Summary
Samenvatting van alle historische contexten van geschiedeniswerkplaats
- Course
- Level
- Book
Een samenvatting van de 4 historische contexten, die je moet weten voor je examen, duidelijk samengevat!
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Followirenevandriel
Reviews received
Content preview
B. Historische context: Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden 1515 -1648
In het kort
. Waardoor brak er een opstand uit in de Nederlanden, 1515 - 1572?
. Waardoor resulteerde de opstand in het ontstaan van de Republiek, 1572 - 1588
. Waardoor ontstond in de Republiek de Gouden Eeuw, 1588 – 1645?
B1: Waardoor brak er een opstand uit in de Nederlanden, 1515 - 1572?
In 1515 werd Karel V koning van de Nederlanden. De Nederlanden bestond uit totaal 17
redelijk zelfstandige gewesten. Gewesten waren wat wij nu provincies noemen. De gewesten
die samen de Nederlanden vormden. Gewesten hadden allemaal eigen gewoonten en regels.
Er was geen eenheid. Ze hadden bepaalde privileges. Zo regelden sommige gewesten
bijvoorbeeld hun eigen rechtspraak. Hoe meer belasting een gewest aan de vorst betaalde,
hoe meer privileges dat gewest kreeg. De belangrijkste gewesten waren eerst Vlaanderen en
Brabant, omdat ze de meeste belasting betaalden. Hierdoor kregen ze ook meer invloed. Deze
gewesten waren sterk verstedelijkt. Ook de stedelijke burgerij had veel macht verkregen. In het
algemeen was er veel nijverheid en handel in de Nederlanden. Economisch gezien ging het
redelijk goed.
Als vorst was het echter handig om te centraliseren besturen vanuit één punt met uniforme
wetten. Karel V begon een centralisatiepolitiek. Door de centralisatiepolitiek werden de
privileges van de gewesten bedreigd Karel V benoemde in 1531 drie Collaterale Raden die
golden als adviesorgaan:
• De Raad van State. Deze gaf Karel v advies over het beleid van de centrale overheid.
• De Raad van Financiën. Deze voerde het financiële beleid uit, zoals het vaststellen en innen
van beden.
• De Geheime Raad. Deze voerde het beleid van Karel V uit. De Geheime Raad was de
belangrijkste raad en bestond vooral uit juristen waarop Karel V kon vertrouwen.
Karel V benoemde tevens een landvoogd voor als hij zelf niet aanwezig was. De landvoogd en
de Collaterale Raden vormden samen een centrale regering voor alle gewesten van de
Nederlanden. 2015, I, 7
In de kerk begon in het begin van de 16e eeuw een hervormingsbeweging. De oorzaak
hiervoor was dat hervormers meenden dat alleen wat in de Bijbel stond het ware en zuivere
geloof was. Alles daaromheen verwierpen ze. Ook was er veel kritiek op de levenswijze van de
geestelijken en op de macht en rijkdom van de kerk. De kerkleiding wilde niets hebben van
deze hervormingen, wat leidde tot een breuk tussen katholieken en protestanten (hervormers).
De hervormers richtten hun eigen christelijke kerken op. Er kwam een splitsing van de
katholieke kerk in een rooms-katholiek geloof en een protestants geloof. Deze splitsing in de
kerk heet ook wel de Reformatie of Hervorming.
Aan het hoofd van de Reformatie stonden Maarten Luther en Johannes Calvijn. Zo formuleerde
Luther 95 stellingen met kritiek op de rooms-katholieke kerk. In 1521 moest Luther voor de
Rijksdag in Worms verschijnen om zijn woorden terug te nemen. Dit weigerde hij. Luther
stelde dat alleen de Bijbel richtinggevend is en niet de paus / de rooms-katholieke kerk). Hij
vond dat de machtsaanspraken van de rooms-katholieke kerk en de paus onterecht waren. De
ideeën van Luther werden verspreid via nieuwe media als boeken en pamfletten. Zijn ideeën
vormden echter een bedreiging voor Karel V, omdat Karel V steunde op de macht van de
rooms-katholieke kerk. Daarnaast zorgde de Reformatie voor een splitsing in de samenleving,
wat inging tegen het centralisatiebeleid dat Karel V voerde. Door het optreden van Luther op de
,Rijksdag in Worms had een aantal Duitse vorsten zelfs de kant van Luther / voor het
protestantisme gekozen. Hierdoor raakten deze vorsten in oorlog met Karel V.
Calvijn vond dat onderdanen zich mochten verzetten tegen de godsdienstpolitiek van de vorst,
als zij het daar niet mee eens waren. Hij vond dat burgers in opstand onder leiding van een
overheidsfunctionaris mochten komen tegen een overheid die zich niet aan Gods wil hield.
Luther vond juist dat de vorst het geloof van zijn onderdanen mocht bepalen en dat burgers
zich daar niet tegen mochten verzetten. Hij vond dat burgers trouw moesten zijn aan de
overheid. Dit was een belangrijk verschil tussen de opvattingen van Luther en Calvijn. De
aanhangers van Luther werden lutheranen genoemd en de aanhangers van Calvijn werden
calvinisten genoemd. In de Nederlanden werd vooral in de steden het calvinisme, de leer van
Calvijn, erg populair.
Vaak stonden vorsten maar één godsdienst toe, om te voorkomen dat er chaos zou uitbreken.
Karel v hield vast aan de rooms-katholieke godsdienst als enig toegestane godsdienst. Hij
vervolgde in zijn rijk de protestanten. De lokale overheden moesten de uitvoering regelen, maar
veel Nederlandse overheden werkten daar niet aan mee. De eerstvolgende Rijksdag maakte
duidelijk dat veel vorsten het niet met Karel V eens waren. Hierdoor besloot Karel v dat de
lokale overheden van de steden zelf mochten beslissen of zij het Edict invoeren of niet.
FILMPJE
De protestanten vervolging in de Nederlanden werd gecentraliseerd. Deze werd uitgevoerd
door de Spaanse inquisitie. Dit was een soort 'recherche' die protestanten, ook wel ketters
genoemd, moest vinden en straffen. De vervolging van protestanten wordt ook wel
kettervervolging genoemd. De plakkaten (wetten) werden steeds strenger. Het hoogtepunt van
de godsdienstvervolgingen werd het Bloedplakkaat uit 1550. Vanaf toen zouden ketters de
doodstraf krijgen.
In Duitsland was een aantal vorsten Luthers geworden. Zij weigerden de maatregelen tegen
het protestantisme uit te voeren. Om sterker te staan verenigden zij zich in het Schmalkaldisch
verbond. Het lukte Karel V niet om een oorlog tegen hen te winnen. Dit leidde in 1555 tot de
Vrede van Augsburg. Het uitgangspunt van deze vrede was: wie het gebied beheerst, beheerst
ook de godsdienst (l'cuius regio eius religio'). Hierdoor bleef de verdeeldheid in Karels rijk
bestaan, want een Lutherse/protestantse vorst kon in zijn gebied een andere godsdienst
toelaten dan de rooms-katholieke. Zo werd Karel V gedwongen om het protestantisme toe te
staan in Duitse gebieden waar de lokale vorst protestants was. Het was Karel V niet gelukt om
het protestantisme te verslaan. Dit was een grote nederlaag voor hem. Hierom trad Karel v af
en kwam zijn zoon Filips Il aan de macht. 2019, I, 7 - 2018, II, 8
Filips Il vertrok vanuit de Nederlanden naar Spanje en benoemde hij zijn halfzus Margaretha
van Parma tot landvoogdes. Margaretha zette Filips' politiek van centralisatie en vervolging
voort. Margaretha kreeg te maken met veel protest tegen de hoge belastingen, de
centralisatiepolitiek en de strenge godsdienstpolitiek. De centralisatiepolitiek kende vooral
tegenstanders onder de adel, omdat ze bang waren hun macht te verliezen.
De Graaf van Egmond reisde naar Madrid om te pleiten voor matiging van de plakkaten tegen
het protestantisme. Filips' reactie hierop was dat hij Margaretha aanspoorde om juist nog
strenger te worden.
In 1566 werd het Smeekschrift aan de landvoogdes aangeboden door de lagere adel. Zij wilden
de kettervervolgingen stoppen en dat de privileges van de gewesten hersteld werden.
Margaretha stemde in om minder streng te handelen en stuurde het Smeekschrift door naar
Filips II. Doordat de landvoogdes minder hard optrad, keerden gevluchte calvinisten terug en
hielden religieuze bijeenkomsten in de open lucht (hagenpreken). Dit liep uit op de
Beeldenstorm in 1566, waarbij vele katholieke kerken en heiligenbeelden werden vernield.
, Toen Filips Il dit hoorde, besloot hij om de verantwoordelijken voor de Beeldenstorm te straffen.
Hiervoor stuurde hij in 1567 een leger naar de Nederlanden onder leiding van hertog Alva (de
IJzeren Hertog). Alva werd ook aangesteld als landvoogd, in plaats van Margaretha. De Raad
van Beroerten kreeg als taak de verantwoordelijken voor de Beeldenstorm te straffen. Dit was
een centrale rechtbank. De bijnaam van deze rechtbank was de Bloedraad, omdat er zoveel
doden vielen. Hierop besloten velen te vluchten naar andere landen.
Door de Beeldenstorm en de komst van hertog Alva werd de kloof tussen de edelen en Filips II
vergroot. Vervolgens werd Willem van Oranje door Alva ontslagen als stadhouder. Willem van
Oranje vluchtte naar Duitsland, waar hij in Duits ballingschap opriep tot verzet. Dit was het
begin van de Opstand, welke begon in 1568. Het conflict tussen de edelen en Filips Il leidde
uiteindelijk tot de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) tussen Spanje en de Nederlanden. In 1572
namen de Watergeuzen, onder leiding van Willem van Oranje, Den Briel in. Dit was het eerste
succes van de opstand.
In het begin van de opstand, koos Willem van Oranje geen partij in het godsdienstconflict. Hij
koos een nationale invalshoek (en geen religieuze). Dit deed Willem van Oranje omdat hij
streefde naar een zo groot mogelijke aanhang voor een opstand onder de bevolking van de
Nederlanden. In datzelfde jaar werd Willem van Oranje benoemd tot stadhouder door de Staten
van Holland en Zeeland. Dit was een revolutionaire daad, omdat de stadhouder altijd werd
benoemd door Filips II. 2017, II, 8
B2: Waardoor resulteerde de opstand in het ontstaan van de Republiek, 1572 - 1588?
Filips II wilde dat Alva de Opstand in de Nederlanden zou neerslaan, maar door het optreden
van Alva gingen de gewesten zich verenigen in hun afkeer van Alva, waardoor de
opstandelingen juist sterker werden. Het lukte Alva niet om de opstand in de Nederlanden snel
neer te slaan en er ontstond een burgeroorlog. Willem van Oranje voerde een
propagandaoorlog met pamfletten, zodat andere gewesten mee zouden (blijven) doen met de
strijd tegen de Spaanse overheersers. Hij riep 'Nederlanders' op hun 'vaderland te beschermen
tegen ‘vreemde’ Spanjaarden.
Er werd dus gestreden tussen de opstandige gewesten in het noorden van de Nederlanden)
onder leiding van Willem van Oranje en de Spanjaarden onder leiding van Filips II. De
zuidelijke gewesten Vlaanderen en Brabant bleven in het begin trouw aan Filips II en gingen
niet mee in de opstand van de andere gewesten. Enkele Vlaamse steden, waaronder
Antwerpen, kozen wel de kant van de opstandelingen.
In 1574 vond het ontzet van Leiden plaats. De dijken in Rotterdam werden doorgestoken,
waardoor Leiden onder water liep. Hierdoor moesten Spaanse soldaten vluchten.
In 1575 ging het Spaanse Rijk bankroet. Soldaten in het Spaanse leger kregen niet meer
uitbetaald, waardoor zij (onder andere in Brabant) gingen muiten en plunderen. Om een einde
aan te maken aan deze plunderingen gingen de Nederlandse gewesten samenwerken. De
gewesten wilden zich verenigen tegen Spanje. Dit bondgenootschap werd in 1576 gesloten
met de Pacificatie van Gent. Dit was het hoogtepunt voor Willem van Oranje.
Er werd afgesproken dat de Spaanse troepen moesten vertrekken. Ook moest er een
gezamenlijk standpunt over godsdienstige kwesties komen. Dit lukte echter niet, waardoor de
godsdienstige situatie bleef zoals die was. Er kwamen steeds meer radicale calvinistische
bestuurders in de zuidelijke gewesten. Dit was tegen de afspraak in dat de zuidelijke gewesten
katholiek mochten blijven. Door de godsdienstkwestie mislukte de Pacificatie van Gent al snel.
De calvinisten veroverden enkele Vlaamse steden en verboden daar het katholicisme. Dit was
strijdig met de Pacificatie van Gent. In 1578 vond in de noordelijke gewesten de Alteratie van
Amsterdam plaats. Dit hield in dat alle stadsbestuurders calvinistisch moesten zijn. Katholieke
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller irenevandriel. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.60. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
62555 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now