Summary
Samenvatting Sprekend verleden VWO 4/5/6 Hoofdstuk 11
- Course
- Level
- Book
In deze samenvatting heb ik hoofdstuk 11 'Van Republiek tot rechtsstaat' behandeld.
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
PeronneDK
Content preview
GESCHIEDENIS HOOFDSTUK 11 VAN REPUBLIEK TOT RECHTSSTAATPARAGRAAF 1. DE OPSTAND IN DE NEDERLANDEN
In 1568 begon in de Nederlanden de Opstand tegen Spanje, ook wel de Tachtigjarige Oorlog. De
Nederlanden maakten toen deel uit van een groot Spaans rijk. Dat rijk werd bestuurd door de Spaanse
koning Filips II, die zijn vader Karel V in 1555 was opgevolgd als heer der Nederlanden.
Oorzaken die bijdroegen tot de Opstand:
o Het streven van Karel V en Filips II naar centralisatie. Aangezien zij koning van Spanje waren
(Karel V ook keizer Duitse rijk) stelden zij in de Nederlanden een landvoogd(es) als
plaatsvervanger aan. Daarnaast kwamen er drie centrale Raden, bestaande uit hoge edelen
en juristen. De landvoogd(es) en de drie Raden vormden samen in Brussel een centrale
regering voor alle gewesten. Deze machtsvergroting botste met de opkomst van de burgerij,
die wilde vrijheidsrechten en politieke rechten behouden en vastleggen.
o De splitsing van de christelijke Kerk door de Hervorming. De Hervorming/Reformatie leidde tot
een godsdienstige splitsing in enerzijds de katholieke Kerk en anderzijds de protestantse
Kerk. Karel V en Filips II wilden de godsdienstige eenheid (katholiek) in hun rijk behouden. Zij
vervolgden de protestanten, in NL vooral calvinisten, met steeds strengere plakkaten
(verordeningen). De plakkaten moesten worden uitgevoerd door plaatselijke bestuurders.
In april 1566 bood een groep lagere edelen aan landvoogdes Margaretha van Parma een smeekschrift
aan met het verzoek de plakkaten af te schaffen. Zij beloofde minder hard op te treden, daardoor
durfden calvinisten zich aan openlijke acties te wagen, zoals het houden van hagenpreken
(godsdienstige bijeenkomsten op het platteland).
In augustus 1566 kwamen groepjes calvinisten in verzet tegen de katholieke Kerk door de
Beeldenstorm. Onder aanvoering van calvinisten werden veel kerken ‘gezuiverd’ van katholieke
dingetjes zoals heiligenbeelden, schilderingen en godsdienstige voorwerpen. Margaretha deed enkele
concessies aan de calvinisten en herstelde zo de orde.
Filips II zond als reactie op de Beeldenstorm in 1567 de hertog van Alva met een leger naar de
Nederlanden. Margaretha nam ontslag en Alva werd landvoogd. Alva stelde een centrale rechtbank in,
de Raad van Beroerten (onlusten), om degenen van de Beeldenstorm te bestraffen. Velen vluchtten
naar het buitenland, onder wie hoge edelman Willem van Oranje en zijn 2 broers.
In 1568 vielen Willem van Oranje en zijn broers met huurlegers uit het Duitse rijk de Nederlanden
binnen. De bedoeling was dat het volk in opstand zou komen tegen Alva, maar dat gebeurde niet.
Vanuit het westen vielen de Watergeuzen aan. Zij hadden in hetzelfde jaar toestemming gekregen van
Willem een guerrilla te voeren in de Nederlanden en op zee. De Watergeuzen waren calvinisten die
voor Alva naar Engeland/Noord-Duitse kustgebied waren gevlucht.
Na de veroveringen van Den Briel door de Geuzen (1 april 1572) slaagden de calvinisten erin de
macht te pakken in veel Hollandse en Zeeuwse steden.
De overige gewesten kregen steeds meer overlast van Spaanse troepen die, als ze niet op tijd betaald
werden, gingen muiten en plunderen. Daarom sloten die gewesten vrede met Holland en Zeeland: de
Pacificatie van Gent (november 1576). Dit mislukte al snel; er was godsdienstige verdeeldheid.
Een poging van Willem van Oranje om de radicale katholieken en prostestanten te verzoenen,
mislukte. Zijn voorstel in juli 1578 tot religievrede (vrijheid van eredienst voor iedereen) werd
afgewezen.
, Drie zuidelijke gewesten sloten begin 1579 een bondgenootschap, de Unie van Atrecht (Arras). Zij
onderwierpen zich aan Filips II en erkenden de nieuwe Spaanse langvoogd Parma. Iets later sloten de
noordelijke gewesten en enkele zuidelijke steden de Unie van Utrecht (1579). Ter verdediging tegen
de troepen van Parma; zuidelijke gewesten die zich bij geen van beide Unies aansloten, werden
onderworpen door Parma.
Intussen haalde Parma Filips II over Oranje wegens hoogverraad in de ban te doen (1580). Oranje
was vogelvrij; wie hem doodde, kreeg van de koning een beloning. In juli 1581 brak de Unie van
Utrecht officieel met Filips II door het Plakkaat van Verlatinge. Daarin verklaarden de gewesten dat zij
het recht hadden een vorst die zich als tiran gedroeg, te vervangen door een andere vorst. Door het
Plakkaat kwam er een definitieve scheiding tussen de opstandige gewesten en de gewesten die Filips
als vorst bleven erkennen.
De gewesten die zich hadden afgescheiden, zochten samen met Oranje zonder succes naar een
andere vorst. De Franse hertog Anjou was in 1581 bijna gekozen, maar hij wilde meer macht dan de
gewesten hem wilden geven. Enkele jaren nadat Willem van Oranje was vermoord door een fanatieke
katholiek (1984), besloten de opstandige gewesten zonder vorst verder te gaan. De Republiek der
Zeven Verenigde Nederlanden ontstond (1588).
De Spaanse voogd Parma boekte in zijn strijd tegen opstandelingen grote successen, waaronder de
verovering van Antwerpen (1585). Toch slaagde het leger van de opstandige gewesten, geleid door
stadhouder Maurits en later Frederik Hendrik, erin het grondgebied grotendeels te behouden en later
zelfs uit te breiden. Factoren die hierbij een rol speelden:
o De opstandige Nederlanden hadden het geluk dat Filips II ook andere oorlogen voerde,
waaraan hij vaak prioriteit verleende. Zo stuurde hij bijvoorbeeld de grote Spaanse
oorlogsvloot, de Armada, naar Engeland (1588).
o Het vele water en de drassige grond waren in het voordeel van de opstandelingen. Spaanse
acties werden gehinderd door land onder water te zetten.
Na een lange wapenstilstand, het Twaalfjarig Bestand (1609-1621), duurde de oorlog tot 1648. Toen
werd de Vrede van Munster gesloten, waarbij Spanje de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
officieel erkende. Beide partijen hadden redenen om vrede te sluiten:
o Spanje voerde in al jaren een strijd op 2 fronten; de Nederlanden en de Fransen. Spanje wilde
zich op de oorlog tegen Frankrijk concentreren.
o In het noorden wilde vooral Holland vrede, want dat gewest moest het grootste deel van de
steeds stijgende oorlogskosten opbrengen. Bovendien was vrede gunstig voor Hollandse
handel.
Het belangrijkste gevolg van de Vrede van Munster was dat de Republiek internationaal als
onafhankelijke staat werd erkend. Andere belangrijke gevolgen waren:
o De Nederlanden raakten door de Opstand verdeeld. De noordelijke gewesten werden de
Republiek der Verenigde Nederlanden terwijl de zuidelijke gewesten tot het Spaanse rijk
bleven behoren.
o De Opstand was ontstaan als verzet tegen de grote macht van een vorst. De nieuwe staat
werd daarom een republiek; een staat zonder vorst.
o De gewesten, voortaan provincies genoemd, kregen een grote zelfstandigheid.
o In de gewesten kregen de regenten bijna alle macht in handen.
o De calvinisten hadden de belangrijkste bijdrage geleverd aan de Opstand en zich overal van
de macht meester gemaakt. Het calvinisme werd de officiële godsdienst in de Republiek.
Katholieken mochten hun godsdienst alleen onopvallend en tegen betaling van extra belasting
beoefenen in schuilkerken.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller PeronneDK. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.34. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
53068 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now