Hoofdstuk 1: De ‘organisatiecockpit’ als methode van
prestatiemanagement
Om goed te kunnen werken met de PDCA-cyclus (plan, do, check, act) moeten organisaties de
beschikking hebben over een ‘performance dashboard’ dat de bereikte resultaten zichtbaar maakt.
Het dashboard verhoudt zich tot de PDCA-cyclus als de cockpit van een vliegtuig tot het vluchtplan.
Prestatiemanagement behelst het sturen van de organisatie naar de gewenste doelstellingen. Dit
proces begint met het systematisch vaststellen van haar strategie en besturingsopgave die hieruit
voortvloeit voor de top van de organisatie. De leiding neemt het initiatief om de strategie te gaan
vaststellen en ontwikkelt een visie op mogelijkheden van de organisatie en de veranderingen in de
omgeving. Vervolgens voeren leiding en management een diagnose uit van de uitgangsituatie, die
leidt tot het uitstippelen van een strategie en het vaststellen van de besturingsopgave (missie van de
organisatie). Strategie en missie moeten nog worden geoperationaliseerd. Met behulp van ‘strategy
mapping’ worden van de strategie en besturingsopgave vervolgens die onderwerpen afgeleid
waarvan het belang cruciaal is voor de realisatie van die strategie.
De ‘strategy map’ laat de ambitie van de organisatie zien, waarin alle veronderstellingen over de
toekomst zijn beredeneerd en verwerkt. Hierin is nog niet tot meet- en toetsbare proporties
teruggebracht. Dat is een functie van het performance dashboard.
Op het performance dashboard worden voor elk strategisch zoekveld één of meer prestatie-
indicatoren opgenomen en van elk een streefwaarde voorzien. Alleen de beste indicatoren moeten
er een plaats vinden. Een goede methode om de resultaten te analyseren, is het beoordelen van de
trend.
Resumerend kan prestatiemanagement worden omschreven als het proces waarin sturing en
bijsturing van een organisatie plaatsvindt door het zetten van de volgende stappen:
Vaststellen van de strategie van de organisatie.
Identificeren van zoekvelden.
Bepalen van prestatie-indicatoren per afzonderlijk zoekveld.
Het voorzien van de prestatie-indicatoren van een targetwaarde.
Opnemen van de gekozen set prestatie-indicatoren in een performance dashboard.
Het uitzetten van activiteiten in de verschillende organisatieonderdelen.
Het rapporteren van de indicator standen en de trendmatige ontwikkeling daarvan.
Bijsturing van de organisatie.
Een goede organisatiecockpit is gebouwd op drie krachtige principes:
1. Focus op de besturingsopgave: De organisatiecockpit moet uitsluitend de informatie leveren
die de manager nodig heeft om zijn organisatie te kunnen besturen. Niet meer, maar zeker
niet minder.
2. Decompositie van de strategie in meetbare componenten: Een strategie die niet meet- of
toetsbaar kan worden gemaakt, is niet uitvoerbaar. Een belangrijke taak van
prestatiemanagement is daarom het meetbaar maken van de strategie. Volgens het
decompositieprincipe behoort dit plaats te vinden door in een aantal tussenstappen van de
, strategie via strategische zoekvelden te komen tot prestatie-indicatoren. Het
decompositieprincipe ziet elke tussenstap als een trede die past in een samenhangende
hiërarchie van doelstellingen.
3. Geef degenen op wie de indicator wordt toegepast het ownership: ownership wil in dit
verband zeggen dat men zelf de relevantie van de indicator kan beoordelen en dat men zich
voor het bereiken van de gewenste indicatorstanden verantwoordelijk voelt. Om het
ownership te bereiken is het nodig dat degenen die hun gedrag moeten richten naar een
bepaalde stand van een indicator, bij de totstandkoming van die indicator worden
betrokken. Een algemene regel is dat een actieve vorm van gedeeld ownership goed werkt.
Bij actief en gedeeld ownership ontwikkelen mensen in een team de indicatoren die voor
hen van belang zijn.
Duidelijke voorbeelden waarmee de organisatiecockpit zich onderscheidt van andere methoden:
De organisatiecockpit is inhoudsneutraal: De organisatie moet zelf haar strategie
operationaliseren in kritieke succesfactoren en die meetbaar maken met indicatoren.
De cockpit biedt een compleet dashboard voor de besturing: Met doel- en
toestandsindicatoren kan de realisatie van de strategie worden gevolgd. Door het opnemen
van de organisatie specifieke omgevingsindicatoren kan bovendien worden gevolgd of
ontwikkelingen in de omgeving van de organisatie nopen tot het aanpassen van de strategie.
De cockpit richt de aandacht van managers op de dagelijkse praktijk: Veel organisaties
hebben het strategisch beleid onvoldoende operationeel uitgewerkt.
De cockpit biedt mogelijkheden om de topdownbenadering te combineren met de
bottum-upbenadering: Daardoor kan een krachtige centrale sturing worden gegeven en
kunnen managers en medewerkers lager in de organisatie betrokken worden bij de
uitwerking.
De cockpit gaat ‘back to basics’: Eenvoud staat voorop. De organisatiecockpit is een basaal
managementconcept dat zijn waarde bewijst bij de integrale besturing van organisaties.
Het concept organisatiecockpit in vijf punten
1. De cockpitmethodiek voorziet in de ontwikkeling en concretisering van ambities.
2. Elk besturingsniveau kan (mag) een aangepaste eigen cockpit vaststellen.
3. De informatie die in de cockpit wordt gepresenteerd, moet leiden tot actie.
4. De totstandkoming en het gebruik van de cockpit nodigen uit tot nemen van actie.
5. In het cockpitconcept gaan meten en managen hand in hand.
Het succes van prestatiemanagement als stijl van leidinggeven is afhankelijk van:
Een stevig ambitieniveau; leiders met een ondernemende stijl leggen de lat hoog, gaan
uitdagingen bewust aan, terwijl zij de risico’s beheerst nemen.
De juistheid en concreetheid waarmee de doelstellingen en te behalen resultaten van
tevoren worden aangegeven.
De acceptatie door management en medewerkers van de meetbare grootheden waarin de
resultaten zijn aangegeven.
Het geven van voortdurende feedback in de cockpit over de bereikte resultaten ten opzichte
van de normen.
Continue aandacht voor het effectiever, flexibeler en omgevingsgerichter functioneren.
Het creëren van een beter werkklimaat, waarin frank en vrij over prestaties kan worden
gesproken, zonder dat meteen wordt ‘afgerekend’.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller dionbeverdam. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.88. You're not tied to anything after your purchase.