Summary
Samenvatting Examen Aardrijkskunde VWO
- Course
- Level
- Book
Samenvatting van de onderwerpen van het examen Aardrijkskunde voor VWO-leerlingen.
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
1 review
By: bartagterkamp • 1 year ago
Seller
Follow
sophiemarijnissen
Reviews received
Content preview
WereldGlobalisering
● Globalisering leidt tot integratie van gebieden en samenlevingen.
● Economische ontwikkelingen zijn de drijvende kracht achter globalisering.
● Netwerken (van bedrijven, instellingen, migranten) omspannen de wereld en oefenen hun
invloed uit op steden en gebieden, op sociale groepen en op individuen.
● Economische eenwording leidt tot eco. verschillen/concurrentie tussen gebieden en mensen.
● Culturele eenwording leidt tot tegenreacties herwaardering regionale/nationale identiteiten.
● Economische globalisering leidt vaak tot politieke samenwerking tussen landen op (macro)
regionale schaal, maar ook tot toenemende concurrentie tussen steden en regio’s.
Dimensie Mogelijke ontwikkeling
Economisch Vorming van een wereldmarkt, producten komen overal vandaan.
Sociaal Vorming ‘wereldgemeenschap’ waarin migratie toeneemt en via sociale media meer contact.
Politiek Vorming van een ‘wereldstaat’ waarbij internationale organisaties meer invloed krijgen.
Cultureel Vorming van een ‘wereldcultuur’ met verwestering en het ontstaan van mengculturen.
Demografisch Heeft te maken met de bevolking. Denk aan geboortecijfer, sterftecijfer etc.
Globalisering/mondialisering proces waarbij verwevenheid tussen gebieden en samenlevingen op
aarde toeneemt. Heeft invloed op inrichting en functie van gebieden en ruimtelijk gedrag van mensen.
Door ruimtelijke spreiding over tijdzones is zakendoen een 24 uursbusiness geworden. (verbinding
tussen gebieden/landen op economisch/politiek/sociaal/cultureel terrein- mondiaal netwerk)
(netwerk tussen 2 landen - transnationaal netwerk)
De grens tussen onliners en nonliners vrij nauwkeurig overeenkomt met de breuklijn tussen arm en
rijk. Je ziet dat in veel arme landen de fase van vaste communicatienetwerken wordt overgeslagen.
- Economische globalisering
Markteconomie economisch stelsel - functioneren markt bepaald wordt door principe vraag aanbod.
Motor achter proces multinationale ondernemingen (mno’s)/multinationals ondersteuning van:
- Verbetering transport- en communicatietechnologie waardoor vervoer sneller & goedkoper is.
- Vrijhandel, geen handelsbelemmeringen zoals invoerrechten meer.
- Deregulering (verminderen officiële regelingen/wetten) financiële markten -internationaal.
De gevolgen van deze economische globalisering kun je aflezen aan toename export in de wereld,
stijging buitenlandse investeringen en groei internationale transport- en communicatieverkeer.
Productieketen- route die product aflegt van grondstof tot consument- wordt meer verspreid over
gebieden. Gevolg is dat handel en vervoer sneller zijn gegroeid dan de productie. MNO’s willen
nieuwe afzetmarkten veroveren → BRIC-landen (Brazilië, Rusland, India en China).
Bedrijven stellen zich de vraag: zitten we nog wel goed op deze plek? → Vliegende ganzenmodel
- Culturele globalisering
Er vindt versnelde uitwisseling cultuurelementen plaats. Culturele globalisering heeft twee effecten:
, 1. Homogenisering. Door verwestering vervagen de grenzen tussen de cultuurgebieden.
Het maakt niet uit waar je op de wereld bent, overal kun je een hamburger krijgen.
Engels is de lingua franca (gemeenschappelijk communicatiemiddel tussen mensen met
verschillende moedertalen) van de globaliserende wereld. Elke 2 weken verdwijnt er een taal,
doordat ouders lokale taal niet meer doorgeven aan kinderen.
Wanneer ‘onzichtbare’ cultuurelementen, zoals waarden en normen, wereldwijd worden
gelijkgeschakeld kan dat begin van mondiale cultuur betekenen.
2. Heterogenisering. Door de wereldwijde migratie ontstaat vooral in de grote steden een mix
van westerse en niet-westerse cultuurelementen. Er ontstaat een mengcultuur die je
transnationaal zou kunnen noemen. Zichtbaar aan de inrichting van multiculturele wijken.
Aanwijzingen dat door globalisering een verwestering (amerikanisering) van culturen optreedt.
Dat wil niet zeggen dat we op weg zijn naar een wereldcultuur, want:
- Overname van westerse cultuurelementen beperkt zich tot materiële zaken, de immateriële
elementen (waarden, normen en symbolen) niet overgenomen.
Opgeven van eigen culturele identiteit gaat meeste mensen te ver en roept weerstand op.
- Westerse cultuurelementen vaak alleen door bovenlaag bevolking overgenomen. Het dragen
van bijv. westerse kleding geeft status. Niet iedereen kan permitteren.
- Westerse wereld staat onder invloed van niet-westerse culturen. “de Chinees”
- Lokale en regionale culturen vullen invloeden buitenaf steeds andere manier in. Soms eigen
cultuur als (toeristisch) gebruikt, soms menging zo sterk dat van acculturatie kunt spreken.
- Politieke globalisering
Door globalisering macht soevereine staat verminderd. Een deel van zijn invloed is verschoven naar:
1. Internationale organisaties, zoals VN, wereldbank of EU. De NAVO en VN sturen steeds
vaker ‘peacekeepers’ naar oorlogsgebieden of roepen dictatoriale leiders tot de orde.
2. Transnationale organisaties. Internationaal actieve organisaties die niet gebonden zijn aan
staat. We onderscheiden hierbij twee groepen:
- Ngo’s (niet gouvernementele organisaties) zoals rode kruis.
- Internationale actiegroepen zoals Greenpeace en artsen zonder grenzen.
Zetten landelijke overheden onder druk. Rol bij wederopbouw
3. Lagere bestuursniveaus. Treden zelfstandig op, vanwege deregulering. Grotere steden
presenteren zich internationaal als een zelfstandig bestuursorgaan dat probeert bedrijven en
mensen naar hun stad te lokken. De stad kan bijv. een olympische spelen organiseren.
Door val Berlijnse muur, eindigde de Koude oorlog. Hierdoor reeks ontwikkelingen in gang gezet die
de wereldorde definitief veranderen. Economische en politieke barrières worden opgeruimd. Landen
zoeken aansluiting en steun bij elkaar om posities op wereldmarkt te versterken: blokvorming. (EU)
Groepen mensen en gebieden gaan regionale identiteit beschermen (weren Engelse woorden uit
taal). Regionalisme (streven naar politieke/culturele autonomie op regionaal niveau, zonder totaal
separatisme). Lokalisering. (Aanpassing mondiale producten/diensten aan lokale markt en cultuur).
De andersglobalisten wijzen globalisering niet af, maar willen de scherpe kantjes weghalen:
- Tegen macht mno’s en ondergang lokale bedrijven ontwikkelingslanden (concurrentie).
- Bezorgd over milieuverontreiniging 3e wereld en milieu-uitputting winning grondstoffen.
- Tegen beleid Wereldbank, IMF en WTO die voorstander zijn van vrijhandel en
schuldenlanden strenge bezuinigingsprogramma's opleggen(arme landen de dupe)
, Proces mondialisering in verschillende gebieden
● Globalisering werkt in verschillende gebieden anders uit wegens specifieke regionale context.
● In het algemeen nemen binnen landen de sociale verschillen en de ruimtelijke verschillen toe.
wereldsysteem:
- Centrumlanden, rijke Westerse landen, (laatste 20 jaar flinke groei doorgemaakt)
- Semi-periferie, onderscheid in armer - rijker. (komen grote inkomensverschillen voor)
- Periferie, de armste landen
Diffusie: verspreiding van cultuurelementen van het ene naar het andere cultuurgebied.
Het nieuwe cultuurelement wordt aangepast aan de huidige cultuur → cultuurvermenging.
Acculturatie - aanleren van kenmerken van een cultuur waar je oorspronkelijk niet toe behoort.
Fragmentarische modernisering → stad ontwikkelt sneller dan platteland.
Door centrum-periferierelaties niet iedereen gelijke kansen. In ontwikkelingslanden zie je een deel
modern (steden, westers) en een deel traditioneel (platteland). → fragmentarische modernisering.
Transmigratie → maatregelen waarmee de overheid ervoor wilt zorgen dat inwoners migreren.
Onrechtvaardige verschillen in welvaart en ontwikkeling tussen gebieden: regionale ongelijkheid.
Ongewenste verschillen inkomen en ontwikkelingskansen tussen grp mensen: sociale ongelijkheid.
De beter ontwikkelde (centrum)gebieden onttrekken de armere regio’s (periferie) van arbeid, kapitaal
en grondstoffen. De negatieve gevolgen voor de periferie noem je backwash-effecten. Soms voor
periferie positieve kanten, zoals toestroom kapitaal en kennis. Deze effecten spread-effecten.
Rol technische ontwikkeling in tijd-ruimtecompressie
● Technologische ontwikkeling is een belangrijke motor achter globalisering.
● Door technologische ontwikkelingen is de tijd-ruimtecompressie snel toegenomen.
Door toenemende vervlechting gebieden wordt wereld een global village. Dit komt doordat relatieve
afstand tussen gebieden afneemt als gevolg van daling van reis- en vervoerstijden en -kosten. We
spreken van tijd-ruimtecompressie: tijd en ruimte worden in elkaar gedrukt. Daarbij een rol:
1). Ligging verandert
De absolute ligging verandert niet, wel de relatieve ligging (de ligging van een plaats of gebied ten
opzichte van andere gebieden). Door kanaaltunnel is Engeland dichterbij EU.
Een gebied/stad kan in verval raken of opbloeien, bepalend:
- De positie van een gebied ten opzichte van belangrijke economische centra.
- De ligging ten opzichte van belangrijke vervoersas (corridor).
Vervoersassen bedrijven aantrekkelijk wanneer ze belangrijke economische
gebieden verbinden, met begin/einde een mainport (haven of luchthaven)
voor verder transport. Door transportlijnen met elkaar verbonden mainports
vormen knooppunten in transportnetwerk voor goederen.
2). Afstand krimpt
Relatieve afstand - afstand uitgedrukt in tijd, geld en moeite die het kost om er te komen. Gaat regel
afstandsverval (interactie tussen gebieden afneemt naarmate afstand toeneemt) op.
De remmende factor zijn de vervoerskosten en dus toch de absolute afstand.
, 3). Grenzen verdwijnen
Strenge grenscontrole en globalisering gaan slecht samen. Deze toegenomen geografische
mobiliteit van mensen en bedrijven blijkt niet voor iedereen gelijk. Door tijd-ruimtecompressie is de
wereld misschien een dorp geworden, maar niet iedereen kan zomaar inwoner worden.
Belangrijk voor proces globalisering is ontwikkeling transporttechnologie. 3 ontwikkelingen:
1. Reis en vervoerstijden zijn gedaald.
2. Transport is goedkoper geworden, vooral door de groei capaciteit schepen en vliegtuigen.
3. De infrastructuur rond transport is enorm verbeterd. (tijd-ruimtecompressie neemt toe)
Ullman interactietheorie drie basisvoorwaarden voordat uitwisseling goederen tussen gebieden:
1. Complementariteit: ene gebied moet iets kunnen leveren waar andere gebied vraag naar is.
2. Transporteerbaarheid: De goederen moeten tegen een redelijke prijs en binnen een
redelijke tijd van het ene gebied naar het andere vervoerd kunnen worden.
3. Geen tussenliggende mogelijkheden: Goederenstroom kan ook verplaatsen.
Communicatie- en informatietechnologie alle technieken die mogelijk maken informatie van ene
naar andere punt te verspreiden. Beïnvloeden richting en intensiteit internationale communicatie:
1. Economische factoren. Informatie-uitwisseling tussen centrumlanden (beste netwerken).
2. Geografische factoren. afstandsverval - doorkruist wanneer grote groepen migranten wonen.
Neemt communicatie tussen voormalige moederland en vroegere kolonie toe.
3. Culturele factoren. Tussen landen die sterk verschillen in taal en cultuur is
informatie-uitwisseling veel geringer dan tussen landen die tot hetzelfde taal- en
cultuurgebied behoren.
Geschiedenis tijd-ruimtecompressie
● Het proces van globalisering is na 1980 in een stroomversnelling geraakt.
● De basis van de mondiale centrum-periferie verhoudingen is gelegd in de koloniale periode.
● De centrum-periferie verhoudingen veranderen, internationale arbeidsverdeling verandert.
● Het merendeel van de internationale handels- en investeringsstromen voltrekt zich binnen en
tussen de drie kerngebieden (de triade).
● Opkomende economieën en MNO’s uit deze landen spelen een steeds grotere rol in
internationale handels- en investeringsstromen en spelen een grote rol op wereldtoneel.
● Zuid-Zuid handel en investeringen worden belangrijker.
Een land dat gedurende een bepaalde periode grote delen van de wereld domineert op economisch,
militair, financieel en cultureel gebied, noem je een hegemoniale staat.
- Tot 1970:
Europeanisering: Op tal van plaatsen worden langs de kusten handelsposten gesticht, die de eerste
entree vormen van de Europese koloniale machten in een nieuwe wereld.
Kolonialisme: Portugal 1e wereldleider, door gunstige ligging Atlantische oceaan. Verdrag van
Tordesillas verwierf land recht handel en bezit over gebieden ten oosten van de meridiaan. Spanje
tevreden stellen met minder toegankelijke gebied ten westen. Kwam eind aan door zeeslag van 1588
Spaanse tegen Engels-Nederlandse vloot. Nederland nam wereldleiders plaats over, Gouden Eeuw.
Vervolgens nam Engeland rol hegemoniale staat over. (banden verstevigd door:)
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller sophiemarijnissen. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $8.59. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
52510 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now