• onrechtmatig is de handeling die niet afgestemd is op het recht
• rechtvaardigheid is niet rechtmatigheid
• rechtmatigheidsvraag = in hoeverre komt handeling overeen met het positieve recht?
• rechtvaardigheidsvraag = in hoeverre is de handeling onrecht?
Plato - traditionele opvatting; rechtvaardigheid is objectief
Hobbs - relativistische/subjectivistische opvatting; rechtvaardigheid is subjectief
Plato & Bijbel —> God bepaald wat goed en kwaad is; dat staat ook in de Bijbel —> geboden zijn
absoluut, onveranderlijk en universeel
Hobbs —> dominante groep in de samenleving bepaald wat goed en kwaad is —> meningen
varieëren naar tijd en plaats; de mening van de meerderheid is de dominante groep in een
democratische samenleving —> relatief, veranderlijk en varieërt naar tijd en plaats
Plato 430-350 voor Christus
Over de rechtvaardigheid
• geschreven in dialoogvorm
• Socrates komt in de werken van Plato steeds terug; die spreekt namens Plato
—> boek 2 t/m 9 is verplicht voor het tentamen
• Boek 1 = vraag naar het geluk —> centraal in griekse filosofie; gelukkiger als rechtsethisch mens
of gelukkiger door liegen, bedriegen etc.
• samenhang tussen argumentatie, emotie en karakter
Boek 1 —> ruzie naar vijandschap
Boek 2
• Socrates is tussen de 40 en 50
• Twee broers geluisterd naar discussie van Socrates in boek 1, die treden nu naar voorgrond
• Glaucon en Adeimantos zijn ongeveer 20, zijn studenten van Socrates
• leermeester = Socrates
• leerlingen vol adoratie = Glauco en Adeimantos
• Glaucon; jouw argumenten voor rechtvaardigheid hebben ons niet overtuigd; want we willen
dat je gelijk hebt maar je kunt het niet geloven
• Glaucon zegt dat hij zijn belangrijkste argumenten bij elkaar moet nemen die ten grondslag
liggen aan mijn relativisme; die argumenten moet Socrates dan weerleggen en dan is hij geloofd
• Glaucon komt met twee argumenten pro onrechtvaardigheid
1. Stel er is geen staat: dan ben je dus vrij goed in staat onrecht te doen zonder gepakt te
worden, tegelijkertijd valt de bescherming tegen anderen weg
2. Als de mens sterk genoeg zou zijn onrecht te doen, zonder risico te lopen om onrecht te
leiden, dan zou die dat doen —> maar hij is niet sterk genoeg, hij weet dat hij in een
situatie waarin hij onrecht kan doen, ook heel makkelijk onrecht kan leiden
, 3. het geluksgevoel dat je ontleend als mens aan het onrecht begaan, weegt niet op tegen het
ongeluksgevoel dat voortkomt uit onrecht leiden
4. Ik doe jou geen onrecht opdat jij mij geen onrecht doen
De mens prefereert om onrechtvaardig te zijn. Rechtvaardigheid is het minste kwaad
Gedachte-experiment van onzichtbaarheidsring —> pakkans is nul
Pure types:
• Volledig rechtvaardig = altijd eerlijk, niet liegen niet bedriegen, ook niet als hij de schijn tegen
heeft = rechtschapen mens
• Werkelijke onrechtvaardige =altijd onrechtschapen, altijd liegen, altijd bedriegen, maar houdt
altijd de schijn van rechtvaardigheid op = waarlijke boef
• “de rechtvaardige zal worden gegeseld, gefolterd en gevangengezet, zijn ogen worden uitgebrand
en na allerlei martelingen zal hij worden gekruisigd”
• “de waarlijk onrechtvaardige krijgt hoge functies, verdient veel geld, mensen vinden hem aardig
en vertrouwen hem”
• het gaat er dus om om rechtvaardig te lijken, maar het niet te zijn; dan wordt je gelukkig
Adeimantos vult aan op zijn broer Glaucon;
• traditionele tegenwerping is: God ziet alle, je kunt God niet met de schijn bedriegen, dus is er
toch een reden een goed mens te zijn
• MAAR wat nou als God niet bestaat
• Bovendien zelfs als je rechtvaardig zou zijn vanuit de gedachte God ziet alles, en dan wordt je
later gestraft, dan ben je alleen rechtvaardig uit het eerste punt: dat is het minste kwaad; ik zal
rechtvaardig zijn, anders kom ik later in de hel
• als je tot de ontdekking komt dat
Wat wij (Glaucon & Adeimantos) van jou willen weten, Socrates is: is er een goede reden altijd
deugdzaam en ethisch te zijn, ook al zou God niet bestaan en ook al zouden we een
onzichtbaarheidsmantel hebben die maakt dat wij straffeloos kwaad kunnen doen?
p.368a —> Socrates jij moet dit weerleggen; geef ons daar redenen voor: Socrates probeert aan te
tonen dat je het best rechtschapen en eerlijk moet zijn om gelukkig te worden
• voor beantwoorden van die vraag, beantwoord Socrates twee preliminaire vragen: 1) wat is
precies rechtvaardigheid? 2) wat is precies onrechtvaardigheid?
• dat duurt boek 2 tot en met helft van boek 9
, Literatuur week 1 - Het bestel, boeken 1-4
Boek 1:
Plato spreekt door zijn leermeester Socrates en filosofeert over de vraag wat nu eigenlijk
gerechtigheid is. Boek I opent met Socrates die samen met Glaucon (oudere broer van Plato)
terugkomt van een religieus festival wat gehouden werd in Piraeus. Zij worden tijdens hun
terugtocht ingehaald door een slaaf van de filosoof Polemarchus die aan hen vraagt of ze willen
wachten op zijn meester. Polemarchus was niet alleen, hij was met een grote groep waaronder
Adimantus (ook een broer van Plato) en Niceratus. Ook zij kwamen terug van het festival uit
Piraeus. Polemarchus haalt Socrates en Glaucon over om een omweg langs zijn huis te maken waar
zij o.a de broers en vader van Polemarchus ontmoetten. Socrates merkt op dat de vader van
Polemarchus, Cephalus, er vrij oud uitziet.
Socrates gaat met Cephalus een gesprek aan over de voordelen van ouderdom maar al snel
verandert het gesprek in een discussie over gerechtigheid. Cephalus geeft als eerste een definitie
van gerechtigheid. Hij stelt dat het rechtvaardig is om de waarheid te spreken en geleend geld terug
te betalen . Socrates vindt dit een mooie gedachte maar stelt hier tegenover dat je soms
onrechtvaardig moet handelen om rechtvaardig te zijn. De zoon van Cephalus, Polemarchus neemt
zijn vaders plek in de discussie over en geeft een nieuwe definitie van rechtvaardigheid. Voor hem
is rechtvaardigheid dat je vrienden ten allen tijden hulp verschuldigd bent. Socrates vraagt zich af
hoe Polemarchus zijn vijanden dan zou behandelen. Polemarchus antwoordt dat je vijanden enkel
vijandigheid verschuldigd bent. Socrates zegt dit in andere woorden: hij stelt dat dus iedereen krijgt
wat hij of zij verdient. Het gesprek gaat verder en Socrates zet zo zijn vraagtekens bij de definitie
van Polemarchus. Hoe kun je bijvoorbeeld bepalen wie er goed of slecht is? De vijand is niet altijd
het uitschot van de samenleving en niet al je vrienden zijn lieverdjes. Na de twee definities die
gegeven zijn door Cephalus en Polemarchus is het volgens Socrates gebleken dat de definitie van
rechtvaardigheid onbevredigend is. Tijdens deze discussie staat ene Thrasymachos, een Griekse
sofist, aan de zijlijn. Hij wil zich al enige tijd in de discussie mengen, maar wordt door omstanders
in bedwang gehouden omdat zij de discussie tussen Socrates, Chephalus en Polemarchus tot het
einde willen uitzitten. Uiteindelijk krijgt Thrasymachos zijn kans en zegt dat Socrates tijdens de
discussie onzinnige dingen heeft verkondigd. Hij eist dat Socrates een normaal antwoord geeft op
de vraag wat rechtvaardigheid is. Socrates, die enigszins verbaast is door de uitspraken van
Thrasymachos, geeft nog steeds geen bevredigend antwoordt. Uiteindelijk geeft Thrasymachos een
eigen definitie van rechtvaardigheid. Rechtvaardigheid is volgens hem niets meer dan het voordeel
van de sterkste. Dit is eigenlijk geen definitie, maar meer een bewijs voor het feit dat
rechtvaardigheid eigenlijk niets waard is. Thrasymachos’ definitie geeft het gevoel dat het geen nut
heeft om rechtvaardig te zijn. Rechtvaardig gedrag is enkel een voordeel voor anderen, niet voor
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller noawammes. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.88. You're not tied to anything after your purchase.
