Geschiedeniswerkplaats / tweede fase havo historisch overzicht / deel Handboek
een samenvatting van hoofdstuk 1: tijd van jagers en boeren. (tot 3000 v.C.)
-1.1 Het leven van jager-verzamelaars
-1.2 de opkomst van landbouw
-1.3 de eerste steden
1.1 Het leven van jager-verzamelaars
De periode zonder schriftelijke bronnen heet de prehistorie of de tijd van de jagers en boeren. Dit tijdvak eindige
3000 v.Chr. toen het eerste schrift ontstond. Uit de prehistorie hebben we ongeschreven bronnen die worden
bestudeert door archeologie. Daardoor weten we hoe ze leefden, maar niet hoe ze dachten dus een deel van de
cultuur is niet bekend.
Wetenschappers zeggen dat de eerste menssoorten 2 miljoen jaar geleden ontstond, geëvolueerd van apen. Deze
mensen leefde in een samenleving van jagers-verzamelaars. 400 000 jaar geleden gingen ze vuur gebruiken en ze
aten hun vlees niet meer rauw. Uiteindelijk bleef de moderne mens over. De eerste mens (150 000 jaar geleden)
leefde in Afrika.
De rolverdeling van mannen en vrouwen was groot. Mannen moesten jagen en vrouwen zorgen voor de kinderen en
verzamelden plantaardige voedsel. Ze leefde in groepen van tientallen mensen. Ze hadden geen vaste woonplaats en
waren nomaden. Ze hadden weinig bezit, want moesten alles kunnen dragen. Vanaf 50 000 V.Chr. hadden ze
ingewikkeldere werktuigen en meer kleding en huizen waardoor ze in de ijstijd zich in EU konden verspreiden.
Jagers-verzamelaars uitten hun gedachten in kunst (vrouwenbeeldjes, wandschilderingen). Kunst liet zien dat de
cultuur ingewikkelder werd. Mensen gingen denken in symbolen.
Prehistorie= (voorgeschiedenis jagers en boeren) eerste periode(tot 3000 v.Chr)
Archeologie= wetenschap die het verleden bestudeert aan de hand van ongeschreven bronnen
Cultuur= denken en doen van een groep mensen
Samenleving van jagers-verzamelaar= nomaden die leven van dingen wat ze vinden en vangen in de natuur
moderne mens= (homo sapiens, denkende mens) menssoort waar alle tegenwoordige mensen bij horen
Nomaden= iemand die rondtrekt zonder vaste woonplaats.
1.2 De opkomst van de landbouw
9000 V.Chr. ontdekten mensen landbouw. Ze gingen zelf voedsel verbouwen en werden boer. Eerst tarwe en later
ook veeteelt (1000 jaar later) . Het werd steeds gevarieerder. Landbouw was een grote verandering, revolutie. De
landbouwrevolutie begon in een gebied ten oosten van de middellandse zee dat de vruchtbare halve maan word
genoemd. Vanaf daar verspreidden migranten de landbouw. Eerste landbouw van NL in Limburg.
Een oorzaak van landbouw is klimaatverandering. Ook in Europa werd het milieu geschikter voor landbouw. Boeren
wisten hoe ze gewaden konden verbeteren en welke dingen het beste waren/ smaakten. Op die manier werden
planten gedomesticeerd. Dieren waarop werd gejaagd verdwenen vrijwel. Er werden ook wilde dieren getemd. Vee
leverde meer vlees op dan wilde dieren en gaf wol, melk etc. vanaf 5000 V.Chr. werden dieren ook gebruikt voor het
land. Door plant en dierenveredeling en technische vooruitgang namen opbrengsten en de bevolkingsgroei aan.
Door de revolutie bestond de landbouwsamenleving (agrarische samenleving). Mensen kregen meer sedentaire
leefwijze (op 1 plek). Ze woonde in grotere groepen in huizen bij hun akkers, in dorpen. De dorpen waren autarkisch
(zelfvoorzienend). Bezit werd belangrijker en mensen bezaten grond, potten en andere andere producten van
nijverheid. Bezit werd erfelijk. Rijkere boeren gingen meer bepalen en kregen meer macht en aanzien. Er was
sociale ongelijkheid. Sommige werden slaaf. Belangrijke families vereerden hun doden met gedenktekens en gaven
dingen mee voor het hiernamaals. Ze geloofde ook in goden. Dieren en rivieren werden in hun natuurgodsdiensten
als goden vereerd. Om ze te vereren deden ze rituelen (dansen) en offeren.
Sedentaire leefwijze= leven op vaste woonplaats Migranten= landverhuizers
Landbouwrevolutie (agrarische revolutie)= ontstaan van de landbouw Milieu= leefomgeving
Gedomesticeerd= planten en dieren in dienst van mensen aanpassen Revolutie= grote verandering
Macht= als je anderen kunt laten doen wat je wilt Nijverheid= producten maken
Aanzien= waardering, hoe belangrijk iemand gevonden word Slaaf= bezit zijn van ander
Sociale= heeft te maken met mensen en groepen in een samenleving Hiernamaals= leven na dood
Landbouwsamenleving (agrarische samenleving)= maatschappij waarin mensen in dorpen leven van landbouw
Autarkisch (zelfvoorzienend)= wanneer groep mensen voor zichzelf zorgt
Natuurgodsdiensten= godsdienst waarbij krachten van de natuur vereerd worden.
1.3 De eerste steden
Prehistorische dorpen hadden meestal tientallen, max honderden inwoners. In çatalhöyük in Turkije niet, die hadden
10 000 inwoners. Ze leefde van landbouw dus daarom was het geen stad. De eerste steden ontstonden in Irak.
Vooral langs rivieren (vruchtbaar grond). In Mesopotamië had het volk van de Soemeriërs gevestigd. Tussen 4000 en
2000 V.Chr. bouwde ze dorpen tot steden uit met tempels, pakhuizen enz.
De eerste steden ontstonden doordat boeren te veel voedsel hadden gemaakt dan ze nodig hadden. Daardoor
konden ze andere voeden die niet meer van landbouw leefden. Zo ontstond de landbouwstedelijke samenleving.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller lydia5. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.26. You're not tied to anything after your purchase.
