Samenvatting Aardrijkskunde - SE 6VWO: H.3, H.5, H.12
6 views 0 purchase
Course
Aardrijkskunde
Level
VWO / Gymnasium
H.3 (§2, 3, 4) + H.5 (§2, 3, 4, 6, 9) + H.12 (§1, 2, 3, 4, 5, 6) -> Dus let op: niet de complete hoofdstukken!
Hoofdstuk 3: Klimaat & landschapszones (Boek: Aarde 1)
-2. DE ZON ALS MOTOR VAN HET KLIMAATSYSTEEM
-3. WATER ALS ENERGIETRANSPORTEUR
-4. LUCHT ALS ENERGIETRANSPORTEUR
...
-2. DE ZON ALS MOTOR VAN HET KLIMAATSYSTEEM
§2.1 Weer en klimaat
Weer: de toestand van de atmosfeer/dampkring, zoals deze op een bepaalde plaats op
een bepaald moment aanwezig is.
Klimaat (geo factor): gemiddelde van weersverschijnselen in een gebied over een
langere periode.
§2.2 Wie verwarmt onze luchtlaag: de zon of de aarde?
Absorptie: opneming straling en omzetting in warmte.
Reflectie: weerkaatsing straling die op materie valt.
Zon stuurt veel kortgolvige stralen naar de aarde (deels te zien als licht):
1. 20% straling wordt door stoffen in atmosfeer opgenomen (o.a. absorptie deel
schadelijke ultravioletstraling door ozonlaag ( O3, 25-30 km. hoogte).
2. 25% wordt door wolken en vaste (ijs & stof) deeltjes in de lucht teruggekaatst naar de
ruimte (reflectie) + 5% reflectie op aardoppervlak zelf (vooral bij licht aardoppervlak en
lage invalshoek zon, zie bron 10 blz. 12).
3. 50% geabsorbeerd door aardoppervlak -> opwarming aarde.
Straling gaat weg van opgewarmde aarde (langgolvige straling, niet zichtbaar wel
voelbaar als warmte) -> 10% naar ruimte, 90% geabsorbeerd door atmosfeer -> wordt
verwarmd -> absorptie door waterdamp (H20), kooldioxide (CO2) en methaan (CH4) ->
natuurlijk verschijnsel opwarming atmosfeer door.
Absorptie: broeikaseffect!
Versterkt broeikaseffect: versterking natuurlijke broeikaseffect door de mens door in de
lucht brengen van broeikasgassen zoals kooldioxide, methaan, stikstofoxide (N2O) en
cfk’s.
§2.3 De energiehuishouding van de aarde
Stralingsbalans: saldo van inkomende en uitgaande straling op een bepaalde plaats ->
stralingsoverschot (+) of stralingstekort (-).
Stralingsdichtheid: hoeveelheid zonnestraling per oppervlakte eenheid (invalshoek
bepaald) -> lage breedten (tropen) stralingsdichtheid hoog, hoge breedten
stralingsdichtheid lager (in zomer lange daglengte kan wel compenseren).
Energiebalans: energiehuishouding aarde -> combinatie stralingsbalans en
warmtetransport door luchtcirculatie, zeestromen en de kringloop van het water.
,§2.4 De zonkracht en de ozon
Aanmaak ozonlaag: zonnestraling activeert splitsing zuurstofmoleculen (O2) in losse
zuurstofatomen (O) -> verbinden zich met andere zuurstofmoleculen tot ozon (O3) ->
hierbij vindt absorptie ultraviolette straling plaats en omzetting in warmte.
Zonkracht uitgedrukt op schaal 1-10, bij 10 maximale uv-straling.
Bepalend voor hoogte zonkracht:
1. Hoogte zon (UV-gehalte neemt toe bij hogere zon).
2. Bewolkingsgraad (gesloten bewolking 50% zonkracht als bij geen bewolking).
3. Hoogte ligging (zonkracht neemt toe met 5% per km hoger) + besneeuwd oppervlak
vergroot het effect.
§2.5 Aantasting van de ozonlaag
Dikte ozonlaag niet overal gelijk en varieert per seizoen.
Factoren bij dikte ozonlaag:
1. Hoeveelheid zonlicht die ozonlaag aanmaakt.
2. Aanvoer/afvoer van ozon via luchtstromen.
Polen:
Hoeveelheid ozon zonder toestroming lucht uit tropen laag.
Duidelijke seizoen variatie in dikte: winter: hoge druk door hevige koude blokkeert
toestroming lucht lagere breedten + door gebrek aan zon beperking aanmaak nieuwe
ozon, voorjaar: komst zon bevordert lagere druk en lucht met ozon kan weer
toestromen.
Zuidpool: ozongat (zeer dun worden ozonlaag).
Chloor zorgt voor aantasting ozonlaag (meeste cfk’s inmiddels verboden, maar herstel
ozonlaag gaat zeer traag).
-3. WATER ALS ENERGIETRANSPORTEUR
§3.1 Energietransport door zeestromen:
Oceanische circulatie: stromingspatroon van het zeewater uit de oceanen, gestuurd
door windsysteem en ligging continenten: tropen, opgewarmd zeewater -> polen. Polen,
afgekoeld zeewater -> tropen.
Patroon onder en bovenstromen o.b.v. dichtheidsverschillen.
Thermo (temperatuur) en haline (zoutgehalte) hebben hierop invloed -> thermohaline
stroming:
1. Opwarming door zonnestraling tot max. 100 m. diepte -> verwarmde zeewater zet uit en
wordt minder dicht -> oceaan krijgt bovenlaag licht warm water -> daaronder onderlaag
koud water, door lagere temperatuur grotere dichtheid dus zwaarder.
2. Zoutgehalte kan dichtheid zeewater en stroming beïnvloeden -> bij hoog zoutgehalte is
zeewater dichter (en zwaarder) en bij laag zoutgehalte minder dicht (en lichter) ->
verdamping, verdunning en vorming zee-ijs hebben hier invloed op -> verdamping: water
verdampt en relatief meer zout -> bevriezing alleen water bevriest en blijft relatief meer
, zout in zeewater, toestroming van zoetwater rivier of smelten ijs zorgt voor verdunning
en lager zout gehalte.
Afzinkgebieden: gebieden met dalend water (door afkoeling en toename zoutgehalte)
die de warme bovenstromen en koude onderstromen met elkaar verbinden in de oceaan
+ bevorderen toestroom warm zeewater naar hogere breedten.
Afzinkgebieden zorgen voor circulatie en zorgen voor diepwaterpomp (daling van
zeewater door zoutgehalte en afkoeling op hoge breedte -> bevordert oceanische
circulatie en verbindt warme en koude zeestromen -> daardoor warm zeewater uit
tropen naar hogere breedten.
Voor klimaat West-Europa afzinkgebieden golfstroom belangrijk (Noorden Atlantische
oceaan, noorden van IJsland in Labrador zee):
- Warme water golfstroom door warmteafgifte aan koudere luchtstromen erboven sterk
afgekoeld + dichter en zwaarder geworden.
- Toename zoutgehalte (zomer: hoge verdamping oostkust, winter: aangroei zee-ijs)
versterkt werking diepwaterpomp.
- Toestroming rivierwater (verkleining of vergroting) verzwakt of versterkt werking
diepwaterpomp.
Afzinkgebieden hogere breedte garanderen toestroom warm zeewater tropen.
§3.2 Energietransport door de hydrologische kringloop
Kenmerken hydrologische kringloop (kringloop v/h water):
1. Stroming tussen reservoirs (bron 22, blz.21).
2. Stroming tussen toestanden (waterdamp, water, ijs) -> zeegebieden in (sub)tropen:
energie in opslag, gebieden met veel wolkvorming en neerslag: energie komt weer vrij
(bron 23., blz. 22).
§3.3 Een grote buffervoorraad warmte in de zee
Zomer: opslag warmte in zeewater is groot -> toch lagere temperatuur dan land dat
warmt sneller op -> lucht zee heeft verkoelende invloed op temperatuur land.
Winter: nog steeds veel warmte opgeslagen in zeewater -> opp. Zeewater hogere
temperatuur dan land -> lucht vanuit zee heeft verzachtende invloed op temperatuur
land.
Door warmtebuffers gebieden in nabijheid zee: zeeklimaat, toenemende afstand tot zee:
landklimaat/ continentaal klimaat
-4. LUCHT ALS ENERGIETRANSPORTEUR
§4.1 Het ontstaan van luchtdrukverschillen
Warm gebied -> lucht zet uit en vormt luchtberg (lageluchtdrukgebied)
Koud gebied -> lucht is dichter en vormt luchtdal (hogeluchtdrukgebied) -> grote hoogte
lucht van luchtberg naar luchtdal -> aardoppervlak: van koud naar warm (zie bron 30,
blz.26).
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Biscuitje. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.62. You're not tied to anything after your purchase.
