volgens deze wederkerige verbintenis is het volk ‘onderworpen’
aan en ‘maker van’ de wetten. Toch is niet elke wet/regel gelijk (in ieder geval niet achteraf
gezien). Zou Rousseau ingevoerde wetgeving tijdens de Duitse overheersing tijdens de Tweede
Wereldoorlog als legitiem gezien hebben?
Werkgroep
waarom gehoorzamen we?
- hobbes
- rousseau
normatieve legitimatie:
- aanvaardbaar (normatief)
o actief aanvaarden
o normatieve argumenten (hoort te zijn)
waarom is het staatsgezag legitiem/in normatieve zin aanvaardbaar?
- hobbes:
o natuurtoestand
o vrijheid inleveren vanwege algemeen belang
- waarom accepteren soeverein? Waarom zijn gezag?
o Praktische redenen;
! Woord = makkelijk gebroken > verplichting nodig om woord te
houden
‘dwang/sancties’ > nodig > woorden volgens Hobbes onvoldoende. Zonder sancties =
nietig
Soeverein kan sancties afdwingen
- wetgever geeft bevelen weer dwang/ sancties onlosmakelijk verbonden zijn
sociaal contact
- mutual transferring of rights
, Rousseau:
- wetgever zorgt ervoor dat men weer vrij is
- mens = vrij geboren
o geketend
o wanneer met anderen samenleven gaan mensen onderscheid maken
‘mine & thine’
- schutter onder dwang
- ‘command/bevel: vorm’
- om van natuurtoestand te kunnen
o sociaal verdrag
o situatie van dwang uit natuurtoestand te voorkomen
- verdrag = omvangrijker dan bij Hobbes
o boek I hoofd VI: ‘ ieder van ons brengt zijn persoon en heel zijn kunnen in
onder de hoogste leiding van de algemene wil; en gezamenlijk nemen wij
ieder lid op als onscheidbaar deel van het geheel.’
! Ontstaat nieuwe toestand
! Verdrag > algemene wil
• Laten ons leiden door
• Tweeledig verdrag
• Samenleving ontstaat doordat er overeenstemming is over
wat het goede is
‘how to do things with words’ Lecture I
- too long the assumption of philosophers that the business of a ‘statement’ cna only be to
‘describe’ some state of affairs, or to ‘state some facts’ > either true or false.
- However, many things which would have once been accepted without question as
‘statements’ have been scrutinized with new care.
o ‘a statement ought to be verifiable’
o many statements are only ‘pseudo-statements’
o many things that look like statements are eitehr not intended at all, or only
intended in part, to record or impart straightforward information about the facts
- not all true or false statements are descriptions > constative
performative
- they do not ‘describe’ or ‘report’ or constate anything at all, are not ‘true or false’
- the uttering of the sentence is, or is a part of, the doing of an action, which again would
not normally be described as, or as ‘just’ saying something
- to utter the sentence is not to describe my doing of what I should be said in so uttering to
be doing or to state that I am doing it: it is to do it. > performative sentece
- many performatives are:
o contractual (‘I bet’)
o declaratory (‘I declare war’)
- can saying it make it so? Are we then to say things like ‘to marry is to sa a few words?’
- the action may be performed in ways other than by a performative utteracne, and in any
case the circumstances, including other actions, must be appropriate.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller maaikesnoek1. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $8.13. You're not tied to anything after your purchase.
