Class notes
Alle hoorcolleges milieu en gezondheid - Gezondheid en Leven VU
- Course
- Institution
Hierin alle hoorcolleges van milieu en gezondheid uitgewerkt.
[Show more]
Seller
Follow
lisadelange
Content preview
Hoorcollege 1: introductieExposoom = blootgesteld tijdens het hele leven, maar bepaalde gevoelige perioden meer
blootgesteld aan (schadelijke) stoffen. = Het exposoom is samengesteld uit elke blootstelling
waaraan een individu is onderworpen van conceptie tot aan dood. → gezamenlijke effect van alle
externe factoren
Teratogeen = blootstelling tijdens zwangerschap kan effect hebben op ontwikkelende ongeboren
kind.
Chemicaliën in de geschiedenis:
- Agent Orange (dioxins): gebruikt zodat de bladeren van bomen gingen want zo makkelijker
oorlog voeren. Soldaten kregen gezondheidseffecten en het wat teratogeen.
- Mercury (Minamata disease): lozen methylkwik in rivieren. Bewoners eten vis uit rivier.
Bewoners kregen neuronale effecten (o.a. paralyse en spraak en hoor problemen)
- DDT (insecticide): Dichloordifenyltrichloorethaan effectief tegen malaria en andere insecten.
Carcinogeen, neurotoxisch en hormoon verstorend. Ook slecht afbreekbaar, nog steeds
metabolieten in onze urine.
23% van de doden kan gelinked worden aan factoren uit het milieu.
Factoren:
- Luchtvervuiling
- Klimaatverandering
- landbouwpraktijken (pesticiden)
- Chemicaliën
- Geluid
- Onvoldoende waterzuivering
- Bestraling
- Beroepsrisico’s
- Gebouwde omgevingen
Wanneer is een stof een gevaar?
Toxicologische principes:
- hazard x blootstelling = risico
Hazard = stof is gevaarlijk. Iets wat potentieel jouw gezondheid kan schaden.
Risk = als je blootgesteld wordt aan de gevaarlijke stof. De waarschijnlijkheid van een
gevaar dat schade veroorzaakt.
- Paracelsus: de dosis maakt het gif → dose-respons curve. Hoge dosis geeft hoge respons.
Bij een bepaalde concentratie is 50% aangedaan.
- Wijze van blootstelling
o Inhalatie, ingestie (opeten), demale absorptie (op de huid), intraveneus (direct in
bloed gespoten)
o Chronisch (lage concentratie langdurig blootgesteld) of acuut (een hele toxische
stof acuut blootstelling)
- Target van blootstelling → in leven gevoelige perioden waarin bepaalde ontwikkelingen
plaatsvinden. → exposoom (critical window)
- Gezondheidseffect → acuut of uitgesteld effect?
Epidemiologisch onderzoek → populatie onderzoeken, experimenteel is lastig
Toxicologisch onderzoek → concentraties testen, testen in dieren of celkweken (experimenteel)
➔ Beide zijn van belang. Want een dier hoeft niet zelfde effect te hebben als de mens.
,Klimaatverandering → minder voedsel door mindere oogsten, extremer weer (overstroming,
droogte)
Luchtvervuiling → CO2, fijnstof
Chemische stoffen:
- De productie stijgt nog steeds
- China grootste producent, Europa neemt tweede plaats in.
- EU trend kleiner aandeel in markt
- Stoffen zijn nodig voor: productie rubber en plastic, agricultuur (pesticiden e.d.),
bouwindustrie, autoindustrie.
Stoffen uit de natuur:
- Aflatoxine → geproduceerd door schimmels op o.a. noten en peulvruchten. Schadelijk
voor de lever, kankerverwekkend. Stof kan placenta passeren en ongeboren kind
gevoeliger maken voor leverschade en kanker.
- Lectine → in peulvruchten. Kan werking darmen verstoren, of zelfs nieren beschadigen.
Oplossing: verhitting
Waar worden we aan blootgesteld?
BPA, vlamvertragers, ftalaten, PFOA → zijn additieven (toegevoegd) in plastics.
PAKs, Tata steel (fijnstof, zware metalen), DMAc → komen vrij of worden gebruikt bij proces
BPA = bisfenol A, toegevoegd om plastic hard te maken. Stof is hormoonverstorend en is
geassocieerd met diverse gezondheidseffecten.
PAKs = polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen, komt vrij bij onvolledige verbranding. Zit in
rubbergranulaat (gerecycled autobanden op kunstgras). Zijn carcinogeen en geassocieerd met
diverse gezondheidseffecten.
Vlamvertragers = vertragen brand (in meubels en elektronica). Hormoonverstorend en geassocieerd
met diverse gezondheidseffecten.
Ftalaten = toegevoegd om plastic zacht te maken (weekmakers in plastic). Hormoonverstorend en
geassocieerd met diverse gezondheidseffecten.
PFOA = perfluoroctaanzuur, gebruikt om producten o.a. water- en vetafstotend te maken, hoge
concentraties in bloed geassocieerd met diverse gezondheidseffecten.
DMAc = dimethylacetamide, oplosmiddel gebruikt voor verwerking van lycra-garen (bijv.
zwemkleding), verondersteld reprotoxisch met mogelijke teratogene effecten voor ongeboren kind.
Acuut toxisch, schadelijk bij inademing en bij contact via de huid. Veroorzaakt ernstige oogirritatie.
Toxisch voor lever en nieren. Nadelige effecten op voortplantingsorgaan mannelijke dieren.
Groeiachterstand bij ratstudies.
TATA steel = staalfabriek geeft uitstoot van o.a.:
- Fijnstof = particulate matter (PM) → getal erachter is hoe groot het deeltje is. Effect op:
o Zenuwstelsel, irritatie luchtwegen, cardiovasculair systeem, reproductieve
systeem
- PAKs
- Zware metalen (grafietregens)
o Lood:
o Cadmium
o Mangaan
o Vanadium
- Dioxines = bij-producten van industriële processen maar ook van natuurlijke processen
zoals vulkaanuitbarstingen en bosbranden. Effecten: reproductie en ontwikkelings
problemen, immuunsysteem, hormoonverstorend, carcinogeen.
➔ Risico’s: luchtwegaandoeningen o.a. COPD en longkanker
, Effecten van lood in kinderen → zenuwstelsel, groei en ontwikkeling, blootstelling vaak te maken
met mindere leerontwikkeling (lager IQ).
10x meer blootstelling aan vlamvertragers, dan 3.7 punten lager IQ. Bij epidemiologisch onderzoek
(populatie) schuift de populatie op waardoor meer mensen met lager IQ en minder met hoog IQ. Een
kleine verschuiving kan grote effecten hebben op de populatie.
Cadmium heeft verschillende gezondheidseffecten op verschillende orgaansystemen. Invloed op
nieren, ademhalingssysteem, reproductieve systeem, skeletsysteem.
Mangaan: minder over bekend, alleen over hoge, werk gerelateerde blootstelling. Invloed op
zenuwstelsel (motoriek → trage en onhandige bewegingen), longontsteking, verminderd libido,
schade aan spermacellen.
Vanadium: directe effecten: irritatie van longen, keel, ogen en neusholte. Verder: hart- en
vaatziekten, ontsteking buik en ingewanden, schade aan zenuwstelsel, bloeden van lever en nieren,
huiduitslag, ernstig trollen en verlammingen, neusbloedingen en keelpijn, verzwakking, misselijkheid
en hoofdpijn, duizeligheid, gedragsveranderingen.
Hoorcollege 2: onderzoek in de praktijk
Doelstelling van wetenschappelijk onderzoek:
- Onderzoeken van theoretische gedachten
- Over de werkelijkheid
Onderzoek doe je op basis van gegevens
- Als de gegevens niet in lijn zijn met theorie dan theorie bijstellen
- Gegevens wel in lijn met theorie dan theorie wordt sterker, maar je weet nooit zeker of
die juist is. Je kunt een wetenschappelijke theorie nooit bewijzen.
o Alternatieve verklaringen ook onderzocht worden. Nieuwe observaties laten zien
dat de samenhang inderdaad bestaat, maar te zwak is om de relatie te verklaren.
- Theorieën vergelijk je onderling en je kiest de best passende.
Ergo: de theorie is bekrachtigd, maar niet bewezen
Het is moeilijk om een studiedesign te vinden om een mechanisme goed te begrijpen, bijv. bij asbest.
Het aantal manieren om een onderzoek te ontwerpen is bijna eindeloos. Er bestaat echter een aantal
veelgebruikte standaarden.
- Experimenteel = hier doe je iets met de proefpersonen: je varieert één of meerdere
kenmerken en onderzoekt het effect daarvan.
o Experimenteel design → zelf proefpersonen aan behandeling bloot
R = random = volgend willekeur
C = control = er is een controlebehandeling
T = trial = experiment
o Controles → standaardtherapie/ -behandeling of placebo.
▪ Kwaliteitskenmerken: gebruik controlegroep, blindering, en toewijzing
van behandeling volgens toeval. Als dat allemaal gewaarborgd is, dan
kan een verschil tussen groepen alleen maar komen door verschil in
blootstelling (of door toeval!)
- Observationeel = bestuderen van één of meerdere kenmerken van de populatie in haar
natuurlijke setting.
o Ecologische studie = observationele studie op geaggregeerd niveau
(groepsniveau) → postcode, regio’s, landen → doorgaans gemakkelijk te
verzamelen uit registraties en goedkoop om uit te voeren. Doelstelling:
inventarisatie van patronen. Consequenties is dat conclusies op individueel
niveau niet kunnen, daarvoor zul je binnen de groepen verder onderzoek moeten
doen. Ecologische studie vertekent het beeld. Vervolgonderzoek: kijk of
gevonden verband ook bij observaties aan individuen stand houdt
▪ Ecologische studies niet erg geschikt
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller lisadelange. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $10.76. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
67096 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now