Summary
Samenvatting Laagland Literatuur en lezer Vwo Verwerkingsboek, ISBN: 9789006109900 Nederlands
- Course
- Level
- Book
Een samenvatting van cursus 9 en 10
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
sasjavergeer
Reviews received
Content preview
CURSUS 9 – ZESTIENDE EN ZEVENTIENDE EEUW1 – Historische context
In de zestiende eeuw waren er in West-Europa drie belangrijke ontwikkelingen:
- De hervorming / reformatie
De hervorming ontstond doordat de burgerij steeds ontevredener werd over de rooms-
katholieke kerk; de macht van hoge geestelijkheid, geen invloed in de kerk, geen andere
geloven en alleen Latijnse taal. Maarten Luther (1483-1546) sprak zich uit tegen de aflaten
door middel van 95 stellingen te spijkeren aan de Hof kerk Wittenberg. Ook vertaalde hij de
bijbel in het Duits.
Ook ontstond er een nieuwe stroming, het calvinisme. Opgericht door Johannes Calvijn
(1509-1564), hij benadrukte het belang van hard werken, ijver, spaarzaamheid en
plichtbetrachting, wat goed aansloot bij de mentaliteit van de burgerij. Deze stroming en de
opvattingen van Luther verspreidde zich snel door West-Europa door middel van de drukpers
en door de vertaling van de Bijbel. De geloofstegenstellingen tussen de hervormden en
katholieken namen steeds meer toe.
- Het streven van vorsten naar centralisatie en absolutisme
Karel V was de landsheer van De Nederlanden en koning van Spanje. In Spanje had hij een
centraal geregeerde absolutistische heerschappij, dit wilde hij ook graag doorvoeren in De
Nederlanden. In 1555 volgde Filips II zijn vader op, het verzet tegen deze absolutistische
centralisatiepolitiek nam toe en de calvinisten waren tegen de geloofsvervolging. Willem van
Oranje (1533-1584) werd de tegenstander van Filips, en dit verzet nam nog meer toe na de
beeldenstorm in 1566. Alva werd namelijk naar De Nederlanden gestuurd om voor rust te
zorgen, echter werd de strijd steeds heviger en ontstond de Nederlandse
Opstand/Tachtigjarige Oorlog (1568-1648). De zoons van Willem, Maurits en Frederik namen
de leiding van de strijd over na zijn dood. In deze oorlog werd Nederland verdeeld, het
noordelijk deel werd de Republiek van de Zeven Verenigde Nederlanden en het zuidelijk deel
bleef onder Spaanse Heerschappij. In 1648 werd er met de Vrede van Münster officieel een
einde aan deze oorlog gemaakt.
Met dit verdrag werden alleen niet de interne tegenstellingen opgelost, zo was er een
ernstig binnenlands conflict tijdens het twaalfjarig bestand (1609-1621)(wapenstilstand met
Spanje). Hierbij stonden Johan van Oldenbarnevelt die vrede met Spanje wilde sluiten en
Maurits die juist de oorlog wilde voortzetten tegenover elkaar. Ook onder de calvinisten
ontstond er een splitsing, de contraremonstranten (accepteerde Calvijns zijn kijk op
predestinatie) en de remonstranten (accepteerde dit niet). Toen van Oldenbarnevelt zich
aansloot bij de remonstranten en Maurits bij de contraremonstranten zorgde dit voor nog
meer tegenstellingen. In 1618 werden Hugo de Groot en Johan van Oldenbarnevelt gevangen
genomen, de Groot kon via de boekenkist ontsnappen en van Oldenbarnevelt werd in 1619
onthoofd.
, De remonstranten zorgde ervoor dat de Bijbel ook naar het Nederlands werd vertaald, het
werd de Statenbijbel genoemd. Deze jarenlange strijd komt naar voren in verschillende
strijdliederen zoals het Wilhelmus. Ook werden er gedichten en verhalen over die tijd
geschreven zoals Het stokske van Johan van Oldenbarnevelt van Joost van den Vondel.
- Handel en welvaart
Deze eeuw was ook de tijd van de ontdekkingsreizen, er werden nieuwe landen en
continenten ontdekt waardoor de handel op gang kwam. Antwerpen ontwikkelde zich tot de
belangrijkste handelsstad van Noordwest-Europa. In 1585 viel het in Spaanse handen en
vluchtten veel rijke handelaren en andere burgers naar Amsterdam. Dit kwam door de
geloofsvrijheid en de goede handel. Door de val van Antwerpen groeide Amsterdam steeds
meer. In 1602 werd de V.O.C. opgericht voor handel in specerijen en andere producten uit
onder andere Indië. Dit zorgde voor meer industrie en nijverheid in Amsterdam. De groep die
het meeste profiteerde van deze Gouden Eeuw waren de rijkere regentenfamilies.
2 – Culturele Context
In de 16e eeuw nam de overmacht van de kerk af en de vragen naar kennis en wetenschap toe. Zo
ontstonden er vragen over betrouwbaarheid en hoe het universum in elkaar zit. De vraag op de
betrouwbaarheid over kennis werd op twee manieren beantwoord:
- Empirisme, gebaseerd op zintuigelijke ervaring en waarneming. Dit werd gesteund door
Francis Bacon (1561-1626) en John Locke (1632-1704). Locke had het over tabula rasa, bij
geboorte is het bewustzijn van een mens een onbeschreven blad en dit word de rest van het
leven gevuld met ervaringen.
- Rationalisme, gebruik je eigen kritische verstand/ratio, gesteund door Baruch Spinoza (1632-
1677) en René Descartes (1596-1650) die vond dat kennis ontstond bij waar geen twijfel over
was.
Hoe het universum in elkaar zit werd duidelijk na de Copernicaanse wending. Deze wending hield in
dat Copernicus (1473-1543) beweerde dat de zon het middelpunt was waar alles om heen draaide,
dit werd later bewezen door Galileo Galileï (1564-1624) door middel van waarneming en experiment.
Het wetenschappelijk denken kwam steeds meer tot bloei in de Republiek door middel van veel
kundige en uitvindingen.
Vanaf de veertiende eeuw begon het humanisme in Italië, het theocentrische (op God gericht)
wereldbeeld werd vervangen door een antropocentrisch (op de mens gericht) wereldbeeld, dit werd
bevorderd door de menswetenschappen zoals ethiek en geschiedenis. Humanisten maakten
onderscheid tussen mens en dier door het vermogen van spreken en onderscheid kunnen maken
tussen goed en kwaad. De Humanisten waren ook betrokken bij de misstanden in de kerk waarbij ze
gebruik maakten van eigen onderzoek, betrouwbare bronnen en een onafhankelijke opstelling ten
opzichte van de kerk.
Erasmus (1466-1536) was een belangrijke humanist, tegen de kerkelijke rituelen en pleitte voor
gematigdheid, gewetensvrijheid, vrede en tolerantie. Hij sloot zich echter niet aan bij de hervormers
maar schreef het boek Lof der zotheid.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller sasjavergeer. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.21. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
52510 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now