In mijn laatste jaar van het VWO heb ik een periode gehad met lessen literatuurgeschiedenis voor Nederlands. Ik heb in dit document een overzichtje gemaakt van alle stromingen die daarin behandeld zijn. Karel en de Elegast komt daar niet specifiek in voor, maar ik moest een boek invullen om het doc...
Literatuurgeschiedenis
middeleeuwen: (500-1500)
Theologisch wereldbeeld (god centraal). Belangrijke literaire vormen:
- Arthur romans -> ridderverhalen, hoofsheid, vrouwen het hof gemaakt(respect
vrouw), romantiek, fantastische elementen. Het ging over ridders en hun persoonlijke
queeste.
- Karel romans -> riddereer, trouw aan god/koning/leenheer, vrouw ondergeschikte rol,
echte historische personen +plaatsen en gebeurtenissen. sprookjesachtig, maar
gebracht alsof het allemaal echt gebeurd is.
Aan het eind van de middeleeuwen kreeg men opnieuw interesse in de oudheid. En groeide
de welvaart van de burgerij waardoor de kerk minder machtig werd.
Verlichting (1700)
Vernieuwde manier van denken, het geloof in god werd minder en wetenschappelijke
kennis/ rationeel nadenken werd belangrijker. Er kwamen encyclopedieën om kennis te
delen. Briefromans en imaginaire reisverhalen kwamen op in de literatuur. Altijd een
boodschap in verhalen, mensen willen een beter versie van zichzelf worden. Mens is in
wezen goed, god heeft ons geschapen en met ons verstand perfectioneren we onszelf.
De verlichting was alleen voor de top van de maatschappij, dus niet voor boeren en gewone
burgers. De vrouw werd beperkt door het korset, letterlijk en als metafoor. Invloeden van
buitenaf door kolonialisme.
Romantiek (1800)
Mensen vonden zichzelf meer dan het verstand (tegenbeweging verlichting)= ratio. Erg op
zichzelf gericht, gevoel van eenzaamheid belangrijk. De romantische kunstenaar is
individualistisch. Onderwerpen waren: lijden, onbeantwoorde liefde, eenzaamheid,
zelfmoord en onbereikbaarheid. Het ging om het interne (het niet tast- en meetbare) Er
werden verschillende aspecten uit meerdere culturen verzameld (door kolonialisme) in
literatuur en er ontstonden horrorverhalen(Dracula, Frankenstein). Het bovennatuurlijke (ook
god) was weer meer in beeld. Authentieke kunst was belangrijk. Multatuli was een
belangrijke romantische schrijver (Max Havelaar), hij leverde kritiek op de koloniën van toen.
Piet Paaltjes en François Haverschmidt waren romantische dicht schrijvers, maar er zit ook
ironie in hun gedichten(staken de draak met de romantiek). Er was weer meer poëzie en
dicht in deze stroming.
De moderne tijd (18de eeuw)
Je ziet de haast van de tijd terug in literatuur (snelle verstedelijking en industrialisatie). Door
de uitvinding van het fototoestel kon de realiteit worden vastgelegd. Darwin had veel invloed,
veranderd wereldbeeld+wetenschap.
Realisme(helft 19de eeuw)
Hoort bij de moderne tijd. Schrijvers gingen kwesties letterlijk beschrijven en er kwam meer
aandacht voor dialecten. Het realisme was ook weer een reactie op de romantiek omdat
, realisten vonden dat de realiteit al spannend genoeg was. Alles werd dus zo objectief
mogelijk beschreven. Verhalen gingen ook over de middenklasse en het socialisme kwam
op, de verhalen gingen over slechte omstandigheden van fabrieksarbeiders, thema’s zoals
politiek werden veel behandeld en ook was er kritiek op de politiek en de
leefomstandigheden van arbeiders.
In deze stroming kwamen ook nieuwe regels voor romans op:
- duidelijk begin, verloop en helder einde
- het geheel moet logisch opgebouwd zijn
- alles moet passen (logisch overlopen) en niet overbodig zijn
Vanuit het realisme ontstond het naturalisme,deze stroming werd beïnvloed door het
impressionisme. Alles hoefde niet meer zo precies (1850-1900), literatuur werd subjectiever.
Mensen wouden het gedrag van de mens gaan verklaren. Ze besloten dat er 3 factoren
waren: erfelijkheid, milieu en de tijd waarin je leeft. Ze probeerde te laten zien dat mensen
daarvan afhankelijk waren. En toonde aan de je plek op de sociale ladder heel bepalend
was. Er waren twee soorten romans:
- familieroman, liet erfelijkheid binnen familie zien
- psychologische roman, liet zien dat de plek waarin je staat veel bepaald. De
schrijvers hiervan hoopte dat de maatschappij zou verbeteren. Het waren erg
sombere en pessimistische boeken.
Naturalisten wouden dat de positie van arbeiders zou verbeten. Het leven was nu
uitzichtloos en de mens was geneigd tot het kwade. Schrijvers probeerde nieuwe
woordsoorten en beeldspraak uit, het publiek vond dit alles (dus ook de sombere blik op de
samenleving) niks en ze vonden de schrijvers onruststokers. Schrijvers gingen ook over
onbewustzijn en seksualiteit schrijven. Door dit onderwerp werden veel schrijvers
veroordeeld. Fatalisme was belangrijk, je ontsnapt niet aan het noodlot.
De vijftigers(1950)
Een protest stroming in de kunst die reageerde op de Dada. Ze maakte klankgedichten en
zetten zich af tegen de vroegere poëtische regels. Er zat een serieus idee achter, maar was
veelal experimenteel.
Remco Campert(1929-?) Een 50’er die ook proza(romans) schreef. Zijn gedichten waren het
meest toegankelijk, licht en luchtig met een vleugje weemoed. Hij hield van woordgrapjes en
schreef bijv: vurrukkulluk. Hij had een moderne manier van schrijven en ontwikkelde nieuw
woordgebruik.
Hella S. Haasse (1918-2011) Geboren in Jakarta(Nederlandse nationaliteit want kolonie).
Achtergesteld door de 3 grote schrijvers uit haar tijd (na WOII). Ze gebruikte haar
geboorteland in haar literatuur en gebruikte verschillende verteltechnieken door elkaar.
De jaren 70
Roman veranderde van inhoud. Er kwamen weer autobiografie en het feminisme werd
duidelijk in de literatuur. Literatuur werd toegankelijker, want meer mensen konden lezen.
Schrijvers komen dichter bij het publiek en worden beroemd.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller merelzuijderwijk. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.88. You're not tied to anything after your purchase.
