Dit is een samenvatting over hoofdstuk 4 van het lesboek Memo. Bedoelt voor de bovenbouw van VWO en gaat over staatvorming en centralisatie, het herleven van een agrarisch-urbane samenleving, opkomst stedelijke burgerij en of het geestelijke of wereldlijke primaat de macht behoort te hebben.
GESCHIEDENIS HOOFDSTUK 4
KENMERKENDE ASPECTEN
- De opkomst van de handel en ambacht die de basis legde voor het herleven van een
agrarisch-urbane samenleving.
- De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden.
- Het conflict in de christelijke wereld over de vraag of de wereldlijke dan wel de
geestelijke macht het primaat behoorde te hebben.
- De expansie van de christelijke wereld naar buiten toe, onder andere in de vorm van de
kruistochten.
- Het begin van staatsvorming en centralisatie.
4.1
Vanaf de 11e eeuw nam de handel in Europa weer toe, nadat deze in de vroege middeleeuwen
bijna geheel was verdwenen. Dat kwam vooral door toenemende opbrengsten van de landbouw.
Daar zijn drie oorzaken voor te noemen:
1. Van het tweeslagstelsel ging men over op het drieslagstelsel. In plaats van de helft van het land
braak te laten liggen, liet men nu 1/3 braak liggen. Daardoor nam de opbrengst van het land toe.
2. Woeste gronden werden ontgonnen en toegevoegd aan de landbouwgrond.
3. Boeren gingen ijzeren ploegen gebruiken die de plaggen niet alleen losscheurden, maar ook
omkeerden.
De gevolgen van het toenemen van het voedsel waren:
- de bevolking kon groeien.
- de handel nam toe.
Er ontstonden op strategische punten lokale markten en er ontstonden grote jaarmarkten. Zo
ontstond een opleving van de langeafstandshandel zoals de Italiaanse steden die handeldreven
met het Byzantijnse Rijk en het Midden-Oosten. Ook liep vanaf Italië een handelsroute via
Frankrijk en Vlaanderen naar Engeland. Ook het noorden van Europa, Scandinavië en het
Oostzeegebied, was aangesloten op dit netwerk.
De opbloei van de handel leidde ertoe dat oude handelscentra uitgroeiden tot steden en er
ontstonden veel nieuwe steden. Steden gingen samenwerken. Zo ontstond in de 12 e eeuw de
, Hanze, een samenwerkingsverbond van handelssteden in Noord-Europa. In Nederland waren
steden als Deventer, Kampen en Zwolle onderdeel van dit samenwerkingsverbond.
Naast de samenwerking van de steden gingen ook de landsheren zich actief met de handel
bemoeien. Ter bevordering van de welvaart zorgden ze voor meer veiligheid en stelden
rechtbanken in om conflicten tussen handelaren op te lossen. De handel zorgde ook voor een
groeiende vraag naar geld. Plaatselijk waren kleine zilveren munten in gebruik. Maar vanaf de 13
e eeuw werden er weer gouden munten geslagen, waardoor de geldeconomie en de geldhandel
tot ontwikkeling kwamen. Elke stad sloeg zijn eigen munt zodat geldwisselaars belangrijk
werden. Toen deze ook geld gingen uitlenen ontstonden in Italiaanse handelssteden de eerste
banken.
DE STAD HERLEEFT
Door de toenemende handel nam ook het aantal steden toe rondom strategisch gelegen plaatsen,
bij doorwaadbare rivieren, bij handelswegen die elkaar kruisten, bij adellijke hoven of kloosters.
Deze handelsgemeenschappen trokken ambachtslieden aan.
Bewoners begonnen te onderhandelen met de landsheer (koning, graaf of bisschop). Zij vroegen
om speciale privileges.
- Recht om een jaarmarkt/markt te houden.
- De eigen rechtsspraak regelen
- Tolvrijheid; de kooplieden hoeven geen belasting (tol) te betalen als ze hun handelswaar
door het gebied van de heer vervoerden.
- Het recht om een verdedigingsmuur om hun nederzetting te leggen.
Als zij een aantal van dit soort rechten kregen spreken we van stadsrecht. Veel landsheren
wilden stadsrecht verlenen omdat zij er iets voor terugkregen; belasting en militaire steun.
In een middeleeuwse stad werd onderscheid gemaakt tussen verschillende groepen bewoners;
- Burgerij, De voornaamste burgers hadden burgerrecht en kwamen in aanmerking voor
bestuursambten. Mensen met burgerrecht vormden samen de burgerij.
- Patriciërs, binnen de burgerij ontstond een groep die Patriciërs werden genoemd,
omdat ze de belangrijkste bestuursfuncties vervulden. In eerste instantie waren dat
vooral kooplieden, later maakten ook ambachtslieden er deel van uit.
- Arme, ongeschoolde arbeiders, deze groep deed vaak het sjouwwerk, zij waren vaak
op het platteland niet meer nodig en trokken dus naar de stad. Ze hadden de
mogelijkheid om bij de burgerij te horen, ze moesten een geldsom betalen of een
huwelijk ondergaan.
Om de toenemende concurrentie het hoofd te bieden stichtten handelaren en ambachtslieden
verenigingen op, die hun belangen behartigden. Deze verenigingen werden gilden genoemd.
Alleen mensen met hetzelfde beroep konden er deel van uit maken. Als je niet tot de gilde
behoorde mocht je het beroep niet uitoefenen. Gilden hielden de concurrentie klein door zelf
leden op te leiden en stelden voorwaarden aan de te produceren producten.
2
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller fleurbreij. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.00. You're not tied to anything after your purchase.
