Class notes
Kennisclips Historiografie en Geschiedfilosofie. Deeltentamen 1.
- Course
- Institution
Kennisclips Historiografie en Geschiedfilosofie (college 1 t/m 6).
[Show more]
Seller
Follow
lied250
Content preview
Historiografie en Geschiedfilosofie – KennisclipsKennisclips 1 – 4 februari 2021
Wat is geschiedfilosofie?
Geschiedfilosofie is een nogal rommelig vakgebied, omdat men onder de noemer
geschiedfilosofie met veel verschillende dingen bezig is. De geschiedfilosofie biedt ruimte
aan allerlei vragen en de geschiedenis van de geschiedfilosofie zou daarbij zelf geschreven
kunnen worden aan de hand van vragen die in het centrum van de belangstelling stonden.
Maar wat houdt de geschiedfilosofie dan bijeen? Over deze vraag is al menige strijd
gestreden, waarvan de meest ambitieuze plannen om de orde op zaken te stellen, dateren
uit de jaren 50 en 60 van de vorige eeuw. Vooral in het Engelse taalgebied stelden
geschiedfilosofen op dat moment dat er een onderscheid gemaakt moest worden tussen
echte geschiedfilosofie en onzin. Onzin was in hun ogen speculaties over de metafysica van
het historisch proces. Bovendien stelden deze geschiedfilosofen dat deze onzin gevaarlijk
zou zijn, omdat deze onzinnigheden machthebbers een argument konden geven om de
geschiedenis een zetje in de goede richting te geven. Speculatieve geschiedfilosofie noemde
ze dit. Echte geschiedfilosofie daarentegen zou kritisch of analytisch zijn. Kritische
geschiedfilosofie is het vakfilosofie van de geschiedwetenschap, waarbij het buigt over
kernbegrippen als waarheid, objectiviteit en verklaringen. Deze vakfilosofie gaat strikt
analytisch te werk met het denkgereedschap van de analytische wijsbegeerte, die
halverwege de 17e eeuw haar zegentocht door de wereld begon.
Vandaag de dag klinkt dit onderscheidt erg gedateerd en zien we dat de tegenstelling tussen
speculatieve en kritische geschiedfilosofie een kind van haar tijd is. Het geschiedfilosofisch
debat is namelijk veel diverser dan de tegenstelling speculatief en kritisch laat uitkomen. Wel
zou gesteld kunnen worden dat sommige filosofen over de geschiedenis nadenken als
wetenschap, terwijl andere filosofen geïnteresseerd zijn in de geschiedenis als historisch
proces. Hieruit volgt de ambiguïteit van het begrip geschiedenis. Bij elke geschiedfilosoof kan
men zich dus afvragen of we te maken hebben met een filosoof van de historische
werkelijkheid of met een filosoof van het historisch denken.
De tweede term filosofie duidt op een manier waarop we patronen kunnen ontwaren in wat
geschiedfilosofen doen. Het eerste patroon heeft met het onderwerp te maken en het
tweede patroon heeft met de werkwijze te maken. Geschiedfilosofen stellen filosofische
vragen gekenmerkt door het woord ‘eigenlijk’. Geschiedfilosofen willen generaliseren in de
hoop daarmee denkgereedschap te ontwikkelen dat toepasbaar is in alle hoeken en gaten
van het vak. Deze neiging tot conceptuele generalisatie onderscheidt geschiedfilosofen van
historici. Deze filosofische reflectie staat echter wel ten dienste van de geschiedwetenschap.
Relaties met het verleden
Iedereen verhoudt zich op een bepaalde manier tot het verleden en het is de taak van de
geschiedfilosoof om deze relaties te ontleden. Aan het boek Als het verleden trekt ligt een
model ten grondslag van een model tussen relaties van toen en nu.
, Iedereen verhoudt relaties met het verleden, maar wat voor relaties zijn dat? Als men de
verschillende typen relaties ordent in een schema dan komt men uit op het model dat
beschreven staat in Als het verleden trekt (p.53). Dit is een tabel die niet alleen relaties
onderscheidt, maar ze ook definieert. Deze tabel is niet uitputtend, maar noemt ter
illustraties een van de belangrijkste de relaties die mensen met het verleden onderhouden.
Het gevaar van elk schema is dat het dingen uit elkaar trekt, die volkomen door elkaar lopen.
Het is daarom belangrijk dat het model van het verleden een ideaaltypisch model is. Het
onderscheid relaties niet vanuit de gedachten dat ze los van elkaar bestaan, maar om met
enige precisie te kunnen spreken over wat in werkelijkheid een moeilijke ontwarbare kluw is.
Relaties laten zich wel onderscheiden, maar niet scheiden.
De bewegingen acht het model kent twee redenen:
1. De simpele en de didactische reden. Het model biedt een aardige kapstok om uit te
leggen waar geschiedfilosofen zich zo al mee bezig houden. Het model van de relaties
van het verleden beklemtoont de wederkerigheid tussen werkelijkheid en het
denken daarover, omdat elke relaties immers wederkerig is. Daarmee doorbreekt het
model de scheiding tussen de filosofie van de werkelijkheid en filosofie van het
historisch denken. Bovendien doorbreekt het onderscheid tussen nadenken over de
geschiedwetenschap en nadenken over onder meer oldtimers en standbeelden. Het
model wil dus ruimte bieden aan allerlei vormen van geschiedfilosofische reflectie.
2. In de geschiedenis van ons vak is het of of-denken buitengewoon invloedrijk geweest.
De weerstand die geschiedfilosofie nog wel eens opwekt bij historici heeft daar nog
wel eens mee te maken. Zolang men denkt in het systeem van of of kan men
filosofische inzichten negeren of men kan er cynisch van worden. Er wordt hierbij ook
wel gesproken over de ‘angst van Descartes’. Het model van de relaties van het
verleden wil een uitweg bieden uit dit of of-denken en gaat ervan uit dat ieder mens
altijd alle relaties met het verleden tegelijkertijd onderhoudt. Tegelijkertijd zegt het
model dat niet alle relaties even belangrijk zijn. In plaats van of of hebben we en en-
denken nodig dat ons zal verlossen van de ‘angst van Descartes’, waarbij men niet
bang is voor onzuiverheden en overlapping van relaties. Het model wilt zulk en en-
denken mogelijk maken.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller lied250. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.89. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
78252 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now