Summary
Procederen - samenvatting literatuur en colleges week 1
- Course
- Institution
- Book
Samenvatting van de videocolleges (waar nodig aangevuld met het dictaat) en de verplichte literatuur van week 1.
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
mvwingerden
Reviews received
Content preview
Studiestof week 1Rol van de rechtspraak; toegang tot het recht; kosten procedures; alternatieven voor procedures; onderhandelen.
Videocollege(s)
Videocollege 1 – Algemene inleiding rechtspraak
De plaats van rechtspraak
- Procederen is vrijwel altijd een laatste optie. Als je er in onderling overleg niet uitkomt, ga je procederen bij de
rechter. Het is ook mogelijk om een geschil aan een andere instantie voor te leggen, zoals de
geschillencommissie of een arbiter. Maar de hoofdmoot is de procedure bij de ‘overheidsrechter’.
- De plaats die de rechtspraak in Nederland heeft is erg belangrijk. Dit kan vanuit drie perspectieven worden
bezien:
1. Vanuit het bedrijfsleven: voor internationale concerns is een goed functionerend juridisch systeem
een heel belangrijke vestigingseis. Nederland scoort wat dat betreft goed.
2. Vanuit burgers: het kunnen opkomen voor ‘je rechten’ is heel belangrijk. Als het 10 jaar zou duren
voordat je een rechterlijke uitspraak krijgt, dan heb je er niet zo veel meer aan. En als een vonnis niet
uitgevoerd wordt en dat niet kan afdwingen, heb je er ook niet veel aan. Dus ook vanuit het
perspectief van de burgers is het van groot belang dat de rechtspraak goed functioneert.
3. ‘Rechtstatelijk’: je hebt een rol voor de rechter. Bijv. wat in de toeslagenaffaire is gebeurd, dat
burgers iets voorleggen aan de rechter omdat ze vinden dat de manier waarop de regering regels
uitvoert niet klopt en anders moet.
- Vergeet niet de rol van simpele geschilbeslechter!
Rechtstatelijk
- Rechtspraak van oudsher (trias politica) als bescherming van burgers tegen de overheid. Die rol is nog steeds
belangrijk, bijv. in bestuurszaken of strafzaken.
- Trias: wetgevende-, uitvoerende- en controlerende macht. Controle is nooit leuk, dus kritiek op de controleur
kan gebeuren, maar is desalniettemin nodig.
o Neem bijv. de situatie dat er bindende regels zijn van Europees recht, en er is een nieuwe Nederlandse
wet tot stand gekomen die in strijd is met dat Europese recht. Die Europese regels gaan voor. Dan is het
aan de rechter om te zeggen dat de Nederlandse wet niet geldig is omdat deze in strijd is met de
Europese regels.
o Het is aan de rechters om politici eraan te herinneren dat eerder gemaakte afspraken (in de vorm van
wetten en grondwettelijke bepalingen of verdragen) niet zomaar opzij kunnen worden gezet. Uiteindelijk
kan de wetgever die grondwet wel aanpassen, maar daar gaat wel tijd overheen.
- Welke rol heeft de rechter: toetsen van wetten aan de Grondwetten? Toetsen aan verdragen? Als het goed is
zijn verdragen diepgewortelde overtuigingen, die voor lange tijd gelden.
o In het algemeen is het zo dat de rechter de formele wet (aangenomen door eerste en tweede kamer)
moet toepassen. Nederland kent niet het systeem dat de rechter die formele wetten moet toetsen aan de
Grondwet. In veel andere landen is dat wel zo. Er zijn wel voorstellen om dat te gaan doen.
o Wat als de rechter formele wetten wel aan de Grondwet zou kunnen gaan toetsen? Dat zou bijv. kunnen
aan art. 1 Gw (gelijke behandeling) of art. 23 Gw (vrijheid van onderwijs).
Rechters
- In Nederland: zijn enorm getraind om onafhankelijk te denken en te zijn. Als je een zaak aan een arbiter
voorlegt, zal deze zijn best doen om een eerlijke uitspraak te doen, maar er zit toch echt een verschil tussen
een arbiter en rechter. Een arbiter doet het vaak naast zijn andere rollen. Een rechter is er op getraind om
onafhankelijk te zijn en zich daar naar te gedragen.
o Die onafhankelijkheid betekent ook dat rechters er niet voor terugschrikken om uitspraken te doen
waarbij je jezelf niet gemakkelijk voelt, maar waarvan je vind dat je die uitspraak gewoon moet doen gelet
op de rol die je hebt.
o Een voorbeeld daarvan is de uitspraak van de HR van 5 november 2019 in Pegida. Het ging om
demonstraties en uitingen van leden van Pegida. De HR kwam tot vrijspraak. Dat was waarschijnlijk niet
omdat ze sympathie hadden voor die Pegida-leden, maar omdat ze probeerden heel zorgvuldig te toetsen
hoe het zit met de vrijheid van meningsuiting vs. het belang dat je tegen discriminatie beschermd dient te
worden. De HR vond hier, met toepassing van de geldende regelgeving, dat de vrijheid van meningsuiting
het hier net won, en dus leden werden vrijgesproken.
o Iets anders is dat het recht open normen kent die ingevuld moeten worden. De ene persoon zal daar
anders over denken dan de andere. Het kan voor de uitkomst van een zaak soms dus uitmaken bij welke
, rechter je terecht komt. Rechters proberen echter wel te streven naar rechtseenheid, en hoge beroep en
cassatie helpt daarbij.
- Van belang is dus ook hoe rechters gekozen worden. Hoe komt de benoeming tot stand? Formeel, voordat je
rechter wordt, komt er een stuk met de handtekening van de koning eronder. Als het gaat om leden van de HR,
heeft de Tweede Kamer daarin een rol. In de praktijk is deze heel beperkt (het is in de geschiedenis 1 keer
gelukt door de Tweede Kamer om een voordracht van een lid voor de HR tegen te houden). Maar formeel
bestaat die rol. De praktijk is dat door de Hoge Raad zelf voorgedragen rechters als hamerstuk worden
benoemd. Als het gaat om benoemen van bestuurders van rechtbanken en gerechtshoven heeft de Raad voor
de Rechtspraak een belangrijke vinger in de pap.
o De Raad voor de Rechtspraak heeft ook een belangrijke rol, omdat deze uiteindelijk de bestuurders van de
Gerechtshoven en rechtbanken benoemt. De bestuurders van Hoven en Rechtbanken hebben weer een
belangrijke rol bij de aanwijzing van wie er als rechter in dat gerechtshof of rechtbank komt te werken. De
RvR bestaat uit 4 personen, waarvan 2 rechters en 2 niet-rechters. De benoeming van de leden van de RvR
vindt plaats door de Minister van Justitie en Veiligheid. Dus indirect heeft de Minister daarmee een forse
zeggenschap in de uiteindelijke benoeming van rechters. Je kunt dit onjuist vinden.
Wat in de praktijk een belangrijkere rol speelt is de gewone sollicitatieprocedure van rechter. Er is
ergens een vacature voor rechter, waarop je kunt solliciteren. Deze procedure bestaat uit twee
fases. De eerste is een soort vaardigheden & intelligentietest, afgenomen door een bureau. Dat
bureau heeft dus een flinke invloed. Dat is een eerste toegang, en als je door dat bureau wordt
afgewezen heb je niet zomaar een herkansingsmogelijkheid. Dus dat is best belangrijk.
De tweede fase zijn eigenlijk gesprekken. Dit is een soort burgerinbreng. Voordat je als rechter
definitief benoemt wordt, moet je langs de Grote Commissie. Daar worden gesprekken gevoerd,
en dat zijn burgers. Dat is een brede bak van allerlei soorten functionarissen. Dus ook burgers
hebben een rol bij (het tegenhouden van) de benoeming van rechters.
Situatie Nederland vs buitenland
- Raad voor de rechtspraak is eigenlijk een ‘buffer’ tussen de rechtscolleges en het Ministerie van Justitie. Toen
de RvR er nog niet was, moest zo’n rechtbankpresident zelf onderhandelen met de Minister over budgetten.
Toen had de minister dus wel veel invloed. Nu zit de RvR er tussen.
- Voorbeeld Polen: in een vrij korte tijd is één politieke partij (PiS) erin geslaagd de rechtspraak te politiseren, de
critice te ontslaan, en ervoor te zorgen dat de rechtspraak pro-PiS is. Dat is uiterst zorgelijk.
o De Poolse Raad voor de Rechtspraak werd grotendeels vervangen, en daarmee kreeg de PiS-partij invloed
op de benoeming van nieuwe rechters. De presidenten van de plaatselijke rechtbanken werden ontslagen,
en vervangen door PiS-gezinde nieuwkomers, vaak zonder enige management-ervaring. Het
constitutioneel hof werd vervangen, zodat nieuwe wetten niet meer kritisch aan de grondwet konden
worden getoetst. Een poging om de HR te vervangen strandde: de president daarvan verzette zich, en
haar ongrondwettelijke ontslag werd door het EU HvJ tegengehouden. Maar nu worden tal van rechters
strafrechtelijk vervolgd, voor zaken die we in NL alleen als een correcte vorm van rechtspleging zouden
beschouwen. Er wordt bewust een angstsfeer gecreëerd en dat is zeer verontrustend.
Waarom kritiek op NL-rechters?
- Er is momenteel kritiek op het functioneren van de rechtspraak. Dit zag je bij de toeslagenaffaire. Er is
hieromtrent kritiek geuit op de ABRvS, en gezegd werd dat deze zich te weinig kritisch heeft getoont toen de
belastingdienst die kwesties aan hen voorlegde. De kritiek is dat de rechters meer hadden moeten kijken naar
de redelijkheid van de wetsbepaling, en zich niet hadden moeten baseren op die concrete wetsbepaling. Die
concrete wetsbepaling was gewoon heel erg streng, en zij hebben dat gewoon toegepast. Zij hadden daar
doorheen moeten kijken. Daar is dus de kritiek dat de rechter zich teveel op de wet heeft gebaseerd.
- Maar er is bijv. ook kritiek op het handelen van de Hoge Raad in de Urgenda-zaak, en daar is de kritiek juist dat
de rechter zich teveel van de wettekst heeft afgekeerd.
- In Nederland is er ook kritiek op het feit dat de EU heel veel invloed heeft. Verlies van autonomie? Bedenk dan
ook wel dat Nederland de EU heel veel te danken heeft. Een voorbeeld hiervan is dat tot 1987 gehuwde
vrouwen niet in aanmerking kwamen voor een verlengde WW-uitkering. De Nederlandse wetgever was er niet
in geslaagd om die wetsbepaling geschrapt te krijgen. Daar was het EU Hof voor nodig, om te bepalen dat dit
direct in strijd is met gelijke behandeling. Dus die uitsluitingsgrond is ongeldig.
- Ten slotte is wetgeving ook rekening houden met minderheden. De toevallige meerderheid moet niet zomaar
ineens heel nadelige bepalingen voor minderheden kunnen opleggen. Daarvoor is een collectief geheugen
nodig, en daarbij helpt het om dit soort verdragsbepalingen te hebben.
Toegang tot de rechter
- De toegang tot de rechter zou op allerlei manieren kunnen worden beperkt (geprobeerd: verplichte
procesvertegenwoordiging) of de hoge griffierechten (‘kostendekkende rechtspraak’)
- Huidige systeem van gefinancierde rechtsbijstand. Een groot deel van de bevolking valt hieronder. In de loop
der tijd is de toegang hiertoe ingeperkt. Advocaten die gefinancierde rechtsbijstand geven (sociale advocatuur),
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller mvwingerden. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.04. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
80796 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now