Stoornissen uit de psychopathologie in 1 samenvatting
8 views 0 purchase
Course
Psychopathologie
Institution
Hogeschool InHolland (InHolland)
Book
Psychiatrie, een inleiding
In dit document bevindt zich de samenvatting van psychopathologie. Op een paar paragrafen en hoofdstukken na is het hele boek samengevat voor de toets handelingsgerichte diagnostiek. Samenwerken in specialistische hulpverlening en recht komen ook in deze toets voor. Deze heb ik ook samengevat, zie ...
1. Hoofdstuk 1: Introductie
Leerdoelen:
o 1.1 Je kunt omschrijven wat een psychische stoornis inhoudt;
o 1.2 Je kunt de criteria beschrijven die professionals gebruiken om te bepalen of
gedrag afwijkend is;
o 1.3 Je kunt de criteria voor afwijkend gedrag toepassen op de casussen in de tekst;
o 1.4 Je kunt de culturele achtergronden van afwijkend gedrag benoemen;
o 1.5 Je kunt de historische veranderingen beschrijven die zich in de westerse cultuur;
hebben voorgedaan in de beeldvorming rondom en de behandeling van afwijkend
gedrag;
o 1.6 Je kunt de belangrijkste ethische principes die gelden voor psychologisch
onderzoek benoemen;
o 1.7 Je kunt de belangrijkste aspecten van een kritische houding en denkwijze ten
aanzien van de studie afwijkend gedrag benoemen.
1.1 Wat is afwijkend gedrag?
Als je je afvraagt: ‘wat is er aan de hand met deze mensen en waarom doen ze wat ze
doen?’, dan betreed je het terrein van de psychopathologie. Dit is het deelgebied van de
psychiatrie en klinische psychologie dat zich bezighoudt met diverse vormen van afwijkende
emoties, gedachten en gedrag, de oorzaken daarvan en de behandelmogelijkheden. We
hebben allemaal op de een of andere manier te maken met psychische problemen of
stoornissen, ook doordat wij zelf in meerdere of mindere mate wel eens extreme of
onprettige gedachten of gevoelens hebben of vreemde, onbegrijpelijke reacties of gedrag
vertonen. Een belangrijk vraagstuk in de psychiatrie is wanneer je ‘gestoord’ of ‘afwijkend’
bent. Circa een op de twee mensen in Nederland krijgt op een bepaald moment in zijn leven
rechtstreeks te maken met een diagnosticeerbare psychische stoornis. Een psychische
stoornis is het geheel van afwijkende emoties, gedachten of gedragspatronen dat wordt
gekenmerkt door o.a. een storing in het functioneren en (persoonlijk) lijden. De specifieke
eigenschappen of kenmerken die passen bij een bepaalde stoornis, worden symptomen
genoemd.
In de psychiatrie is sprake van klinische diagnostiek. Dat wil zeggen, dat het classificeren
van psychische stoornissen een klinisch oordeel vereist; het berust dus niet op de uitkomst
van een test of andere onomstotelijke feiten. Het diagnostische handboek, Diagnostic and
Statistical Manual of Mental Disorders (DSM), van de organisatie American Psychiatric
Association is een classificatiesysteem die psychische stoornissen definieert op grond van
gedragspatronen die samenhangen met emotioneel lijden en/of significante belemmeringen
in het psychologisch functioneren.
1
,In hoofdstuk 3 wordt verder ingegaan op het diagnostisch criterium. Dit wil zeggen dat
bepaalde verschijnselen of symptomen moeten voldaan aan bepaalde voorwaarden, voordat
ze als afwijkend worden beschouwd of passen bij een bepaalde stoornis.
1.2 Hoe noemen en definiëren we afwijkend gedrag?
In dit boek hanteren we de term psychische stoornis. De termen mentale/psychiatrische
stoornis/ziekte komen uit het zogenaamde medisch model en volgens deze zienswijze is
afwijkend gedrag een gevolg van een veelal biologische oorzaak of ziekte. Het medisch
model is een belangrijk perspectief om afwijkend gedrag te begrijpen, maar er zijn meer
visies. De term psychische stoornis krijgt een bredere kijk in dit boek, waarin biologische,
genetische, psychologische en sociaal-culturele aspecten/invloeden de aandacht krijgen.
1.2.1 Criteria voor afwijkend gedrag
Deskundigen gebruiken verschillende criteria om te beoordelen of emoties, gedachten en
gedrag afwijkend zijn. Overzicht van de meest gebruikte criteria:
1. Uitzonderlijk. Uitzonderlijk gedrag krijgt vaak het etiket ‘afwijkend’ of ‘abnormaal’.
Uitzonderlijkheid op zichzelf is niet voldoende om gedrag afwijkend te noemen. Toch is het
een maatstaf die vaak gebruikt wordt bij de beoordeling van abnormaliteit.
2. Sociaal afwijkend. Alle samenlevingen hebben normen die bepalen welke vormen van
gedrag acceptabel zijn in een bepaalde context. Normen ontwikkelen zich uit de
gewoonten en opvattingen van een specifieke cultuur. Het zijn dus relatieve maatstaven
en geen universele waarheden. Culturele verschillen spelen hierin ook een rol. Als de
beslissing over normaal of afwijkend wordt gebaseerd op sociale normen, kan de neiging
ontstaan om mensen die niet voldoen aan die sociale normen als geestelijk gestoord te
bestempelen in plaats van te accepteren dat het gedrag op zichzelf normaal kan zijn.
3. Foute perceptie of interpretatie van de realiteit. Normaal gesproken vormen onze
zintuigen en cognitieve processen een accurate mentale representatie van onze
omgeving. Als iemand last heeft van wanen, zoals achtervolgingswaan, kunnen we dat
beschouwen als een teken van een psychische stoornis.
4. Aanzienlijk emotioneel lijden van de persoon. Persoonlijk lijden als gevolg van
problematische emoties als angst en depressie kan afwijkend zijn.
5. Ongepast of contraproductief gedrag. Gedrag dat geen bevrediging, maar onprettige
gevoelens oproept, vinden we over het algemeen afwijkend. Gedrag dat ons beperkt in
ons vermogen om bepaalde rollen te vervullen of dat ons ervan weerhoudt om ons aan
onze omgeving aan te passen, kan ook als afwijkend worden opgevat.
6. Gevaar. Gedrag dat gevaar oplevert voor de betrokkene zelf of voor anderen noemen we
gewoonlijk afwijkend. Ook hier is de sociale context van groot belang.
Afwijkend gedrag kan dus op verschillende manieren worden gedefinieerd. Gedrag
herkennen en etiketteren of labelen als afwijkend is iets anders dan het begrijpen en
verklaren van dat gedrag. Sommige visies die gericht zijn op het begrijpen en verklaren van
afwijkend gedrag berusten op bijgeloof, anderen beroepen zich op religieuze verklaringen.
Sommigen verklaren vanuit biologisch perspectief en anderen vanuit sociologisch of
2
,psychologisch perspectief. Filosofen, artsen, natuurwetenschappers en psychologen kijken
allemaal vanuit verschillende invalshoeken of perspectieven naar afwijkend gedrag.
1.2.2 Culturele aspecten van afwijkend gedrag
Concepten van gezondheid en ziekte kunnen in verschillende culturen een andere inhoud en
betekenis hebben. Indianen maken bijvoorbeeld onderscheid tussen ziekten die in hun ogen
het gevolg zijn van invloeden van buiten de cultuur en ziekten die ontstaan door een
verstoorde relatie met het traditionele stamleven en denken. Abnormale gedragspatronen
kunnen zich in verschillende culturen op verschillende wijzen uiten. Zelfs de woorden
waarmee we psychische stoornissen beschrijven, zoals depressie of geestelijke gezondheid,
hebben in verschillende culturen een andere betekenis. Dit wil zeggen dat we erachter
moeten zien te komen hoe mensen in andere culturen met emoties omgaan en hoe ze deze
ervaren. In China en andere landen in Verre Oosten legt men in het algemeen een sterkere
nadruk op fysieke en somatische symptomen van depressie dan in westerse culturen waar
de nadruk meer ligt op psychologische symptomen.
1.3 Historische visies op afwijkend gedrag
In onze cultuur is de visie op afwijkend gedrag dat dit het product is van biologische en
psychosociale factoren. Hoe is in de loop der tijd het (westerse) beeld over psychische
stoornissen veranderd?
1.3.1 Hippocrates
Hippocrates, de beroemde arts uit de gouden eeuw, trotseerde het overheersende geloof
van zijn tijd door te stellen dat ziekten van lichaam en geest het gevolg waren van natuurlijke
oorzaken, en niet van bezetenheid door bovennatuurlijke geesten. Hij stelde dat de
gezondheid van het lichaam en de geest wordt bepaald door een evenwicht in de humores
of lichaamssappen: slijm, zwarte gal, bloed en gele gal. Een verstoring van het evenwicht
tussen de humores was verantwoordelijk voor afwijkend gedrag, meende hij.
- Flegmatiek: een lethargisch of traag persoon zou een overvloed aan slijm (flegma)
hebben.
- Melancholie: een overschot aan zwarte gal zou de oorzaak zijn van depressie.
- Sanguinische dispositie: Een overvloed aan vloed leidde tot een sanguinische dispositie
(vrolijk, zelfverzekerd en optimistisch.
- Cholerisch: een overvloed aan gele gal maakte mensen korzelig en cholerisch (driftig).
Hippocrates heeft nog meer bijgedragen aan het moderne denken door het classificeren van
abnormale gedragspatronen aan de hand van 3 hoofdcategorieën die nog steeds
herkenbaar zijn:
1. Melancholie is de categorie van de buitensporige depressie.
2. Manie verwijst naar uitzonderlijke opwinding.
3. Bezetenheid omvat het bizarre gedrag wat we tegenwoordig aanduiden met schizofrenie.
3
, 1.3.2 Arabische psychiatrie
De Arabieren deden allerlei wetenschappelijke uitvindingen, zoals de algebra. Zij
ontwikkelden ook hun eigen psychiatrie met veel aandacht voor behandelingen, theorieën en
diagnostiek. Typerend voor de Arabische psychiatrie was de mensgerichte benadering van
geesteszieken, wat waarschijnlijk kwam door de Koran, die een humane en fatsoenlijke
behandeling van geesteszieken adviseerde waarbij een psychische stoornis als een
praktisch probleem werd beschouwd.
1.3.3 Exorcisme en heksenvervolgingen
In de middeleeuwen nam in Europa het geloof in bovennatuurlijke oorzaken weer toe, met
name de doctrine van bezetenheid. Volgens deze doctrine is afwijkend gedrag een teken van
bezetenheid door boze geesten of de duivel. ‘Bezeten’ mensen werden bij voorkeur d.m.v.
exorcisme of uitdrijvingen behandeld.
De heksenvervolgingen die plaatsvonden vanaf het einde van de 15e eeuw tot ver in de 17e
eeuw werden uitgevoerd door inquisiteurs. De heksenjacht maakte gebruik van
vernieuwende ‘diagnostische’ tests. Bij de drijftest werden verdachten in het water gegooid
en als de verdachte boven water bleef drijven, was de verdachte bezeten.
1.3.4 Gekkenhuizen
Rond het jaar 1600 werden overal in Europa krankzinnigengestichten of ‘gekkenhuizen’
gebouwd. In de gestichten woonden zowel bedelaars als geestelijk gestoorden en de
levensomstandigheden waren er beroerd.
1.3.5 Vanaf 1800: hervormingen
Het moderne tijdperk, op gebied van de behandelingen, begint vanaf 1800 met de
inspanningen van de artsen Jean Baptiste Pussin en Philippe Pinel. In hun ogen waren
mensen die afwijkend gedrag vertoonden gewoon ziek en daarom hadden ze recht op een
menselijke benadering. Vanuit de inspanningen van deze artsen ontstond een
behandelfilosofie die morele therapie werd genoemd. De filosofie was gebaseerd op het
idee dat patiënten door een menselijke benadering en een verblijf in een ontspannen en
respectvolle omgeving weer normaal zouden gaan functioneren.
In België speelde Joseph Guislain een belangrijke rol als hoofdgeneesheer en later als
bouwer van het eerste moderne ‘krankzinnigengesticht’. In Nederland betekende Prof. dr.
J.C.I. Schroeder van der Kolk veel voor de ontwikkeling van de psychiatrische behandeling
en verpleging.
In de 20e eeuw is er veel veranderd in de wijze waarop (in de westerse wereld) met patiënten
wordt omgegaan. In het midden van de jaren 50 begon een nieuwe wind te waaien, die werd
veroorzaakt door nieuwe maatschappelijke opvattingen maar ook doordat er meer
mogelijkheden kwamen voor het behandelen van patiënten. Sociaal gerichte psychiatrische
principes kwamen steeds meer op de voorgrond te staan.
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller FransjeHeijnen. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.65. You're not tied to anything after your purchase.
