Summary
Samenvatting Wereldoriëntatie Geschiedenis
- Course
- Institution
- Book
Samenvatting voor Wereldoriëntatie1 voor het onderdeel Geschiedenis. Zie ook de andere samenvattingen. Tentamenstof uit boek wordt behandeld. (H5-10)
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
jannekeoa
Reviews received
Content preview
H5 Tijd van Ontdekkers en HervormersMarco Polo uit Venetië gaat naar China. 26 jaar bij Mongoolse keizer. Verre Oosten.
Doel ontdekkingsreizen = weg naar Indië en felbegeerde specerijen halen.
Diaz = Portugezen, zuidelijkste punt Afrika, kaap de goede hoop. Nieuwe oceaan
wordt ontdekt.
Columbus = Spanje, ronde wereld, koningin Isabella van Castilië geeft hem de kans
>> Indianen, San Salvator. Columbus wordt onderkoning en gouverneur van in Indië
ontdekte eilanden.
Verspucci (Spanje, Portugal) reist naar het westen en noemt Amerika. Nieuwe
producten (maïs, aardappelen, tabak, tomaten)
Vasco da Gama ontdekt in 1498 India, Portugal.
Verdrag van Tordesillas = 1492, grenzen tussen Portugese en Spaanse gebieden.
Magelhaes = portugees >> muiterij en verlies schepen, hij ontdekt Filippijnen. Bij
terugkomst zijn er 18 mensen over die de eerste wereldreis hebben gemaakt.
Tweede fase ontdekkingsreizen = Hollanders en Engelsen naar IndiË
Linschoten = geeft advies om naar Indië te varen, want weinig Portugezen
Barentsz = terschellinger, Nova Zembla, overlijdt onderweg
Hudson = Engels, in dienst VOC
Door de 1e en 2e ontdekkingsreizen is de wereldkaart meer ingevuld. Hoofddoel was
handel.
Kolonialisme = fundamenten hiervoor zijn tijdens ontdekkingsreizen gelegd.
Inca’s en Azteken = bewoners van Amerika, Cuba en Mexico >> konden niet tegen
Spaanse legers op omdat ze geen paarden/ wapens hadden >> worden kolonie.
Plantages = grote landbouwbedrijven waar 1 product verbouwd wordt. (suiker,
cacao, tabak) Opgericht door Spanjaarden en Portugezen. Indianen werden
gedwongen tot werk.
Spaanse priester Las Casas zorgt ervoor dat Indianenslavernij Karel V verboden
wordt. Portugese en Spaanse kolonisten halen slaven uit Afrika die beter geschikt
zijn voor het werk. Engelsen richten zich op Noord-Amerika. Hollanders richten zich
op de handel en hebben handelskantoren buiten Europa.
5.2
Hervorming/ reformatie = scheuring van de kerk >> ware geloof.
Renaissance = wedergeboorte, vanuit Italië kwamen nieuwe ideeën >> herleven
gedachtegoed klassieke Oudheid >> afzetten tegen wat er tussen Oudheid en
toenmalig heden was gebeurd.
Humanisten = internationaal georiënteerde geleerden die veel reizen en onderweg
colleges geven. Studeren geschriften van klassieken in Grieks/ Latijn/ Hebreeuws.
Hun uitgangspunt is: terug naar de bronnen.
Erasmus = vooraanstaand humanist in Europa.
Bijbelvertalingen = zuivere kennis van evangelie en daartoe vertalingen maken.
Erasmus heeft ook de Lof der Zotheid (menselijke dwaasheden) geschreven.
Boekdrukkunst van bijv. Plantijn die zich tot wetenschappelijk centrum ontwikkelt.
,Wetenschappers stellen vanuit een kritische houding de mens en wereld centraal,
waardoor er onder andere nieuwe ideeën over de relatie tussen aarde en zon
komen.
Copernicus = publiceerde voor zijn dood een nieuwe visie: heliocentrische
wereldbeeld = de aarde draait om de zon. Deze ideeën werden door Galilei
uitgewerkt. Hij doet met een telescoop waarnemingen en concludeert dat Copernicus
gelijk heeft. Galilei krijgt huisarrest vanwege deze visie en wordt door de kerk onder
druk gezet om andere ideeën aan te hangen. In 1992 wordt zijn naam gezuiverd in
de kerk.
Kritiek op de kerk = leefgewoonten van functionarissen in de kerk toepen
tegenstand op. De kerk verwaarloost geestelijke zaken door materiële zaken aan te
hangen. Door eigen Bijbelstudie accepteren ze kerkelijk collectivisme van de
Middeleeuwen niet en wordt opgeroepen tot hervorming.
Discussiepunten gaan over het afkopen van zonden, goede werken, geloof
voorschrijven, kinderdoop, de heiligen en de kerk als bemiddelaar. Dit leidt tot
kerkscheuring.
Luther = Wittenberg: 31 oktober 1517, 95 stellingen in het Latijn, want hij wil een
wetenschappelijke discussie >> worden vertaald en verspreid. Vooral verzet tegen
aflaat. De paus doet Luther in 1520 in de ban (=uit de kerk zetten) Een jaar later, op
de rijksdag, wordt hij door Karel V vogelvrij verklaard. Door invloedrijke beschermers
(bijv. keurvorst van Saksen) wordt hij beschermd.
Calvijn = Fransman die een hervormingsbeweging opzet. Hij wijst de goede werken
af en volgens hem is eeuwig leven een geschenk van God wat bij de geboorte al vast
staat. (=predestinatie). Gehoorzaam aan God gaat boven gehoorzaam aan de vorst.
Mensen mogen zich tegen de vorst verzetten.
Hagenpreken = godsdienstbijeenkomsten in het open veld.
Beeldenstorm = calvinisten slaan (mede door slechte sociaal-economische
omstandigheden) in Vlaanderen beelden in kerken kapot. Vele plaatsen volgen.
Behoefte aan gezuiverde gebouwen voor erediensten en afkeer van heiligenverering.
Heidelberger catechismus = door calvinisten opgezette geloofsbelijdenis. Ze
bouwen aan de kerkorganisatie van onderaf.
Kerkenraden (consistorie) van gemeenten = predikant, ouderlingen, diaken
Classis van regio’s
Generale synode
Synode van Emden, 1571, is startpunt van Nederduitse Hervormde Kerk.
1573 = Wordt de officiële kerk
Rijksdag 1529 = verbod door keizer Karel V op verspreiden ideeën Luther.
Protestanten = protesteren tegen verbod, later naam nieuwe kerkgenootschappen
die in 16e eeuw ontstaan zijn.
Volgens Karel V moet iedereen Rooms-Katholiek zijn. Met plakkaten bedreigd hij
ketters.
1523 = eerste ketters worden verbrand, ex-monniken, zuidelijk
1525 = kuiper en pastoor, noordelijk
1550 = bloedplakkaat >> op de brandstapel. Hebben ze berouw, dan mannen met
zwaard dood en vrouwen levend begraven. Hun bezit krijgt de staat. Contact met
ketters is strafbaar.
1566 = plakkaat waarmee bezoekers van hagepreken bedreigd worden, predikanten
krijgen doodstraf.
, Contrareformatie = tegenactie van RK met als doel het terugwinnen van gelovigen
en uitroeien ketterij (door inquisitie die ketters opspoort, probeert te bekeren en
anders overdragen aan de overheid)
Resultaat = splitsing in Lage Landen van RK (zuiden) en Nederduits Hervormde kerk
(noorden)
5.3
Karel V = Habsburger die Heer van de zeventien Nederlanden (=Bourgondische
politiek van staat tussen Franse en Duitse rijk)
Karel wordt in 1500 in Gent geboren en met 15 jaar de Heer der Nederlanden. (Lage
Landen)
1516 wordt hij koning van Spanje en later erft hij Habsburgse bezittingen in
Oostenrijk en wordt hij tot Duits keizer gekozen. De zon gaat in zijn rijk nooit onder.
Hij wil leider van Christelijk Europa worden en is laatste keizer die zich door paus laat
kronen en op kruistocht gaat.
In Noordelijke Lage Landen is Karel graaf van Holland en Zeeland. Hij brengt de
noordelijke Lage Landen samen. Karel koppelt leengebieden los van het Franse rijk
(financieel voordeel).
Gewestelijk bestuur =
Stadhouder = plaatsvervanger >> orde en rust
Statenvergadering = standen die onregelmatig bijeen komen (ieder gewest)
Gewestelijk secretaris/ raadpensionaris/ landsadvocaat = staat stadhouder bij.
Vaak familie van Karel. Landsheer en landvoogd (vervanger landsheer) worden
bijgestaan:
1. Raad van state = totale beleid, edelen en juristen
2. Geheime raad = wetgeving, plakkaten tegen hervorming, juristen
3. Raad van financiën = financiële zaken, edelen en burgers
1555 >> Karel V doet afstand van regering over Nederlanden. Zorgen om ketterij.
Vorsten mogen zelf over religie beslissen.
1558 overlijdt Karel en zijn bezit gaat naar Ferdinand, zijn broer.
Filips, Karels zoon, is in Spanje opgegroeid, katholiek en voorstander van
centralisatie in Nederlanden.
Kettervervolging zet hij door en bestuurt vanuit Spanje, waardoor plaatsvervangers
niet goed kunnen reageren (lang op antwoord wachten).
Verzet op ketterijen.
Hoge edelen in Raad van State willen verzachting, onder meer Willem van Oranje,
stadhouder van Holland, Zeeland, Utrecht.
1566 smeekschrift om geloofsvervolgingen te staken wordt naar Spanje gestuurd. De
onvrede neemt toe (beeldenstorm) en Filips zendt Alva.
Raad van Beroerten = berecht oproerkraaiers >> bloedraad.
Willem wil Nederlanden van Spanjaarden bevrijden en bindt de strijd aan met hertog
van Alva >> 1568 begin onderhandelingen & begin tachtigjarige oorlog.
Watergeuzen = nemen Den Briel in 1572 in en steden kiezen de opstand-kant.
1572 = Dordrecht komt bijeen >> neemt Willem als stadhouder aan
1578 = nieuwe landvoogd, hertof van Parma.
Unie van Atrecht = aantal gewesten verzoenen zich met Parma
Unie van Utrecht = gewesten besluiten Spanjaarden te verdrijven
Filips II verklaart Willem vogelvrij in 1580. (25000 goudstukken en adelstand)
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller jannekeoa. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.66. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
67096 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now