In deze samenvatting heb ik paragraaf 1 t/m 9 uitgebreid samengevat van thema 2: rechtsstaat. Uit het boek 'Thema's Maatschappijleer voor VWO'. Alle begrippen staan erin.
Maatschappijleer thema 2 rechtsstaat
Thema’s Maatschappijleer voor VWO, 5e druk
Schooljaar 2020-2021
Hoofdstuk 1: Idee en oorsprong van de rechtsstaat
Totalitaire staat = staat waarin het persoonlijke leven van de burgers wordt bepaald door de
staat, een totalitaire staat is vaak een corrupte staat en een politiestaat. Wantrouwen
en achterdocht heerst er in een totalitaire staat.
Rechtsstaat = staat waarin burgers met grondrechten worden beschermd tegen
machtsmisbruik van de overheid.
o Nederland is ook een sociale rechtsstaat of verzorgingsstaat, er zijn wetten en
voorzieningen om de welvaart en het welzijn van de burgers te bevorderen.
o Voordelen van een rechtsstaat: veel sociale vrede, veel sociale cohesie
o In een rechtsstaat gaan vertrouwen en wederkerigheid samen.
o Rechtszekerheid = de zekerheid dat de burgers en de overheid zich beiden aan de
wetten houden.
Oorsprong rechtsstaat in Europa:
Vanaf 16e eeuw: burgeroorlogen & ondernemende burgers trokken de wereld in
handel ontstond, nieuwe kennis kon makkelijk verspreid worden door drukpers
17e eeuw: koningen de macht
Halverwege 18e eeuw: verzet tegen onrechtvaardige samenleven
18e eeuw: Verlichting en verlangen naar maatschappelijk geluk, geloof in de rede =
het gezonde verstand van de burgerij. Vrijheid was eerste voorwaarde.
Sociaal contract = contract waarin alle afspraken staan om in natuurlijke vrijheid en
gelijkheid te kunnen leven.
Taken van de staat werden: veiligheid van de burgers te garanderen, eigendommen
van de burgers beschermen.
De staat mocht niet meer bevoegdheden krijgen dan partijen zelf willen, hierdoor
kon de staat geen misbruik maken van zijn geweldsmonopolie.
De burgers bepalen zelf wie de macht heeft.
, De beginselen van de rechtsstaat:
Het beginsel van de grondrechten: alle mensen zijn in vrijheid en gelijkheid geboren
en moeten ook zo kunnen samenleven.
Het soevereiniteitsbeginsel en democratiebeginsel: mensen sluiten gezamenlijk het
sociaal contract
Legaliteitsbeginsel: staat die het sociaal contract tussen mensen kan afdwingen maar
wel aan wetten zijn verbonden.
Het beginsel van de trias politica: de macht van de staat wordt verder begrensd door
interne scheiding van de staatsmacht.
De eerste rechtsstaten:
Verenigde Staten (1776): de onafhankelijkheidsverklaring, de grondwet en de Bill of
Rights vormen samen de Amerikaanse constitutie.
Frankrijk (1789): in De Verklaring van de Rechten van de Mens en Burger werden de
grondrechten vastgelegd.
1799 – verlichte dictatuur: Napoleon pleegde een staatsgreep en had de macht
1815 – napoleon werd verslagen de oude machtsverhoudingen werden hersteld
Hoofdstuk 2: Grondwet en grondrechten
Preambule = hierin staat beschreven welke idealen de samenleving koestert, welke
historische fouten ze niet willen herhalen, welke identiteit de samenleving nastreeft en hoe
de staat moet worden ingericht.
De grondwet:
Begrensd de macht van de staat en garandeert daarmee de vrijheden van burgers
Legt de fundamentele rechten van de burgers vast
Geeft aan hoe de belangrijkste organen van de staat zijn georganiseerd
Drukt de eenheid van de natie uit
1798 – Nederland kreeg de Staatsregeling van de Bataafse Republiek: voorloper van de
grondwet iedere burger is gelijk, vrijheid van meningsuiting, vrijheid van drukpers,
godsdienstvrijheid.
1815 – val van napoleon: rust in Nederland, jaar later werd Nederland een constitutionele
monarchie = een koninkrijk met een grondwet
1848 – macht van koning werd onschendbaar (buiten spel gezet), verkiezingen van de 2e
Kamer, censuskiesrecht = kiesrecht dat alleen was voor mannelijke burgers die een bepaald
bedrag aan belasting betaalden.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller lynnh. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.89. You're not tied to anything after your purchase.
