Summary
Samenvatting Uitgewerkte kenmerkende aspecten geschiedenis
- Course
- Level
Ik heb alle kenmerkende aspecten van geschiedenis uitgewerkt die je moet kennen voor het HAVO examen.
[Show more]
Seller
Follow
frederiekesnijders
Content preview
Kenmerkende aspecten GSH3; Tijd van ontdekkers en hervormers (1500-
1600)
★18 Het begin van de Europese overzeese expansie
In de 15e eeuw maakten de Turks-Osmaanse veroveringen een einde aan de Europese handel in het
oostelijk Middellandse Zeegebied. Op zoek naar goud en om specerijen uit Oost-Azië te halen
verkenden Portugezen en Spanjaarden als eersten de kusten van Afrika, Azië en Amerika.
Spanjaarden en Portugezen veroverden grote delen van Amerika waar ze kolonies stichtten. De
indiaanse bevolking kwam grotendeels om. Aan het einde van de 16e eeuw reisden ook
Nederlanders, Engelsen en Fransen naar Oost-Azië. Langs de Afrikaanse en Aziatische kusten
stichtten Europeanen versterkte handelsposten. Tussen de vier werelddelen kwam een uitwisseling
van personen, goederen en culturen op gang.
★19 Het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe
wetenschappelijke belangstelling
Door de welvaart veranderde het mens- en wereldbeeld van burgers in Italië vanaf omstreeks 1350.
Geïnspireerd door de oudheid ontstond een nieuw levensgevoel met meer oog voor de plezierige
kanten van het leven, meer belangstelling voor de wereld en een kritische instelling in het
natuurwetenschappelijk denken. Vanaf omstreeks 1500 werden de ideeën van de renaissance over
Europa verspreid.
★ 20 De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke oudheid
De herboren interesse voor de Grieks-Romeinse cultuur uitte zich in een meer wereldlijke en
realistische schilder- en beeldhouwkunst, de toepassing van de klassieke vormentaal in de
bouwkunst en de bestudering van klassieke teksten dor humanisten.
★21 De protestantse Reformatie die splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg
had
In de tijd van steden en staten had de rooms-katholieke kerk haar macht vergroot met nieuwe
denkbeelden en gebruiken. Omstreeks 1500 groeide de kritiek hierop. Hervormers bepleitten een
terugkeer naar het zuivere geloof, gebaseerd op de Bijbel. Door het kritisch optreden van Luther in
1517 en zijn uitzetting uit de kerk door de paus begon de Reformatie. Er ontstond een splitsing
tussen katholieken die bij de roomse kerk bleven en protestanten die eigen kerken stichtten. De
hervormer Calvijn kreeg veel aanhang in Nederland.
H4+5; Tijd van regenten en vorsten (1600-1700)
★22 Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat (H4)
De Spaanse koning Filips II was landsheer van de Nederlanden. In 1568 kwamen Nederlanders onder
leiding van Willem van Oranje in opstand tegen Filips vanwege zijn centralisatiepolitiek en zijn felle
vervolging van protestanten. Gedurende de Opstand (Tachtigjarige Oorlog) breidden de
opstandelingen hun gebied uit vanuit het westen van Holland en Zeeland tot vrijwel het huidige
grondgebied van Nederland. In 1581 zetten de Staten-Generaal van de zeven opstandige gewesten
Filips af als landsheer. In 1588 vormden ze de Republiek der Verenigde Nederlanden. In 1648 sloten
de Republiek en Spanje de Vrede van Münster.
★23 Het streven van vorsten naar absolute macht (H5)
, In de 17e eeuw streden Europese vorsten met hun onderdanen om de verdeling van de macht. Veel
vorsten streefden naar absolute macht. In Frankrijk ontstond een absolute monarchie, terwijl
Engeland een constitutionele monarchie werd.
★24 De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht
van de Nederlandse Republiek (H4+5)
De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden was een van de weinige republieken in Europa. De
Republiek bestond uit zeven zelfstandige gewesten en later veroverde gebieden, die door de Staten-
Generaal werden bestuurd. Naar buiten toe trad de Republiek op als eenheid. De macht was in
handen van regenten, die voor een groot deel werden benoemd uit de rijke stedelijke burgerij. De
17e eeuw was voor Nederland een gouden eeuw, een tijd van grote economische voorspoed en bloei
van kunst en wetenschap.
★25 Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie
(H4)
In de 17e eeuw kwam het handelskapitalisme tot bloei en ontstonden wereldwijde
handelsnetwerken. In de groeiende wereldeconomie speelde de Verenigde Oost-Indische Compagnie
een hoofdrol. De West-Indische Compagnie was actief in gebieden rond de Atlantische Oceaan.
★26 De wetenschappelijke revolutie (H5)
In de 17e eeuw leidde een nieuwe onderzoekende houding tot de wetenschappelijke revolutie. In de
exacte wetenschappen kwamen theorieën en wetten tot stand op grond van redeneren, waarnemen
en experimenteren. Bij de Europese expansie en in oorlogvoering werden veel nieuwe ontdekkingen
en uitvindingen toegepast.
H6; Tijd van pruiken en revoluties (1700-1800)
★27 Rationeel optimisme en ‘verlicht denken’ dat werd toegepast op alle terreinen van de
samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen
De wetenschappelijke revolutie in westerse landen leidde in de 18e eeuw tot groot optimisme over
de mogelijkheid om met behulp van het verstand alles te begrijpen en te verbeteren. Verlichte
denkers ontwikkelden nieuwe, vaak revolutionaire ideeën op het terrein van godsdienst, politiek,
economie en samenleving.
★28 Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse
verlichte wijze vorm te geven (verlicht absolutisme)
De uit de middeleeuwen stammende standenmaatschappij bleef in Europese landen bestaan tot het
einde van de 18e eeuw. In een aantal landen hielden koningen vast aan het absoluut koningschap.
Onder invloed van de verlichting voerden vorsten in andere landen hervormingen door.
★29 Uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van plantagekolonies en de
daarmee verbonden trans-Atlantische slavenhandel, en de opkomst van het abolitionisme
Vanaf de 16e eeuw vergrootten Europeanen hun kolonies in Amerika en legden ze er plantages aan
die produceerden voor de Europese markt. Voor het zware plantagewerk haalden ze miljoenen
zwarte slaven uit Afrika. Door de verlichting ontstond in westerse landen discussie hierover. Eind 18e
eeuw ontstond een beweging tegen slavernij die ervoor zorgde dat westerse landen de slavenhandel
en slavernij in de 19e eeuw stap voor stap afschaften.
★30 De democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies over grondwetten,
grondrechten en staatsburgerschap
Onder invloed van de verlichting vonden aan het eind van de 18e eeuw democratische revoluties
plaats in westerse landen, waarbij de oude privileges werden afgeschaft. De Amerikaanse Revolutie
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller frederiekesnijders. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.59. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
84866 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now