Week 3a: 16 september 2020 – Inleiding constitutioneel recht, machtsverdeling en democratie
De lege lata: De wet zoals die nu is. Wettenbundels van nu
De lega feranda: Hoe de wetten in de toekomst worden. Denk aan zelfrijdende
auto’s
Inleiding:
Positieve recht: Is neergelegd in de wetten.
In het recht heb je twee soorten functies. Het procedureel recht (formeel) en het
materieel recht (inhoud). Het belangrijkste onderscheid is het onderscheid tussen
publieksrecht en privaatrecht.
Privaatrecht = rechtsbetrekkingen tussen burgers onderling
Publiekrecht = rechtsbetrekking tussen de burgers en overheid
Constitutioneel recht: De algemene beginselen en principes van de rechtstaat. Hoe zijn deze algemene beginselen uitgewerkt
en hoe is dit uitgewerkt in de grondwet?
Trias politica: Scheiding van de machten
De overheid moet meer maatregelen nemen tegen de uitstoot van broeikaseffecten. Burgers
zeiden dat de overheid meer moet doen om de uitstoot te reduceren. De rechtbank heeft de
staten veroordeeld en heeft een bevel uitgesproken om de uitstoot van broeikaseffecten te
reducern naar 25% tegen 2020. De staat als verweerder zegt dat de rechter niet de keuze mag
maken wat het beleid moet zijn en met hoeveel procent de uitstoot van broeikasgassen moeten
reduceren. Scheiding der machten.
Op 20 december 2019 besliste de Hoge Raad uiteindelijk om het rechtelijke bevel aan de Staat om de uitstoot van
broeikasgassen door Nederland met 25% te verminderen voor het einde van 2020 stand te houden (ECLI:NL:HR:2019:2006)
Als we het hebben over democratie hebben we het vooral over verkiezingen. In Nederland leven we in een representatieve
decmocratie. Wij kiezen volksvertegenwoorigers en die vertegenwoordigen onze belangen in de tweede kamer. Het is
belangrijk dat er sprake is van een rotatie van machten.
‘ Welke organen zijn, onder welke voorwaarden, bevoegd tot het stellen van in de (Nederlandse) rechtsorde geldende
rechtsnormen’
Geschreven en ongeschreven regels
o Beginselen van democratische rechtstaat
o Grondwet en Statuut, ‘ Organieke wetten’, constituele gewoonte
Organieke wetten = wetten die betrekking hebben op de werking van de organen en dus de organisatie
van de staat, en waarvan de totstandkoming in de Grondwet is voorgeschreven.
Art. 132 GW : Gemeentewet en Provinciewet
Art. 59 GW: Kieswet:
De grondwet schrijft voor dat er een wet moet worden aangenomen die betrekking heeft op organieke
kenmerken van onze staat.
Samenstelling, inrichting en bevoegdheden van de staat en zijn organen
o Bijvoorbeeld, regering, S-G, rechtelijke macht, provincie- en gemeentebesturen, waterschappen
o Regels waar overheid zich moet aan houden bij uitvaarding en handhaven van rechtsnormen
Grondrechten
o De fundamentele rechten en vrijheden.
Pre-master Fiscaal Recht
Periode 1.1
,Hoorcollege Inleiding Constitutioneel recht
- Een wet in formele zin is een wet die is vastgesteld door de regering en Staten-Generaal gezamenlijk (art. 81 Grondwet) op
basis van de procedure beschreven in de artikelen 82- 88 van de Grondwet.
- Op rijksniveau bestuurt de regering. De regering is een samengesteld ambt. De regering bestaat uit de koning en de
ministers. De ministers vormen samen met de staatsecrataris het cabinet.
- Colleges van advies adviseren de Raad van Staten. De Raad van Staten bestaat uit twee apparte afdelingen, de afdeling
advisering adviseert de formele wetgever en het bestuur wanneer zij optreden.
- Regelgeving kan worden toegepast in concrete situaties.
- Als je een probleem hebt met de regelgeving kan je naar de Rechtbank. In Nederland is de rechtelijke macht samengesteld
uit de rechtbanken (1e aanleg), gerechtshoven (2e aanleg) in cassatie bij de Hoge Raad.
Privaatrecht: juridische gelijkheid en gelijkwaardigheid van partijen
Er is niemand meer waard dan de andere.
Publiekrecht: overheid kan eenzijdig rechtsgevolg vaststellen
Een overheid kan normen uitvaardigen, die normen hebben rechtsgevolgen. Een rechtsgevolg betekend dat er
juridisch iets wijzigt.
o Overheid: feitelijke handelingen en rechtshandelingen
Een rechtshandeling is een handeling van een natuurlijke of rechtspersoon die is gericht op het tot stand
brengen van een bepaald rechtsgevolg, namelijk een verandering in het recht.
Feitelijke handelingen hebben geen juridische gevolgen. Denk aan boom kappen.
o Kenmerkend: publiekrechtelijke RH via eenzijdig bindende besluiten
o Beginselen van de democratische rechtsstaat
Legaliteitsbeginsel
Alle overheidsoptreden dat inbreuk maakt op de vrijheid van burgers moet berusten op een
wettelijke grondslag, namelijk een wet in formele zin of de Grondwet.
Machtenscheidng
Trias politica: leer dat wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht gescheiden moeten zijn.
Grondrechten
- Nederlandse Grondwet
- Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens
- Handvest van de grondrechten van de Europese Unie
Rechterlijke controle op overheidsoptreden jegens burger
Waarboorgt de eerste drie beginselen en je kan naar een onafhanekelijke rechter.
Democratiebeginsel
Naast de eerste vier beginselen hebben we ook nog het democratiebeginsel.
Overheidsoptreden moet aanvaardbaar zijn, het moet legitiem zijn.
Formele wetten moeten worden aangenomen door volksvertegenwoordigers die bij
meerderheid beslissingen nemen maar die rekening houden met minderheidsgroepen.
Pre-master Fiscaal Recht
Periode 1.1
,Hoorcollege Inleiding Constitutioneel recht
Ontwikkeling rechtstaat en democratie
Theocratische staatsopvatting ( De vorst treedt op in naam van God. Die vorst is niet gebonden aan de wet)
o θεός, κρατία
o Vorst/ soeverein regeert in naam van God
o Princeps legibus solutus est
Natuurrecht ( er zijn bepaalde beginselen die onveranderlijk zijn, die voortvloeien uit de natuur, die binden de
vorst, dit betekend dat de vorst moet optreden in het algemeen belang)
o Onveranderlijke, uit natuur voortvloeiende rechtsbeginselen
o Beperkten bevoegdheden van vorst
o Ten behoeve van algemeen belang, anders recht op verzet tegen tiran
Ontwikkeling rechtstaat en democratie:
Feodale staat ( Een standenmaatschapij)
o Vorst heeft rniltaire macht en financiele middelen nodig
o Vorst (leenheer) geeft in ruil domeingoederen aan
leenmannen/vazallen
o Wederzijdse rechten en plichen
o Codificatie van gewoonterecht/natuurrecht
Model van absolute staat
o Reactie op godsdienstoorlogen
o Bodin: absolute soevereiniteit ( de macht is ongebonden)
Niet van andere machten afhankelijk
Bevoegdheid tot scheppen nieuw recht
Klassieke liberale rechtstaat
Het recht moet individuele vrijheid beschremen
o Locke
Mensen als individuen met burgelijke vrijheden
Geven deel van natuurlijk vrijheid op aan staat in maatschappelijk contract
Er ontstaan een contract onder de onderdanen en de staat (rechten en plichten)
Machtenscheiding
o Montesquieu
De lésprit des lois ; De mens is geneigd tot machtmisbruik. We moeten de macht verdelen.
o Rousseau
Contrat social
Volonté generale ; de wil van een politieke gemeenschap
1. Legaliteitsbeingsel
Alle overheidsoptreden dat inbreuk maakt op de vrijheid van burgers moet berusten op een wettelijke
grondslag (wet in formele zin of GW) en worden uitgeoefend binnen de grenzen van het recht)
Vriheid = hoofdregel; beperking = uitzondering
Beperking in positief recht
Wet: eisen aan oorssprong (wetgevend orgaan ) + inhoud (rechtszekerheid en gelijkheid)
2. Machtenscheidng
3. Grondrechten
4. Rechtelijke controle op overheidsinstanties
Pre-master Fiscaal Recht
Periode 1.1
, Hoorcollege Inleiding Constitutioneel recht
Week 3b: 16 september 2020 – Inleiding constitutioneel recht, machtsverdeling en democratie
I. Ontwikkeling rechtstaat en democratie:
* Pro memorie:
Klassieke liberale rechtstaat:
Het recht moet individuele vrijheden beschermen
1. Legaliteitsbeginsel
o Alle overheidsoptreden dat inbreuk maakt op de vrijheid van burgers moet berusten op een
wettelijke grondslag (wet in formele zin of GW) en worden uitgeoefend binnen de grenzen
van het recht
o Vrijheid = hoofdregel; beperking = uitzondering
o ‘ Wet’ : eisen aan oorsprong (wetgevend orgaan) + inhoud (rechtszekerheid en – gelijkheid)
2. Machtenscheiding
De horizontale machtenscheiding heeft onder meer betrekking op het soort regeringsstelsel en dus de
verhouding tussen regering en parlement. ( De verticale machtenscheiding is de verdeling van
overheidsbevoegdheden tussen hogere en lagere overheden)
o Rechtsbeginsel: waarborgt vrijheid burgers via verdeling overheidsmacht over meerdere
overheidsambtenaren.
o Locke (1632 – 1704) en Montesquieu (1689 – 1755)
o 3 functies: wetgevend, uitvoerende (bestuur) en rechtsprekende functie
Nooit bij zelfde persoon/ambt
o Verschillende uitwerkingen mogelijk
Bijvoorbeeld VS
In beginsel strikte machtenscheiding
Aangevuld met ‘’check and balances’’
De strikte machtenscheiding is genuanceerd en aangevuld door checks and
balances. De verschillende machten gaan samenwerken. De president van de VS
heeft een vetorecht over de wetgeving.
Stichting Urgenda:
Stichting Urgenda is naar de rechtbank in Den Haag gestapt om de staat te laten
veroordelen wegens onrechtmatigheid. Schending van de zorgvuldigheid. Stichting
Urgenda stelde dat de overheid niet voldoende heeft gedaan om de uitstoot van
broeikasgassen terug te dringen. Die veroordeling is bevestigd in Hoger Beroep, er
is dus een bevel uitgevaardigd dat de staat de uitstoot van broeikasgassen met
minimum van 25%. Kan de rechter dit wel? Is dat geen taak voor de uitvoerende
macht?.
Brexit:
Waarom worden er drie rechters afgebeeld? Zij hadden de Hoge Raad gezegd dat
om art. 50 van het EU verdrag (je hebt dit nodig om de EU te verlaten) te
gebruiken, dan de regering het niet alleen kon. Er moest een constatatie komen
van het parlement. Vandaar dat het parlement een grote rol speelt van de Brexit.
De rechtelijke macht heeft gezegd dat het parlement een rol nodig heeft.
Inreisverbod:
Bepaalde personen van een aantal landen mochten Amerika niet meer in. Er was
sprake van een migratieverbod. Donald Trump was teruggefloten door bepaalde
rechters. Donald Trump twijfelt aan de onafhankelijkheid van de rechtelijke macht.
De uitspraken moeten worden gerespecteerd, dit is een beginsel van een
democratische rechtspraak. Dit kan worden beschouwd als een druk op de
beginselen van de democratische rechtspraak.
Het principe van machtenscheiding uit zich in allerlei landen anders. Het
ondergaat ook een evolutie. Het veranderd meer naar checks and balances. De
Pre-master Fiscaal Recht
Periode 1.1
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller moniekvandeven. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.21. You're not tied to anything after your purchase.
