Summary
Samenvatting Nectar Biologie 5 vwo Hoofdstuk 14 Waarnemen
- Course
- Level
- Book
In dit document vind u een samenvatting van Hoofdstuk 14 Waarnemen uit het 4 vwo biologieboek van Nectar.
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
samenvattingLVOwiskunde
Reviews received
Content preview
Hoofdstuk 14 - WaarnemenParagraaf 1 - Zintuigcellen
Zintuigcellen = gespecialiseerde cellen die reageren op een specifieke prikkel, de
adequate prikkel.
In je evenwichtszintuigen gaat het om zintuigcellen die reageren op beweging.
Je 2 evenwichtszintuigen bevinden zich in het inwendige deel van je oren en registreren
welke bewegingen je hoofd maakt. BINAS 87D
De 2 evenwichtszintuigen bestaan uit een centraal deel (vestibulum) en 3
halfcirkelvormige kanalen. De 3 kanalen staan in 3 vlakken loodrecht op elkaar langs een
x-, y- en z-as. Het vestibulum en de halfcirkelvormige kanalen zijn gevuld met een
vloeistof: de endolymfe.
Over de stand van je hoofd t.o.v. de zwaartekracht en over een rechtlijnige versnelling
krijg je informatie uit 2 kleine zintuigorgaantjes in het vestibulum: de maculae.
De haarcellen (zintuigcellen) in een macula steken met lange ciliën (zintuigharen) in een
geleilaag met daar bovenop een laagje kalksteentjes. BINAS 87D
De massa van de kalksteentjes zorgt er voor dat ze gevoelig zijn voor de zwaartekracht.
Door de massa krijgt de geleilaag een ‘traagheid’, dat merk ja als je een beweging start
(versnellen) of stopt (vertragen). De ciliën buigen daarbij in een bepaalde richting (deze
informatie geven de haarcellen door aan de hersenen).
Maculae reageren alleen op een verandering in snelheid.
Informatie over draaibewegingen van je hoofd komt uit de 3 halfcirkelvormige kanalen.
Deze kunnen draaiingen in 3 richtingen registreren:
1. ja-knikken (bovenkanaal)
2. nou-ja schudden (achterkanaal)
3. nee schudden (zijkanaal)
Elk kanaal heeft aan de basis een knobbel met daarin haarcellen met lange ciliën. De
ciliën steken in een geleiachtige massa, de cupula, die vrij heen en weer kan bewegen
met de endolymfe.
Bij elke draaiing van je hoofd bewegen de kanalen mee, maar door de traagheid van de
vloeistof beweegt de endolymfe niet direct mee. Aan het begin en het einde van een
draaiing bewegen de cupulae door de trage endolymfe t.o.v. wand van de kanalen. De
ciliën buigen en de haarcellen sturen impulsen naar het evenwichtcentrum in de
hersenstam: je neemt waar dat je hoofd draait.
Zintuigcellen reageren op verandering in prikkelsterkte (zoals verandering in druk en
beweging, licht, geur en temperatuur) ➜ het zijn receptorencellen waarmee je
informatie kunt verzamelen.
4 soorten receptorcellen:
1. Mechanoreceptoren: zijn gevoelig voor een mechanische prikkeling, het buigen van
ciliën (zintuigcellen in de cupulae en de muculae) of het verschil in druk of rek
(receptorcellen in de huid).
2. Thermoreceptoren: reageren op temperatuurverandering (receptoren in de huid).
3. Chemoreceptoren: reageren op bepaalde stoffen (zintuigcellen in tong en neus).
4. Fotoreceptoren: reageren op licht (in oog).
, Receptoren hebben (net als neuronen) over hun membraan een rustpotentiaal. Een
adequate prikkel leidt in de cel tot een verandering van de membraanpotentiaal (door
het openen of dichtgaan van ionpoorten).
1. Bij mechanoreceptoren gebeurt dit o.i.v. vormverandering.
2. Bij thermoreceptoren is de oorzaak een warmtegevoelig eiwit.
3. Bij chemoreceptoren en fotoreceptoren doen het anders.
Bij chemoreceptoren en fotoreceptoren spelen een signaalcascade en een secundaire
boodschapperstof een rol. De secundaire boodschapperstof bindt aan doelwitmoleculen
op de ionpoorten, die daardoor en of dicht gaan. Is de prikkeldrempel van het
receptorcelmembraan bereikt, dan vindt een volledige depolarisatie plaats. De
depolarisatie opent de Ca2+-poorten, waardoor Ca2+-ionen naar binnen stromen.
Daarnaast lozen de receptorcellen een exciterende (stimulerende) neurotransmitter in
een synaps met een sensorisch neuron.
De hoeveelheid neurotransmitter die vrijkomt, bepaalt de impulsfrequentie die ontstaat
in het sensorisch neuron. Deze frequentie geeft informatie over de sterkte van de
prikkel. Vaak heeft een sterkere prikkel een hogere impulsfrequentie tot gevolg.
Pijnreceptoren zijn geen zintuigcellen, maar zenuwceluiteinden die reageren op prikkels
die schade kunnen geven (te hoge temperatuur, te hoge druk of te hoge concentratie
van chemicaliën).
De prikkeldrempel van pijnreceptoren ligt veel hoger dan die van zintuigcellen. Zij geven
hun informatie via het ruggenmerg door aan pijncentra in de grote hersenen.
Door een langdurige constante prikkel kan de prikkeldrempel van een receptorcel
omhooggaan. De receptoren reageer dan minder op de adequate prikkel. Dit heet
gewenning of adaptatie.
In de meeste receptorcellen treedt adaptatie op, bij het ene type sneller dan het andere.
Pijnzintuigjes vertonen geen gewenning.
Voor ‘gewoon’ rechtop staan komt heel wat kijken. Je staat eigenlijk niet eens rechtop,
maar je zwaait langzaam wat heen en weer. De maculae registreren dit en geven deze
informatie door aan het evenwichtscentrum in de hersenstam. In combinatie met
informatie ui ogen, gewrichten, pezen, spieren en huis kan het centrum hierdoor je
evenwicht regelen.
Ook de kleine hersenen doen mee en koppelen de informatie naar de diverse spieren,
zodat je op tijd kunt bijsturen, zodat je niet omvalt.
Als de informatie uit evenwichtzintuigen en bijv. de ogen niet met elkaar kloppen, dan
heb je last van misselijkheid, duizeligheid en je hebt moeite je evenwicht te bewaren.
Paragraaf 2 - Het gehoorzintuig
Je negeert herrie/geluid onbewust, doordat de thalamus in de hersenen achtergrondruis
niet laat doordringen tot je auditieve schors. BINAS 88C4
De hersenen verzwakken bepaalde toonhoogtes in het oor, waardoor ze bijdragen aan
het onderdrukken van ruis.
De haarcellen (zintuigcellen) in het oor zijn mechanoreceptoren met lange ciliën. De
ciliën raken beschadigde door veel lawaai of slijtage (wegfilteren van
achtergrondgeluiden wordt moeilijker).
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller samenvattingLVOwiskunde. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.73. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
53068 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now