Inhoud
Hoorcollege 1:...........................................................................................2
Oudheid:....................................................................................................2
Opstand van de Bataven onder leiding van Julius Civilis in 69-70 n. chr...4
Romeinse invloeden:.................................................................................4
Romeinse erfenis in de late oudheid:........................................................5
Vroege middeleeuwen:.............................................................................5
Hoorcollege 2:...........................................................................................7
Landschap, economie en samenleving:....................................................8
Ecologische gevolgen:...............................................................................9
Economie, demografie en dynamiek.......................................................10
Politieke fragmentatie en consolidatie:...................................................13
Religie en cultuur:...................................................................................17
Schriftcultuur:.........................................................................................19
Hoorcollege 3 crisis en herstel:...............................................................21
Dynastieën en territorialisering:..............................................................24
Bourgondiërs en staatsvorming:.............................................................26
Culturele en religieuze vernieuwing:.......................................................31
Hoorcollege 4 verstedelijking:.................................................................34
Macht in de stad:.....................................................................................38
Stedelijke samenleving en cultuur..........................................................40
Habsburgers aan de macht:....................................................................41
De reformatie:.........................................................................................45
De Nederlandse opstand:........................................................................46
Een nieuwe landsheer?:..........................................................................49
De oorlogvoering:....................................................................................52
Vrede of bestand?:..................................................................................55
Politieke moord:......................................................................................59
Culturele bloei 1:.....................................................................................59
Culturele bloei 2:.....................................................................................61
, Economische expansie:...........................................................................64
Grote mogendheid:.................................................................................68
Regentencultuur:....................................................................................71
Hoorcollege 1:
Lange tijd werd de prehistorie buitenwege gelaten. Inmiddels weten we
van archeologen, medici, etc. veel meer over deze tijd. Ook over de
Nederlanden. Zo zijn er werktuigen gevonden in Limburg. Er liepen dus
ongeveer 250 duizend jaar geleden mensen in Nederland. Dit was vlak na
de 2de ijstijd. Nederland was toen nog onbewoonbaar. In de zomer was het
gemiddeld 5 graden en overal lag ijs. Zo’n 14 duizend jaar geleden
eindigde deze ijstijd. De zeespiegel stijgt hierdoor, er komen meer dieren
en planten.
Rond 8000 voor christus zien we weer duidelijke sporen van mensen in
Nederland (voornamelijk het gebied onder de rivieren). Dit wordt de
middensteentijd genoemd. Deze mensen waren jagers en verzamelaars.
Ze jaagden niet op mammoeten (die waren al uitgestorven), maar wel op
andere dieren en verzamelde vruchten en noten. Tussen 8000 en 3500
voor christus zien we een populatietoename van 1000 tot 10 duizend
inwoners. Vanaf circa 5500 voor christus gaan de mensen over van
mobiele groepen naar kleine sedentaire boerengemeenschappen. Vanaf
4000 tot 2800 voor christus is er een trechterbekercultuur > bouw van
hunebedden (circa 3400 voor chr.) > bescheiden sociale differentiatie.
Brons en ijzertijd > groei van circa 10 duizend naar 100 duizend inwoners
> verdere ontwikkeling landbouw > verspreiding Hallstatt-/ La Tènecultuur
uit Midden-Europa. de laatste twee culturele periodes werden gedragen
door Kelten. Uit basis van archeologische vondsten kunnen wij dar
reconstrueren, maar we weten niet hoe ze hun zelf zagen.
Het oudste menselijke fragment en oude kunst is uit de Noordzee gevist.
Een fragment van een linker wandbeen van een schedel (ca. 13 duizend
jaar oud).
Samenvattend voor de vroege geschiedenis zijn de nieuwe bewoning door
jager en verzamelaars en later door kolonisten. Verder kunnen we heel
weinig zeggen over hoe ze zichzelf noemde en hoe ze zichzelf zagen of
hoe ze de wereld interpreteerden.
Oudheid:
Toen de Romeinen naar Nederland kwamen was er een Keltische cultuur in
het land. Ook was er sprake van sociale ongelijkheid. Zo waren er
,bijvoorbeeld aristocratische graven. De inwoners van Nederland bedreven
voornamelijk landbouw bij de rivieren en zandgronden.
We krijgen een scherper Romeins beeld als de Romeinen in de buurt
komen. Ze proberen al sinds de 6de eeuw voor chr. Gallië te veroveren. Pas
rond 51 voor chr. gepacificeerd. Caesar is de eerste die een expeditie
onderneemt om dat gebied onder Romeins gezag te brengen. Hij heeft
daar over geschreven. Wel had hij in Rome politieke ambities. Hierom
moet je er enigermate van bronkritiek op los laten. Hij schrijft dat hij de
Belgai (België) de dapperste inwoners van Gallië vond. Ze waren het verst
verwijderd van de beschaving en de Provence. ‘Omdat kooplieden hun
slechts zeer zelden opzochten en ze geen artikelen invoerden die de
verwijfing in de hand werpen’. Ze waren dus zeer mannelijk en ver van de
bevolking. Het is een discussie of Caesar wel echt in Nederland is geweest.
Echter is het inmiddels aangetoond. Volgens een onderzoeker was er een
‘genocidale slachting’ van Germanen dor Caesar bij de slag bij Kessel rond
55 voor chr.
In 12 voor christus ontstaat er een overeenkomst tussen stadhouder
Drusus (kleinzoon van Augustus) en de Bataven. Uiteindelijk wordt de Rijn
de grenslinie. Dit grensgebied wordt de limes genoemd. Hier waren
conflicten, maar ook veel handel. Er ontstonden militaire formaties, maar
ook steden als Nijmegen. In deze periode (tot 3de eeuw) was er een zekere
politieke stabiliteit. Er waren mislukte expedities om Germanië te
veroveren > laatste poging door legeraanvoerder Corbulo in 47 na chr.
Wie waren de bewoners van de Nederlanders?
- IJzertijd sprekers van Keltische en Germaanse talen in de
Nederlanden.
- Vanaf ca. 475 voor chr. Verspreiding van de La Tènecultuur de
Nederlanden als grensgebied overgang naar Gallo-Romeinse
cultuur.
- Romeinse namen voor volkeren ten tijde van Caesar Menapiërs,
Eburonen, Tencteren, Usipeten.
- Nieuwe namen ten tijde van Augustus Friezen, Cananefaten,
Bataven, Chauken
- Opstand van de Bataven onder leiding van Julius Civilis in 69-70 n.
chr. (ook de Friezen kwamen eerder in opstand.
- Vanaf 270 n, chr. Regelmatig invallen en/of migraties van nieuwe
groepen, o.a. Franken en Saksen.
- Naamgeving in bronnen wijst niet per definitie op continuïteit in
bewoning of de etnische samenstelling van de bewoners.
Al deze namen zijn door de groepen zelf opgelegd, maar door de
Romeinen. Ook werden ze vaak gebruikt als verzamelnaam, bijv. de
Bataven.
, Opstand van de Bataven onder leiding van Julius Civilis in 69-70 n.
chr.
Dit conflict moeten we nuanceren. Civilis was namelijk een Romein. Zelfs
zijn achternaam was Latijn. Hij was al 25 jaar aan het werk voor de
Romeinen. Hij kwam in opstand toen er in 69 n. chr. Politieke onrust in
Rome was. Eerst wilde hij de Cananefaten het conflict uit te laten vechten,
maar vervolgens neemt hij het als leider van de Bataven over.
Waarschijnlijk had hij een persoonlijk motief. Zijn broer en hem waren on
terecht beschuldigd van verraad. Zijn broer is hier om overleden. Hij kwam
hiervoor in opstand. Aanvankelijk was de opstand een succes, maar na het
versterken van de Romeinse legioenen moesten de Bataven vluchten naar
de Betuwe. Pas aan het einde van de derde eeuw wilden groepen weer de
grenzen over. Daartussen lange vrede. De opstand is erg beroemd. Zo
heeft zelfs Rembrand er schilderijen van gemaakt.
Romeinse invloeden:
- Steden en limes > militaire, bestuurlijke en economische functies
- Economie > actieve handel over rivieren en Noordzee > aanleg van
villae (landbouwcomplexen) in Zuid-Limburg
- Verschriftelijking en communicatie > verspreiding van het Latijn
- Religie > tempels voor Romeinse en inheemse goden (syncretisme)
Romanisering en germanisering:
Proces van Romanisering beperkte zich tot het grote rivierengebied, door
invallen van Germaanse volkeren ook voortdurend Germanisering.
Etnogenese > vorming en verandering van sociale groepen (‘volkeren’),
bijvoorbeeld de Franken, Friezen of Saksen.
De Franken was eigenlijk een soort federatie tussen twee groepen. In de
laatst Romeinse periode was het de belangrijkste groep die ook Spanje
uiteindelijk zouden veroveren.
De Rijn was een erg belangrijke handelsroute. Zo zijn er oude Romeinse
schepen gevonden. Ook zijn er tempels gevonden langs de Rijn. Het laat
zien dat de Nederlanden door de Romeinse aanwezigheid ingebed waren
in bredere structuren. Wat in de Nederlanden gebeurde op sociale,
economische, etc. ontwikkelingen, moet je bezien van de algemene
geschiedenis van het Romeinse rijk. Aangezien de Nederlanden op het
grensgebied bevond.
Romeinse erfenis in de late oudheid:
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller jzuidhof. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.20. You're not tied to anything after your purchase.
