Summary
Samenvatting aardwetenschappen 1BA Bio-ingenieurswetenschappen
- Course
- Institution
Samenvatting aardwetenschappen 1BA Bio-ingenieurswetenschappen hoofdstukken 1-2 en 7-11
[Show more]
Seller
Follow
emwillaert
Reviews received
Content preview
AardwetenschappenDeel I Planeet Aarde
1 Inleiding
1.1 Aardwetenschappen
▪ GEOLOGIE
- FYSISCHE: bestudeert materiaal waaruit Planeet Aarde opgebouwd is en vele
processen die er plaatsvinden
- HISTORISCHE: focust op ontstaansgeschiedenis planeet en zijn evolutie
- Sub-disciplines: mineralogie, petrografie, paleontologie, …
▪ FYSISCHE GEOGRAFIE/geomorfologie: bestudeert landschapsvormen en -vormende
processen
▪ BODEMKUNDE: bestudeert biologisch actieve toplaag geosfeer
1.2 Tijd => DIEPE TIJD: geologische tijdspanne
Ouderdom planeet aarde: 4 550 000 000 = 4,55 . 109 jaar
Wetenschappelijke inzichten: tijd nodig gebergte om te eroderen (Darwin), mariene fossielen in
gebergten (sedimentgesteente opgeduwd), radioactiviteit is aboslute tijdsklok (verval van uranium
naar lood)
=> GEOLOGISCHE TIJDSCHAAL (oplopend!) zie pg 1.2
1.3 Sferen van Planeet Aarde (Systeem Aarde)
▪ GEOSFEER: onder atmo- & hydrosfeer grotendeels vast ; domineert volume ; 6400 km dik
▪ HYDROSFEER: water (vast, vloeibaar, gas) aan aardopp. ; hydrologische cyclus ; dun ;
domineert oppervlak (70% opp., maar 0,1% volume)
▪ ATMOSFEER: dunne omhulling ; gasfase boven geo- & hydrosfeer ; 100 km dik (wordt ijler,
90% gassen in eerste 16 km
1.5 Enkele conventies zie pg 1.4
Jaar: a ; duizend jaar: ka ; miljoen jaar: Ma ; miljard jaar: Ga ; BP (before Present, ref. = 1950) ;
decimaal = . ; 1 AU = 1 astronomical unit = 150 . 106 km
2 Kenmerken van Planeet Aarde
2.1 Ontstaansgeschiedenis van Planeet Aarde
2.1.1 Oorsprong van het zonnestelsel
Ontstaan heelal: zo’n 13,7 Ga geleden tijdens explosie -> basiselementen alle materie universum
onmiddellijk gevormd
1. Protonen, neutronen en elektronen gevormd
1
, 2. Atomen H en He ontstaan door thermonucleaire kernfusie (basis alle andere elementen en
materie)
3. Condenseren tot wolken van deze elementen -> eerste sterren -> galactische systemen bv.
Melkweg (10 Ga geleden)
4. T en densiteit wolken stijgt -> Kernfusie tussen H & He en He-atomen onderling
Zon: He door kernfusie van H
Grotere sterren: t.e.m. element 26=Fe via thermonucleaire reacties
Supernova’s v. zeer grote sterren: nog hogere elementen (worden in interstellaire ruimte
gestuwd en voegen zich samen met reeds bestaande nevels
5. Ontstaan Zonnestelsel: 4,7 Ga uit contractie galactische nevel (solar nebula)
-> proto-Zon ontstaat in centrum zonnewolk door gravitaire interacties partikels
-> vorming Zon (= ster: ruimtelichaam uit geïoniseerd gas (plasma) als gevolg van kernfusie)
waarbij veel warmte vrijkomt (vrijstelling neemt af naarmate zon volledig gevormd is)
6. Stofdeeltjes en atomen eerste versmolten en vervolgens geconcentreerd tot primaire
gesteenteklompen -> roterende banden
7. Planeten ontstaan in roterende banden (concentratie tot kernen)
Aardse planeten: Mercurius, Venus, Aarde & Mars: opgebouwd uit vast materiaal
! T Aarde & Mars maakt vloeibaar water mogelijk (Mars heeft geen water meer door
afwezigheid magnetisch veld !
! Aarde heeft grote Maan die dicht rond planeet draait !
Astroïdengordel: tussen Mars en Jupiter: bron meteoroïden & grotere planetoïden
(brokstukken niet samengekoekt tot planeten)
Gasplaneten: Jupiter, Saturnus, Uranus & Neptunus
Kometen: vuile ijsballen met elliptische omloopbanen rond Zon en omlooptijd tot 1000’den
jaren
2.1.2 Vorming van de primitieve planeet Aarde
1. Na eerste vorming inslagen meteoroïden -> verdere accumulatie Aarde
2. Ontstaan magma-oceaan (sterke stijging T door inslagen & verval kortlevende radioactieve
elementen -> zelfs Fe & Ni smelten)
3. CHEMISCHE DIFFERENTIATIE vormt basis 3 lagen Aarde: ijzerrijke kern, mantel en dunne
korst
Zwaardere elementen naar centrum -> kern
Lichtere elementen naar oppervlak (O, Si, Al & mindere mate Ca, K, Na, Fe & Mg) + zwaardere
elementen met laag smeltpunt of sterk oplosbaar in opstijgende gesteentematerialen (Au, Pb
& U -> samenkoeken en verstenen tot primitieve korst
Hierbij ook ONTGASSING (vrijkomen lichtste verbindingen onder gasvorm)
4. Botsing kleinere planetoïde -> Maan ontstaat - belangrijk deel materie geassimileerd door
Aarde die daardoor toenam in massa -> voldoende massa om vrijgekomen gassen vast te
houden => atmosfeer
2
, 2.1.3 Vorming van de atmosfeer en oceanen
Samenstelling initiële atmosfeer analoog als
Samenstelling huidige atmosfeer (droge lucht):
die van hedendaagse vulkanische gassen:
35 – 90% H2O
5 – 30% CO2 (= bron van C)
2 – 30% SO2
Sporen He, CH4, NH3, N2, Cl2, H & Ar
▪ 4 Ga geleden 90% huidige oceanen gevormd -> waterdamp condenseerde tot regen bij
verder afkoelen planeet
! regen bijzonder zuur -> sterke verwering op continenten met afvoer ionen naar oceanen,
die zoutrijker worden -> sinds 2 Ga zoutconc. Stabiel (3,5%) !
▪ 3,7 Ga geleden eerste primitieve leven => ANAEROBE PROKARYOTEN
▪ 3,5 Ga geleden eerste FOTOSYNTHETISERENDE BACTERIËN (stromatolieten van
cyanobacteriën) -> O2 als restproduct -> vormt Fe-O verbindingen (in oceanen) die neerslaan
als sediment -> precambrische Fe-afzettingen nu voornaamste bron ijzererts
▪ 2,2 Ga O2 massaal vrij in atmosfeer (Fe-voorraad op)
-> deel reactie tot ozon (O3) en accumulatie in stratosfeer
▪ 1,5 Ga vrij stabiel O2-niveau in atmosfeer (ong. 5%)
-> sinds 650 Ma neemt niveau schommelend toe
=> Sinds 2 Ga ong. huidige condities qua samenstelling oceanen en atmosfeer
2.1.4 Vorming van de eerste continenten
CRATONS = initiële continenten
-> verwering korstmateriaal & wegzinken in mantel -> gedeeltelijk opsmelten wegzinkend materiaal
-> opstijgende magma Si-rijker en lichter dan mantelgesteente -> 3 Ga meeste continenten
voldoende groot, licht & dik -> 541 Ma 85% huidige continentale korst gevormd
SCHILDEN = hedendaagse dagzomende delen (delen aan oppervlak)
-> aangroei continenten door processen gerelateerd aan platentektoniek (vulkanisme & orogenese)
en continue afbraak door verwering gaat door
2.2 Opbouw van Planeet Aarde
2.2.1 Vorm en afmetingen
▪ Ellipsoïde met afplatting f = 0,0033
▪ Gem. straal = 6371 km
3
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller emwillaert. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.80. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
75323 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now