Wanneer afspraken niet rechtvaardig waren kon je je in de middeleeuwen beroepen op de
‘laesio enormis’ die gaat over de bovenmatige benadeling. Ook heb je de justum pretium,
een cruciaal onderdeel van de ‘laesio enormis’, over het feit dat voor elk goed een
rechtvaardige prijs bestaat. Wanneer van die prijs te veel wordt afgeweken, voor meer dan
de helft van de waarde, kan de overeenkomst ontbonden worden of moet de andere helft
bijbetaald worden. In de West-Europese landen vonden we dit fenomeen ook terug maar
aangezien de eis van de contractvrijheid opkwam aan het einde van de 18 e eeuw verdween
het ook weer snel. Een echte wetsbepaling vinden we slechts in weinig landen dus was het
vooral gebaseerd op rechtspraak die aanvaardde dat je ten gevolge van misbruik van
omstandigheden een contract kon verbreken. In Justinianus’ Codex vinden we reeds een
constitutie op naam van keizer Diocletianus waar de mogelijkheid om een stuk grond terug
te vorderen indien de verkoop voor een te lage prijs plaatsgevonden heeft beschreven
wordt. Aangezien dit niet overeenstemt met andere uitspraken van keizer Diocletianus
volgens welke koper en verkoper elkaar om de tuin mogen leiden is men het er sinds de 16 e
eeuw over eens dat het pas Justinianus was die het principe toegepast heeft. In artikel 16
van het Antwerpse gewoonterecht van 1608 kunnen we lezen dat een koopcontract
ontbonden kon worden indien er sprake was van ‘benadeling voor meer dan de helft van de
rechtvaardig geachte prijs’, als men hiervoor de vereiste brieven van de landsheer kreeg
binnen een bepaalde termijn. Wat Diocletianus wel altijd gedaan heeft zijn maximumprijzen
en -lonen uitvaardigen waarbij de rechtvaardige prijs ook niet overschreden kon worden. Dit
deed hij in tijden van economische crisissen waar het vaak gebeurde dat mensen hun grond
voor een té lage prijs verkochten.
In de teksten van het Corpus Iuris werd er enkel gesproken over een verkoper van een grond
maar dat zijn de Romanisten in de middeleeuwen ruimer gaan interpreteren en zo werd het
toepasselijk op alle overeenkomsten en ook voor kopers die een te hoge prijs hadden
betaald. De uitbreiding die hier gebeurde werd beïnvloed door moraalfilosofen en
kerkgeleerden. Een belangrijke moraaltheoloog was Thomas van Aquino die streefde naar
verdelende gerechtigheid en hij is de voorstander van ook andere contracten die het middel
zijn om die gerechtigheid te verwezenlijken. In de economische en sociale omstandigheden
konden we dit terug zien in de vaste prijzen die binnen de steden golden, deze waren
minder van toepassing voor handel op lange afstand.
De leer had ook enkele nadelen, het was namelijk onduidelijk wanneer men kon zeggen dat
iemand voor ‘meer dan de helft’ benadeeld was. Er zijn hiervoor twee opties, de eerste
waarbij iemand meer dan het dubbele van de gerechtigde prijs betaalde werd voornamelijk
in de 16e en 17e eeuw gebruikt. Bij de middeleeuwen en Romanisten werd de andere manier,
men betaalde meer dan de helft van de gerechte prijs, veel gebruikt. Dit wordt in artikel 19
van het geredigeerde Antwerpse gewoonterecht beschreven. Naarmate de tijd vorderde
wou men de leer van de laesio enormis meer en meer beperken en dat deed men op
verschillende manieren. Men eiste bijvoorbeeld dat men niet op de hoogte was van de
waarde van de zaak bij het sluiten van de overeenkomst en hiervan moest bewijs geleverd
worden door middel van vermoedens. Naast dit criterium van bekendheid of onbekendheid
1
Robert Feenstra en Margreet Ahsmann, Contract. Aspecten van de begrippen contract en contractsvrijheid in
historisch perspectief, Deventer, 1980, 26-30
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller juliesmeyers. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.94. You're not tied to anything after your purchase.