2 Endogene en exogene krachten
Paragraaf 2 Platentektoniek
De aarde is 4,6 miljard jaar oud, de geschiedenis van de aarde wordt samengevat
in de geologische tijdschaal. Deze bestaat uit verschillende tijdvakken en het
tijdvak voor het leven op de aarde wordt het Precambrium genoemd.
De aarde bestaat uit lagen met elk een andere dichtheid, de lagen met de
grootste dichtheid zijn dan ook naar het binnenste gezakt. De volgorde van
binnen naar buiten is als volgt:
- De aardkern heeft de grootste dichtheid en bestaat voornamelijk uit ijzer,
de aardkern heeft een binnen- (vast) en buitenkern. (vloeibaar) Het vaste
gedeelte van de mantel en de aardkern wordt ook wel de mesosfeer
genoemd.
- De mantel heeft een stroperige substantie, ook de mantel bestaat uit een
plastisch gedeelte en een vast gedeelte. Het plastische gedeelte wordt
ook wel de asthenosfeer genoemd.
- De aardkorst heeft de laagste dichtheid en bestaat uit vast gesteente, de
buitenste laag van de mantel en de aardkorst vormen samen de
lithosfeer.
De aardkern geeft veel warmte af aan de omliggende mantel, in het plastische
gedeelte van de mantel (asthenosfeer) zorgt deze warmte voor een lagere
dichtheid en dus voor het transport van gesteente: de convectiestromen. Dit
transport zorgt er voor dat platen op de lithosfeer (aardkorst) gaan bewegen, het
bewegen van deze platen noem je de platentektoniek. De processen die door
deze bewegingen ontstaan en die de aardkorst beïnvloeden, noemen we
endogene processen.
Platen kunnen op 3 verschillende manieren van elkaar bewegen:
- Een divergente plaatgrens zijn 2 platen die van elkaar af bewegen, er
ontstaat een opstijgende convectiestroom en het magma komt in de
spleten naar boven: er ontstaan vulkanen. Je noemt de lange gescheurde
spleet tussen de divergente platen een mid-oceanische zeerug. Deze kan
je herkennen aan een lange rij met vulkanen achter elkaar.
- Een convergente plaatgrens zijn 2 platen die naar elkaar toe bewegen, de
oceanische korst heeft een zwaardere dichtheid dan de continentale
korst en dus duikt deze altijd onderdoor. Er kunnen twee soorten
convergente plaatgrenzen ontstaan:
1 Twee continentale platen bewegen naar elkaar toe, doordat ze beide dezelfde
eigenschappen hebben duwen ze elkaar omhoog en ontstaat er
plooiingsgebergte.
, 2 Subductie ontstaat als de zwaardere oceanische plaat onder de continentale
duikt en een deel van die plaat smelt onder de grond en stijgt op als magma. Dit
opstijgende magma komt als een explosieve vulkaan naar boven.
Als de onderduikende plaat (oceanische) naar beneden duikt, trekt deze
automatisch een stuk van de plaat waar hij onderduikt mee. Zo ontstaat een
diepzeetrog, dat is een langgerekte diepte.
- Twee langs elkaar bewegende bewegende platen vormen een
transforme plaatgrens, soms blijven ze gedeeltelijk aan elkaar hangen en
zodra dit dan losschiet komt dit met heftige aardschokken los, ook wel
aardbevingen genoemd.
Aardbevingen ontstaan voornamelijk langs plaatgrenzen waar de platen tegen
elkaar aan botsen en tegen elkaar blijven drukken, als ze met een schok
losschieten wordt dit een aardbeving genoemd. Een divergente plaatbeweging
veroorzaakt minder heftige aardbevingen dan een convergente, omdat er minder
spanning wordt opgebouwd. De zwaarste aardbevingen vinden plaats bij
subductiezones, de plaats waar de aardbeving plaatsvindt in de aardkorst wordt
het hypocentrum genoemd en de plek op de aarde loodrecht op het
hypocentrum wordt het epicentrum genoemd. De schaal van Richter meet de
sterkte van de aardbeving en de tot nu toe hoogst gemeten aardbeving was in
Chili. (9,5 op de schaal van Richter)
Paragraaf 3 Vulkanisme
Vulkanisme ontstaat als magma via de lithosfeer een weg naar buiten weet te
vinden, vrij vloeibaar magma en weinig gasdruk zorgt voor effusieve erupties.
Het magma komt rustig naar buiten en er is weinig gevaar. Taai/stroperig
magma met een hoge gasdruk zorgen juist voor explosieve erupties, een
vulkaan barst hard uit een kan heel gevaarlijk zijn. Magma dat voornamelijk uit
continentale korst bestaat zorgt voor de meest explosieve erupties.
Bij een effusieve eruptie stroomt het relatief vloeibare lava rustig naar buiten en
dit verspreid over een groot oppervlakte, als dit hard wordt vormt dit een
schildvulkaan: brede vulkanen met een flauwe helling. Wanneer de vulkaan
uitbarst uit een lange spleet en niet uit 1 centraal punt, ontstaat er een
spleetvulkaan.
Bij een explosieve eruptie ontstaat er een stratovulkaan: een kegelvormige
vulkaan met vrij steile hellingen. Omdat het magma zwaar en stroperig is
verspreid het niet snel en blijft het vaak liggen op de plek. Na een explosieve
eruptie blijft er een lege magmakamer over, deze kamer kan door het gewicht
van de bovenste laag instorten en wordt dan een caldera genoemd: een groot
gat in de grond.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller milamonfils. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.06. You're not tied to anything after your purchase.
