Summary
Samenvatting sociale zekerheid
- Course
- Institution
Samenvatting lesnotities Prof. Dr. Lieve De Lathouwer
[Show more]
Seller
Follow
Juliedeschrijvere
Reviews received
Content preview
Wat ze bij wijze van inleiding nog aan ons kwijt wil: (twee puntjes):- Als je de sociale zekerheid wil begrijpen, moet je multidisciplinair naar die sociale zekerheid
kijken. Je kan niet vanuit 1 discipline vb. Alleen uit de sociologie of economie naar sociale
zekerheid kijken want dan kan je die niet vatten in de veelheid van problematiek. Dus je hebt
verschillende disciplines nodig; economie, sociologie, sociaal recht, sociale geschiedenis,
sociale psychologie
- Ze probeert haar cursus zo te geven dat bij ons een kritisch vermogen wordt ontwikkeld om
naar die sociale zekerheid te kijken.
Deel 1: inleiding in de Belgische Sociale Zekerheid
1. Historisch perspectief
We beginnen met een historisch perspectief: van waar komen we?
Twee belangrijke figuren: the founding fathers van de sociale zekerheid:
1. Bismarck: rijkskanselier in Duitsland eind 19 e eeuw
2. Beverdige: Groot-Brittannië in 2e helft 20e eeuw
Twee verschillende tijdssegmenten en dat voelt men ook aan de filosofie, ideeën, etc.
1.1. Bismarck
Heeft heel sterk ons Belgische sociale zekerheid beïnvloed. Niet alleen het Belgische maar ook het
Duitse, Franse, … Nederland is een mengvorm, ze heeft meer Beverdige.
Bismarck was dus rijkskanselier in Duitsland. Hij was de eerste die in Europa nationale en verplichte
sociale verzekeringen heeft ingeroepen. Hij had een geniaal idee: De mensen die hem ondersteunden
in zijn job hebben hem een prachtige analyse cadeau gedaan. Het idee dat hij had heeft enorm veel
weerklank gekend. Hij zocht eigenlijk naar een manier om sociale bescherming te organiseren door in
te breken in het arbeidscontract. Dat is een heel belangrijk inzicht.
Waarom zocht hij naar een nieuwe manier van sociale bescherming?
Omdat de armenzorg niet voldeed omwille van twee redenen:
- Via het arbeidscontract verhuurt de werknemer zijn arbeidskracht aan de ondernemer. Dus
werknemer is dus economisch afhankelijk van de werkgever. Als de werknemer niet meer
kan werken (te oud, ziek, arbeidsongeval, werkloos) zei Bismarck: “die grote onzekerheid dat
het arbeidsinkomen wegvalt, die moeten we wegnemen bij de mensen.”
Hier draait het om het concept sociaal risico. Het punt hier dat Bismarck wilde maken is “we moeten
die onzekerheid wegnemen. En we willen dat op een andere manier doen dan de armenzorg, we
willen dat doen via het arbeidscontract.
- Mensen gaan zich verplicht moeten laten verzekeren tegen het wegvallen van het
arbeidsinkomen, bij het voordoen van een sociaal risico. Dat idee haalde de adviseurs van
Bismarkc uit de private verzekeringen. Vb. brandverzekering, levensverzekering. Het idee
van dat je je verzekert tegen inkomensverlies wanneer zich een sociaal risico voordoet, dat
idee haalt hij uit de private verzekeringen en hij koppelt dat aan een arbeidscontract.
Iedereen die werkt met een arbeidscontract zou verplicht sociaal verzekerd moeten zijn. Het
komt dus ook neer op verplicht sociale bijdrage betalen. Die kost van die verplichte sociale
verzekeringen wordt verdeeld over werknemer en werknemer. Als die middelen
onvoldoende zijn om de verzekering te betalen dan kan zelfs de overheid nog een stukje
bijleggen. Vanuit dat idee zijn dus die sociale verzekeringen geboren.
De primaire doelstelling van Bismarck was niet zo zeer de inkomensbescherming, dat was eerder een
secundaire doelstelling. De primaire doelstelling was eigenlijk de sociale vrede waarborgen. Omdat
,overal in de landen die ondertussen in snel-tempo geïndustrialiseerd zijn, breekt er eigenlijk sociale
onrust uit. Je had de arbeiders, de socialisten-beweging die sterk in opstand kwam, maar je hebt ook
binnen de Christelijke beweging bepaalde zeer sociale individuen vb. Daens . De sociale onrust die tot
stand kwam als gevolg van de zeer snelle industrialisatie en als gevolg van de enorme sociale miserie
waarin de mensen toen zaten. Bismarck had dat heel goed gezien: we moeten naar systeem gaan
waar onzekerheid wegnemen en de sociale vrede zo ten goede komen.
Bismarck wilde dus eigenlijk de werkende massa binden aan een sterke Duitse staat. Hij wilde die
relaties, betrekkingen, verhoudingen tussen werknemer en werkgever in goede banen leiden via de
vorming van dat stelsel van sociale verzekeringen.
Als je kijkt naar de essentie van waar dat bismark met dat stelsel naartoe geleid heeft; degene die
sociale bijdrage betalen om verzekerd te zijn, de verzekeraar was in dit stelsel verschillende. Aan de
grondslag van Bismarckiaanse stelsel ligt wat we later zullen noemen “de professionele opbouw van
onze sociale verzekeringen” Er is er niet 1, maar er zijn er verschillende. Zo is er 1 verzekering voor
werknemer, 1 voor zelfstandige stelsel, 1 voor het overheidspersoneel Ook nog een aantal specifieke
stelsels zoals mijnwerkers, zeelieden, koopvaartdij.
De financiering gebeurde met sociale bijdrage. wg, en wn bijdrage op de lonen.
1.2. Beveridge
Hij komt veel later in de tijd, hij komt in 2 e helft 20e eeuw op het moment dat sociale verzekering
volop tot bloei komt. Hij had niet zo met dat arbeidscontract en met het feit dat de werkende klasse
zich kon verzekeren door het betalen van sociale bijdrage. Hij zei dat als je zo een stelsel hebt, je
vooral de mensen die werk hebben gaan bevoordelen maar wat doe je met mensen die geen werk
hebben? Hij pleitte voor een universeel stelsel. Zijn ideeën werden echt gebruikt halverwege 20 e
eeuw bij het vormgeven van een sociale zekerheid in Groot-Brittannië. Tijdens WO2 heeft Beveridge
een heel belangrijk werk geschreven in 1942; social insurance and life purposes (ook wel bekend als
het “beveridge rapport”). Dat rapport ligt ook aan de grondslag van de national healthservice, het
nationaal gezondheidsstelsel in Britse gezondheidszorg. De Britse gezondheidszorg is tot vandaag de
dag nog een monument.
Hij pleitte dus niet zo zeer voor een bescherming van de werkende klasse maar alle burgers moeten
rechten kunnen opbouwen in die sociale verzekeringen. Hij kwam dan uit bij de overheid. Zij deden
de organisatie van die sociale verzekeringen. Het zijn geen wn en wg bijdrage de lonen maar eerder
uniforme en flattrade bijdrage die de mensen doen en de financiering gebeurt niet zozeer vanuit
sociale bijdrage, maar wel vanuit algemene belastingmiddelen. Hij kwam dan uit bij uitkeringen die
niet rond gekoppeld zijn maar die forfaitair zijn voor alle burgers gelijk. Eventueel wel gemoduleerd.
Maar dus vaste uitkeringen ‘flat trade’ en geen loon-gekoppelde uitkeringen.
De filosofie van Beveridge was dan ook een minimale inkomenswaarborging voor alle burgers, terwijl
de filosofie van Bismarsck eerder er is van de gewone levensstandaard via die loon-gekoppelde
uitkeringen te beschermen.
Beveridge was zeer sterk gedreven door sociale doelstellingen van zijn stelsel, maar ook hij had
politieke motieven. Het was volop WO2 en politiek motief was om fascisme op een afstand te
houden en hij wilde ook langs andere kant het dreigende communisme aan banden leggen. Dus hij
had ook duidelijke politieke overtuigingen, en die was vooral een expliciete keuze voor vrije markt,
maar wel corrigerend en in combinatie met een zorgende staat/welvaartsstaat. Ook wij zijn
beïnvloed door hem, maar vooral wel door Bismarck. Als je kijkt naar een aantal dingen die wij in ons
sociaal zekerheidsstelsel hebben ingebouwd, vooral de bijstand, is ingegeven door de Beveridgiaanse
denkgoed. Ook het concept van wat we later de sociale markt economie gaan noemen, namelijk de
2
,vrije markt als belangrijk sturend principe, maar sociaal gecorrigeerd door de sociale zekerheid en
breder door alle voorzieningen in het kader van de welvaartstaat zoals onderwijs, gezondheidszorg,
welzijnszorg, sociale huizen, etc.
1.3. Bismarck Versus Beverdige
Hoe hadden uitkeringen vorm gekregen in
dat Bismarckiaanse stelsel?
In onze sociale verzekeringen heb je
loongekoppelde uitkeringen. D.w.z.
wanneer het risico zich voordoet, zal de
uitkering berekend worden als een
bepaald percentage van het verloren
arbeidsinkomen.
2. Onderscheid sociale verzekeringen en sociale bijstand
Was eigenlijk een historische inleiding van ons Belgische sociale zekerheid die vooral Bismarckiaans is
en waar je in deze slide een heel korte samenvatting ziet van de principes van onze sociale
verzekeringen. Maar dat sociaal verzekeringsbeginsel dat gepikt is vanuit de private verzekeringen,
wordt gecorrigeerd door 5 solidariteitsprincipes (zullen we later zien) en het solidariteitsprincipe,
namelijk vertrekkende uit behoefte en sterke groepen die solidair zijn met zwakke groepen, die
solidariteitsprincipes vinden we ook in de sociale bijstand. Onze sociale zekerheid bestaat enerzijds
van sociale verzekeringen en anderzijds uit sociale bijstand stelsels.
Dit is een kapstokslide, je moet vooral terug naar keren wanneer de rest van het verhaal is uitgelegd.
3
, 3. Kenmerken
sociale verzekeringen
Nu gaan we naar een viertal kenmerken kijken van sociale verzekeringen. We gaan echt de essentie
van de sociale zekerheid zien.
De essentie is in België vooral die sociale verzekeringen. De sociale bijstand is een 2 e luik (daar komen
we later toe).
3.1. Bieden een inkomen bij het zich voordoen van een erkend sociaal risico
Een eerste essentie van sociale verzekeringen is dat het recht om uitkeringen te ontvangen in het
kader van sociale verzekeringen wordt geopend door dat concept van sociaal risico. Een sociaal risico
is een gebeurtenis waar je zelf niets aan kan doen. Het is een gebeurtenis die je overvalt, die je treft,
maar waar je zelf geen schuld aan hebt. De collectiviteit, de samenleving als geheel gaat optreden en
gaat een regeling uitwerken om zij die getroffen worden door een sociaal risico te beschermen.
De erkende sociale risico’s waarbij je arbeidsinkomen verliest zijn:
- Ouderdom: als je te oud bent om te werken wordt je gedekt door pensioenverzekering. Hier
zijn echter heel veel voorwaarden, een hiervan is dat je de pensioengerechtigde leeftijd moet
hebben bereikt: 65 jaar vandaag. Vanaf 2009 hebben mannen en vrouwen zelfde pensioen,
daarvoor niet. In 2025 gaat pensioenleeftijd naar 66 jaar, in 2035 naar 67 jaar. Waarom?
Omdat mensen langer leven in goede gezondheid, dan is het ook normaal dat
pensioenleeftijd over de tijd stilletjes wordt opgeheven.
- Risico op arbeidsongeschiktheid: ongeschikt, je kan niet werken omdat je ziek bent. Men
maakt in ons stelsel het onderscheid tussen:
- Niet-beroepsgebonden ziekterisico: risico in ziekte- en invaliditeitsverzekering. Ziekte
noemen we ook primaire arbeidsongeschiktheid, dan krijgt men een
vervangingsuitkering. Als men lang ziek is evolueert men naar invaliditeit (= vanaf 1
jaar ziekte). Iedereen kan ziek worden, dat noemt men dus de niet-beroepsgebonden
ziekterisico.
- Beroepsgebonden ziekterisico: arbeidsongevallen of beroepsziekte. Arbeidsongeval
gebeurt wanneer je aan het werk bent of op weg bent naar het werk. Er bestaat een
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Juliedeschrijvere. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.98. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
52510 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now