Dit is een samenvatting over het gehele boek De Geo 5VWO met daarin alles over hoofdstuk 1 tot en met hoofdstuk 4. Begrippen staan altijd schuingedrukt en worden ook duidelijk uitgelegd. Alle informatie die je nodig hebt, komt aan bod, globalisering, stadsmodellen etc.
Hoofdstuk 2
Hoe is het wereldsysteem in economisch opzicht opgebouwd?
Er zijn drie categorieën waarin je landen in kan delen;
- Centrumlanden zijn economisch hoog ontwikkeld en productie is gebaseerd op
wetenschappelijke kennis en technologie. Grote arbeidsproductiviteit en enorme
variatie aan industriële goederen en diensten. Veel hoofdkantoren en politieke
instanties zijn gevestigd in kernregio’s. Die kunnen veel invloed uitoefenen op andere
staten in het wereldsysteem.
- Centrumperiferie of semiperifere landen hebben een iets lager gemiddeld inkomen en
de markt is opkomend. Industrie uit kernlanden is hiernaartoe verhuisd door lagere
lonen, dus een grotere industrialisatiegraad. Producten worden vaak naar
centrumlanden getransporteerd.
- Periferielanden zijn de minder welvarende landen. Ze leveren vaak land- en/of
mijnbouwproducten aan centrum en semi perifere landen. Veel eigen landbouw,
maar ook soms iets modernere plantages; fragmentarische modernisering.
Arbeidsproductiviteit en inkomens zijn laag.
Hoe is het patroon in het economische wereldsysteem ontstaan en welke rol speelden
hegemoniale staten daarbij?
Portugal, Spanje, Engeland en Nederland stichtten in de 15e eeuw een aantal koloniën;
buiten eigen staat, vaak overzees gebied, dat in bezit van die staat is gekomen. Door
kolonialisme zijn die gebieden economisch verbonden geraakt met de West-Europese landen
en is het wereldsysteem met kernregio West-Europa geboren. De centrumlanden maakten
goed gebruik van de koloniën, ze importeerde land- en mijnbouwproducten naar eigen land.
Er werd geïnvesteerd in infrastructuur in de periferie om dit zo goed mogelijk te laten
verlopen. De greep op de perifere landen werd steeds groter, zeker in de 19 e eeuw. Een
hegemoniale staat is een staat met economische, politieke en militaire middelen die een
beslissende en overheersende rol speelt in de wereld. Wanneer die landen hun macht in
andere delen van de wereld uit willen breiden door gebieden te veroveren, heet het
imperialisme. Door de hegemoniale staten die steeds maar meer macht en koloniën willen is
het wereldsysteem ontstaan.
Hoe verschoof het economische zwaartepunt in de wereld voorafgaand aan de
dekolonisatie?
Na de Tweede Wereldoorlog raakten de Europese landen hun greep op de perifere landen
kwijt.; dekolonisatie. Maar de gedekoloniseerde landen bleven wel afhankelijk van de
centrumlanden; neokolonialisme. De hegemoniale positie van Engeland werd overgenomen
door de VS. Het politieke zwaartepunt verschoof, maar ook het economische zwaartepunt.
De economische banden tussen rijke centrumlanden en arme periferielanden werken in het
voordeel van het centrum; centrum-periferieverhouding. De ruil van land- en
mijnbouwproducten van de arme landen tegen industrieproducten uit de rijke landen
verslechterd. Om evenveel industrieproducten in te voeren moeten steeds meer land- en
mijnbouwproducten worden geëxporteerd; ruilvoetverslechtering. De ontwikkeling van het
wereldsysteem leidde tot global shift; verschuiven van economische zwaartepunt in de
, wereld. Eerst kwamen een groot deel van de wereldproductie uit Azië, het zwaartepunt
verschoof naar West-Europa en Noord-Amerika, waar het productieaandeel fors steeg.
Welke economische veranderingen vonden er na 1970 plaats in het wereldsysteem?
Europa raakte na de Tweede Wereldoorlog de economische machtspositie kwijt aan de VS
en ook Japan werd steeds belangrijker. Deze triade werden de kernregio’s in de wereld.
Productie in centrumlanden werd te duur, bedrijven verhuisden naar lagelonenlanden met
een redelijke infrastructuur; uitschuiving. Met produceren van laagwaardige
industrieproducten voor afzetmarkten in centrumlanden hadden Taiwan, Hongkong,
Singapore en Zuid-Korea (NIC) veel succes. Dit leidde tot een nieuwe internationale
arbeidsverdeling. Een tweede generatie industrielanden werd aangediend, Thailand,
Indonesië, China en India namen de positie van de oude NIC’s over. Zo stijgt de welvaart
door de industrialisatie en gaan steeds meer landen van periferie naar centrumperiferie.
Landen in Oost-Europa noem je vaak transitielanden, ze zijn van een communistische
planeconomie naar een westerse markteconomie gegaan. Er zijn ook een aantal opkomende
landen, de BRICS-landen Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika.
Welke gevolgen hadden deze veranderingen voor de verhoudingen binnen het
wereldsysteem?
Het wereldsysteem is met deze verschillende machtscentra een multipolaire wereld
geworden. Het aandeel van handel naar ontwikkelde landen is afgenomen en het
handelsaandeel van recent groeiende economieën groeit. De internationale arbeidsverdeling
verandert, dus ook de kapitaalstromen veranderen. Multinationale ondernemingen
investeren in infrastructuur en het bouwen van fabrieken in (semi)perifere landen. Dit zijn
buitenlandse directe investeringen en hierdoor wordt productiecapaciteit van een land
groter. Er zijn steeds meer kapitaalstromen tussen (semi)perifere landen; Zuid-
Zuidinvesteringen. Een productieketen van een product ligt vaak in handen van een of enkele
multinationals. Het hoofdkantoor ligt vaak in een centrumland. De levering van grondstoffen
en halffabricaten gaan naar lagelonenlanden in (semi)perifere gebieden. Door globalisering
en vervlechting kan een gebeurtenis in één land wereldwijd gevolgen hebben. Bijvoorbeeld
door conjunctuurschommelingen; schommelingen in de totale productie van een land. De
groei van de Chinese economie zorgde voor een grote vraag naar olie en ijzererts, goed voor
producenten, minder goed voor consumenten, want de prijs steeg enorm. Ook een crisis kan
lastig zijn voor de wereldeconomie en ook de vestigingsplaats van bedrijven kan problemen
opleveren. Als in een gebied multinationals verhuizen naar een ander gebied zorgt dat voor
afname van arbeidsplaatsen.
Welke transport- en communicatietechnologie maakte de samenhang tussen landen
mogelijk?
Afstand en ligging van gebieden zijn belangrijk, de absolute ligging verandert niet, maar de
bereikbaarheid natuurlijk wel; relatieve ligging. Zeevaart verbeterde door navigatie- en
zeiltechnieken en de toenemende cartografische kennis van Europa. De stoomtrein
verbeterde transport over land en ook het toepassen van verbrandingsmotoren vergrootte
de vervoersmogelijkheden. De telefoon en het internet spelen een enorme rol bij de
communicatie.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller tessagk13. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.74. You're not tied to anything after your purchase.
