Het is een uitgebreide samenvatting waar veel tijd in is gestoken. Mijn medestudenten vonden het een hele fijne samenvatting en hebben het tentamen ook gehaald. Alle begrippen staan er duidelijk in. Het is overzichtelijk.
Samenvatting ethiek de basis
H1. Moraal, een kwestie van oordelen
1.1 Het intuïtief moreel onderdeel
Als een oordeel gaat over het gedrag van mensen en hoe ze met elkaar omgaan, dan spreken we van
een moreel oordeel. In een moreel oordeel geef je aan hoe je verwacht dat die ander met jou of
anderen om zou moeten gaan. Een intuïtief moreel oordeel: is een moreel oordeel dat kant en klaar
ontstaat in je bewustzijn zonder dat je erover na hoeft te denken en voordat je erover nagedacht
hebt. Er zijn indirecte uitspraken of hele onduidelijke uitspraken. Om te begrijpen wat er gebeurd als
je intuïtieve morele oordeel bewust wordt, maken we een onderscheid tussen drie verschillende
processen die zich in je bewustzijn afspelen:
1. Je oordeelt dat iets goed of slecht is. Je vindt iets.
2. Je kent je oordeel. Je weet dat het je mening is en je kent het standpunt van de ander.
3. Je voelt dat je het oneens bent met de ander. Het oordeel brengt een bepaald gevoel met
zich mee.
Het oordelen is iets anders als het kennen van je oordeel (je kant het oordeel leren kennen als je het
uitspreekt of als iemand erop reageert, je wordt er dan van bewust wat je mening is) of het voelen
van je oordeel (je kan verontwaardiging, boosheid of een andere emotie in je stem horen). Het
voelen, kennen en oordelen zijn drie te onderscheiden processen in je bewustzijn.
De Amerikaanse filosoof John Dewey formuleerde: je voelt wie je bent, je weet wie je bent, en je
kiest ervoor wie je bent.
2.1 Het verschil tussen kennen, oordelen en voelen
Als je de wereld kent, plaats je dat wat er gebeurt buiten jezelf en beschrijft het vervolgens. Dit
proces heet objectiveren en het resultaat van dit proces is kennis van de buitenwereld (een objectief
domein). Een kenmerk van kennis is dat het gemakkelijk uitwisselbaar is tussen mensen.
- Oordelen is niet het kennen van je oordeel.
Als je de wereld beleeft, richt je je op wat er innerlijk met je gebeurt. Je voelt wat je meemaakt alsof
de wereld zich in jou zelf afspeelt. Dit proces heet subjectiveren en het resultaat is een gevoel in je
binnenwereld (een subjectief domein). In tegenstelling tot kennis zijn gevoelens niet uitwisselbaar.
- Oordelen is niet ‘voelen wat je vindt’
Als je de wereld beoordeelt, richt je je op gedrag van mensen en wat jij daarvan vindt. Je verbindt
gedrag van anderen met je eigen oordeel: je vindt dat gedrag goed of slecht. Dit proces heet
normeren en het resultaat is een verbinding van jezelf met anderen ofwel een tussenwereld (een
normatief domein). Morele oordelen zijn niet persoonlijk, maar wel persoonsgebonden.
Bewustzijnsvorm Wat doe je? Resultaat van de Centrale vraag
1
, omgang
Kennen (objectiveren) Je representeert een Feiten (kennis) Is het waar?
buitenwereld in je
bewustzijn
Beoordelen Je verbindt jezelf met Morele oordelen Is het juist?
(normeren) anderen
Voelen (subjectiveren) Je ervaart een Gevoelens Hoe voel ik me?
binnenwereld in je
bewustzijn
- Een moreel oordeel kun je uitwisselen als kennis en voelen als een emotie.
- Feiten, oordelen en emoties kun je uitwisselen met elkaar en dat doen mensen dagelijks. Als
je morele oordelen uitwisselt gebeurt er wel iets anders dan wanneer je feiten of emoties
uitwisselt. Als een ander je vertelt hoe kwaad hij of zij is, deel je niet dezelfde emotie. Een
moreel oordeel is enerzijds iets dat in jezelf zit, zoals een emotie, maar het is ook iets dat
voor meerdere mensen gelijk kan zijn (kennis).
Valkuilen van elke benadering:
- Sociaal werkers hebben vaak de valkuil om van een moreel oordeel een gevoel te maken en
mensen met een technische opleiding beschouwen een moreel oordeel te snel als een feit.
Docenten ethiek hebben als valkuil om alles van de morele kant te willen zien en dat ze zich
afvragen of het wel moreel verantwoord is. Dit is de valkuil van het moraliseren.
1.3 Waaraan herken je een moreel oordeel?
In deze paragraaf wordt besproken hoe je van een ondoordacht moreel oordeel naar een
weloverwogen moreel oordeel kunt komen.
De vijf kenmerken van morele oordelen:
1. Gaat over menselijk gedrag.
2. Overstijgt het individuele (is veralgemeniseerbaar)
- Een moreel gezichtspunt overstijgt automatisch het individuele. Wat ik voor mij goed vind
om te doen, verwacht ik ook van jou. En dat wat ik in jouw gedrag afkeur, kan ik zelf ook niet
maken. Het universaliteitsprincipe houdt in dat morele oordelen inherent
veralgemeniseerbaar zijn. Een morele uitspraak over iemand in een situatie is meteen een
uitspraak over alle mensen in dezelfde situatie.
3. Is normatief (schrijft voor hoe het moet)
- Het gaat erom hoe je behoort te handelen. Het schrijft voor wat je moet doen. Het gaat niet
over hoe de wereld is (dat is kennis), maar over hoe de wereld zou moeten zijn.
4. Is gericht op het goede.
- Het gaat om zaken die om zichzelf nastrevenswaardig zijn. Een moreel oordeel volgen is goed
op zichzelf, zelfs wanneer het niet tot resultaten leidt. (vb: als student hard leert, maar een
onvoldoende haalt is haar inzet alsnog goed). Een moreel uitgangspunt: is een omschrijving
van iets dat op zichzelf nastrevenswaardig is betreffende menselijk samenleven. Eerlijkheid
en rechtvaardigheid zijn twee uitgangspunten.
Morele uitgangspunten Zaken met een extern doel die erop lijken
Gezondheid Gezond eten
2
, Ik wil de wet niet overtreden Een boete ontlopen
5. Kan morele verontwaardiging veroorzaken.
- Een moreel oordeel kan een heel specifiek soort emotie, morele verontwaardiging, los
maken bij mensen. Ik ben verontwaardig als iemand mij oneerlijk behandelt. De
verontwaardiging is een gevolg van het oordeel en niet het oordeel zelf. Een moreel oordeel
is geen gevoel.
Moreel oordeel: een moreel oordeel is een waardering van menselijk gedrag aan de hand van morele
uitgangspunten.
1.4 Ethiek, moraal en het moreel vertoog
Morele oordelen zijn aan personen gebonden, maar niet persoonlijk. Vb: ik vind dat je op tijd moet
zijn. Als je een moreel oordeel wilt vormen in een situatie, dan is een effectieve methode erover
spreken met anderen. Wat je dan doet, is niet het leren kennen van een gezamenlijke buitenwereld
(objectief), of het ervaren van een persoonlijke binnenwereld (subjectief), maar een samenstellen
van een met anderen gedeelde tussenwereld.
Moraal: is het geheel van gedeelde morele oordelen van een groep dat ontstaat in een gesprek. Het
is het geheel van morele regels waaraan wij onszelf en anderen in redelijkheid gehouden achten. In
hoeverre je het eens en oneens bent met elkaar.
Moraal wordt gebruikt als dezelfde synoniem als ethiek. Ethiek komt van het Griekse woord ‘ethos’
en moraal van het Latijnse ‘moralis’. Beide woorden betekenen ‘gewoonte, gebruik’. Moraal is het
geheel van morele regels. Het begrip ethiek heeft als betekenis ‘studie, de wetenschap van de
morele regels’.
Ethiek: is de wetenschap die moraal bestudeert en die tracht de moraal verder te helpen door
nieuwe argumenten te ontwikkelen en te gebruiken in afwegingen.
Iedereen heeft specifieke verwachtingen hoe je met elkaar om moet gaan. vb: stageplek, werk.
- De moraal van een familie, organisatie of cultuur wordt vaak aangeduid met de normen en
waarden. Dit is een misleidende term, want het zijn niet de normen en waarden die
verschillen, maar de morele oordelen van die groep. Normen en waarden zijn universeel. Het
zijn de morele oordelen die verschillen tussen mensen. !!
Moraal is het resultaat van een gesprek
Moraal is het product van een gesprek in een groep. Niet alleen is een gesprek de methode om het
gedeelde morele oordeel te vinden. Het is ook een direct gevolg van de kenmerken van morele
oordelen. De eerste drie kenmerken van een moreel oordeel nemen met zich mee dat er over morele
oordelen heel snel een moreel gesprek ontstaat. Als mensen verontwaardigd zijn, is het veel
moeilijker voor hen om hun mond te houden. Een gesprek dat ontstaat door moraal, kan op heel veel
manieren plaatsvinden vb: tussen twee studenten, op een hbo, in een debat. Maar er is ook sprake
van een continu moreel ‘gesprek’ in de samenleving. Als samenleving vormen en hervormen wij
voortdurend onze moraal d.m.v. interactie en communicatie. Vb: krant, politici.
- Nieuw woord voor gesprek: moreel vertoog
3
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller amyvankekem. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.17. You're not tied to anything after your purchase.
