Summary
Samenvatting Heel Ak domein B, Aarde samengevat
- Course
- Level
Hierbij heb ik een samenvatting die heel domein B, aarde. Heel handig als je dit onderdeel van A tot Z wilt leren.
[Show more]
Seller
Follow
isaheemskerk
Content preview
B. Aarde: de aarde als natuurlijk systeem; samenhangen en diversiteitIn het kort:
- De aarde als natuurlijk systeem
- Landschapszones
- Natuurlijke en landschappelijke kenmerken van het Middellandse Zeegebied
B1: De aarde als uniek natuurlijk systeem
Het interne systeem van de aarde
Veranderingen van het aardoppervlak ontstaan door de opbouwende werking van endogene
processen en de afbrekende werking van exogene processen.
Endogene processen
Endogene processen zijn processen die van binnenuit komen. Door endogene processen
ontstaan vulkanen, aardbevingen en gebergten. Om eerst begrijpen hoe dit werkt moeten
we eerst weten hoe de aarde is opgebouwd.
De aardkorst is de buitenste laag van de aarde. Deze is opgebouwd uit verschillende platen.
Deze platen drijven op de aardmantel (deze is ongeveer 3000 km dik). De aardmantel neemt
het grootste deel van het volume van de aarde in. Onder de aardmantel zit de vloeibare kern
(ook wel de buitenkern genoemd) en de vaste kern (ook wel de binnenkern genoemd).
Het temperatuurverschil tussen de aardkern en de oppervlakte van de aarde zorgt ervoor
dat er convectiestromen ontstaan. Dit zijn langzame stromen van stroperig gesteente diep
in de aardmantel. Lang werd gedacht dat de convectiestromen ervoor zorgden dat de
aardplaten bewegen. Maar recentelijk is gebleken dat de aardplaten bewegen door de slab-
pull model. De aardplaten worden door de slab-pull uit elkaar getrokken, waardoor er aan de
ene kant tussen de aardplaten ruimte ontstaat waardoor de ridge-push effect optreedt en
nieuwe aardkorst wordt gevormd. Terwijl aan de andere kant platen de asthenosfeer in
worden getrokken, waardoor deze platen voor een deel smelten.
De asthenosfeer is onderdeel van de aardmantel en is bijna vloeibaar. Hierdoor kan het
bovenste deel van de mantel en de lithosfeer eroverheen stromen. De lithosfeer is het
buitenste gedeelte van de aarde (gemiddeld 100 kilometer dik), bestaande uit de aardkorst
en het bovenste gedeelte van de aardmantel. Het gesteente van de lithosfeer is kouder dan
het gesteente in de asthenosfeer.
De aarde kent twee soorten korst in de lithosfeer: de oceanische korst (deze bevindt zich
onder de oceanen en bestaat uit basalt) en de continentale korst (deze vormt de continenten
en bestaat uit graniet). Basalt heeft een hogere dichtheid dan graniet en dit zorgt ervoor dat
de oceanische korst gemiddeld vier kilometer lager ligt dan de continentale korst.
De aardkorst bestaat uit verschillende tektonische platen. Deze platen verschuiven jaarlijks
met enkele centimeters door stroming in de onderliggende asthenosfeer en de interne hitte
van de aarde. Zo bewegen Europa en Noord-Amerika elk jaar met enkele centimeters uit
elkaar. Dit is het geologische verschijnsel van de platentektoniek.
, Er zijn verschillende manieren waarop de grenzen van tektonische platen bewegen:
- Divergente plaatgrenzen. Hierbij bewegen de platen uit elkaar (de beweging is
divergent), waardoor er barsten ontstaan. Deze barsten worden opgevuld met
magma uit de asthenosfeer. Dit magma zal aan de oppervlak stollen. Dit gebeurd
met name op de bodum van de oceanen, waardoor er een nieuwe bodem
(oceanische korst) ontstaat. Dit noemen wij ook wel een midoceanische rug (een
onderwatergebergte): een hoger gelegen structuur op de bodem van de oceaan. De
motor van divergentie is deels de opwelling van de convectiestromen (het opduwen
van de midoceanische rug, oftewel 'ridge-push') en deels de subductie van de
oceanische korst bij de convergente plaatgrens, die de plaat naar beneden trekt
('slab-pull').
- Convergente plaatgrenzen. Hier botsen de platen tegen elkaar aan (de beweging is
convergent). Wanneer twee plaatgrenzen met een verschillende dichtheid tegen
elkaar opbotsen, schuift de zwaardere oceanische korst onder de continentale korst.
Dit proces heet subductie. De oceanische korst trekt de continentale korst mee naar
beneden. Hierdoor kunnen diepzeetroggen ontstaan. Dit zijn diepe, smalle kloven in
de zeebodem. Wanneer twee plaatgrenzen met dezelfde dichtheid tegen elkaar
opbotsen ontstaan er plooiingsgebergten. Zo is het Himalayagebergte ontstaan
doordat India tegen het continent Azië is opgebotst. Bij convergerende plaatgrenzen
ontstaan door drukopbouw steevast grote spanningen in de aardkorst, die ontladen
in zware aardbevingen.
- Transforme plaatgrenzen. De platen bewegen langs elkaar. Hierbij wordt er geen
nieuwe aardkorst gevormd en verdwijnt er ook geen aardkorst. Wel ontstaan vaak
grote spanningen in de aardkorst waardoor zware aardbevingen voorkomen.
Plaatbewegingen veranderen de aardkorst: vulkanen, aardbevingen en gebergten ontstaan.
Een vulkaan is een opening in de aarde waardoor er heet materiaal vanuit het binnenste van
de aarde omhoog komt. Wanneer het hete materiaal zich onder het aardoppervlakte bevindt
wordt het magma genoemd. Wanneer het materiaal zich aan het aardoppervlak bevindt
wordt het lava genoemd. Vulkanisme is de verzamelnaam voor alle geologische processen
die hiermee te maken hebben.
Wanneer een vulkaan af en toe meetbare activiteiten vertoont wordt deze geclassificeerd als
een actieve vulkaan. De aarde heeft ongeveer 600 actieve vulkanen, waarvan de meesten
zich bevinden op de bodem van de oceaan. Wanneer de vulkaan al lange tijd geen activiteit
meer heeft vertoond, wordt deze geclassificeerd als een slapende vulkaan. Er zijn ook dode
vulkanen. Dat zijn vulkanen die niet meer boven een magmahaard liggen. Denk daarbij aan
een hotspotvulkaan die verschoven is door platentektoniek van de hotspot af, zoals een
aantal vulkanen op Hawaiï.
Er zijn twee soorten vulkaanuitbarstingen of erupties mogelijk:
- Een explosieve eruptie. Hierbij wordt pyroklastisch materiaal uitgestoten.
Pyroklastica is een verzamelnaam voor de verschillende soorten vulkanische as
vermengd met heet gas die uit een vulkaan komen bij een eruptie.
- Een effusieve eruptie. Hierbij stroomt lava uit de vulkaan.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller isaheemskerk. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.91. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
80562 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now