Een fijn overzicht met alle kenmerkende aspecten die je moet kennen voor het centraal examen geschiedenis havo, ik heb een 9,5 gehaald voor de kenmerkende aspecten toets.
4B – De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden
Steden werden zelfstandiger doordat edelen hun steeds meer rechten verleenden, in ruil
voor geld. Door hun rijkdom en vrijheid hadden de steden een grote aantrekkingskracht op
de bewoners van het platteland. De macht in steden kwam in handen van een elite van rijke
kooplieden.
Historische voorbeeld: Stavoren kreeg stadsrechten (1061)
4E – Het begin van staatsvorming en centralisatie
In de tijd van steden en staten vergrootten de Franse en Engelse koningen hun macht. Met
een eigen leger, ambtenaren en landelijke rechtspraak begonnen ze de vorming van een
centraal bestuurde staat. Op deze manier vergrootten ook de Bourgondische hertogen de
politieke eenheid in de Nederlanden. Het Duitse rijk bleef versnipperd.
Historisch voorbeeld: Alva valt de Nederlanden binnen (1568)
5A – Het begin van Europese overzeese expansie
In de 15e eeuw maakten de Turks-Osmaanse veroveringen een einde aan de Europese
handel in het oostelijk Middellandse Zeegebied. Op zoek naar goud en om specerijen uit
Oost-Azië te halen verkenden Portugezen en Spanjaarden als eersten de kusten van Afrika,
Azië en Amerika. Spanjaarden en Portugezen veroverden grote delen van Amerika waar ze
kolonies stichtten. De indiaanse bevolking kwam grotendeels om. Aan het einde van de 16e
eeuw reisden ook Nederlanders, Engelsen en Fransen naar Oost-Azië. Langs de Afrikaanse en
Aziatische kusten stichtten Europeanen versterkte handelsposten. Tussen de vier
werelddelen kwam een uitwisseling van personen, goederen en culturen op gang.
Historisch voorbeeld: Christoffel Columbus ontdekt Amerika (1492)
5B – Het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een
nieuwe wetenschappelijke belangstelling
Door de welvaart veranderde het mens- en wereldbeeld van burgers in Italië vanaf
omstreeks 1350. Geïnspireerd door de oudheid ontstond een nieuw levensgevoel met meer
oog voor de plezierige kanten van het leven, meer belangstelling voor de wereld en een
kritische instelling in het natuurwetenschappelijk denken. Vanaf omstreeks 1500 werden de
ideeën van de renaissance over Europa verspreid.
Historisch voorbeeld: de uitvinding van drukpers, papier, kompas en buskruit
, 5C – De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke oudheid
De herboren interesse voor de Grieks-Romeinse cultuur uitte zich in een meer wereldlijke en
realistische schilder- en beeldhouwkunst, de toepassing van de klassieke vormentaal in de
bouwkunst en de bestudering van klassieke teksten door humanisten.
Historisch voorbeeld: Leonardo da Vinci heeft het schilderij de "Mona Lisa" geschilderd
(1503), omdat door renaissance ambachtsmannen meer gezien werden als een genie.
5D – De protestantste reformatie die splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot
gevolg had
In de tijd van steden en staten had de rooms-katholieke kerk haar macht vergroot met
nieuwe denkbeelden en gebruiken. Omstreeks 1500 groeide de kritiek hierop. Hervormers
bepleitten een terugkeer naar het zuivere geloof, gebaseerd op de Bijbel. Door het kritisch
optreden van Luther in 1517 en zijn uitzetting uit de kerk door de paus begon de Reformatie.
Er ontstond een splitsing tussen katholieken die bij de roomse kerk bleven en protestanten
die eigen kerken stichtten. De hervormer Calvijn kreeg veel aanhang in Nederland.
Historisch voorbeeld: Luther verschijnt voor de Rijksdag in Worms (1521)
5E – Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van de Nederlandse
staat
De Spaanse koning Filips II was landsheer van de Nederlanden. In 1568 kwamen
Nederlanders onder leiding van Willem van Oranje in opstand tegen Filips vanwege zijn
centralisatiepolitiek en zijn felle vervolging van protestanten. Gedurende de Opstand
(Tachtigjarige Oorlog) breidden de opstandelingen hun gebied uit vanuit het westen van
Holland en Zeeland tot vrijwel het huidige grondgebied van Nederland. In 1581 zetten de
Staten-Generaal van de zeven opstandige gewesten Filips af als landsheer. In 1588 vormden
ze de Republiek der Verenigde Nederlanden. In 1648 sloten de Republiek en Spanje de Vrede
van Münster.
Historisch voorbeeld: Spaanse Armada wordt verslagen (1588)
6A – Het streven van vorsten naar absolute macht
In de 17e eeuw streden Europese vorsten met hun onderdanen om de verdeling van de
macht. Veel vorsten streefden naar absolute macht. In Frankrijk ontstond een absolute
monarchie, terwijl Engeland een constitutionele monarchie werd.
Historisch voorbeeld: Lodewijk de XIV voerde het absolute regime in Frankrijk (1643-1715)
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller sasjavergeer. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.23. You're not tied to anything after your purchase.
