Samenvatting Gezinspedagogiek
LES 1: HET VLAAMS GEÏNTEGREERD GEZINSBELEID : “DE JAREN VAN VERBINDING”
“De jaren van verbinding”
De jonge jaren zijn hét moment om kinderen, jongeren en gezinnen in verbinding te
brengen met de maatschappij en omgekeerd om betrokkenheid te tonen
Het zijn de jaren waarin we elkaar kunnen ontmoeten op basis van gedeelde
belevingen en belangen
! Deze legislatuur staat in teken van het versterken van de verbindingen binnen en
tussen sectoren om de band met en betekenis voor de gezinnen te verhogen
“Het realiseren van optimale ontwikkelings- en participatiekansen
voor alle kinderen en jongeren is ons uitgangs- en referentiepunt.”
Context van en impact op Gezinsbeleid
Groeiende persoonlijke en sociale complexiteit
Inkrimpend sociaal weefsel
Armoede als blijvende maatschappelijke uitdaging
Groeiende superdiversiteit steeds meer diversiteit in de samenleving
Meer zorg op maat, regie bij de gebruiker antwoorden op de problemen
Samenwerking binnen en buiten beleidsdomein
Gemeenschapsvormend, sociale cohesie
Proportioneel universalisme
Verhouding Vlaams / Lokaal
Universeel / lokale differentiatie
Bredere impact van het Gezinsbeleid
Hoe vroeger je investeert hoe meer resultaat je later zal hebben
Vb: Er voor zorgen dat ouders kunnen gaan werken, aandacht hebben voor de
kwaliteiten van het kind
Grote economische impact van het gezinsbeleid tijdens coronacrisis is
kinderopvang open gebleven zodat ouders konden gaan werken
,5 bouwstenen Gezinsbeleid
1. Verbinding binnen “Bouwstenen”
Huizen van het Kind toeganspoort voor jonge gezinnen voor ondersteuning , er
word ook outreachend gewerkt: gezinnen opsporen die soms onder de radar blijven.
Lokaal loket Kinderopvang
Decreet Buitenschoolse Opvang & Activiteiten
1G1P Uitrollen van 1 gezin 1plan
2. Verbinding tussen “Bouwstenen”
Basisvoorzieningen als werkplek voor jeugdhulp -> jongeren plaats geven waar ze
geborgenheid vinden
Samenwerking groeipakket / HvK
Lokaal loket Kinderopvang / HvK
Opvang en vrije tijd
3. Verbinding met andere “Domeinen”
Opvang en vrije tijd
Vernieuwende projecten HvK
Overkop
4. Verbinding Vlaams/Lokaal
Afgestemde regie
Doorzettingsmacht lokale besturen
Doelregelgeving
Grote uitdagingen op het vlak van PGO is het aanbod laten aansluiten op de lokale
noden, behoeften, belevingen en belangen. Dit betekent dat we vanuit het Vlaamse
niveau een andere relatie zullen moeten aangaan met de lokale besturen en het
lokale middenveld, een relatie die eerder gestoeld is op een faciliterende,
stimulerende doelregelgeving dan op een stringente regelgeving mbt het aanbod
zelf. Op die manier creëren we binnen de inhoudelijke contouren die voor heel
Vlaanderen gelden de nodige flexibiliteit in de lokale vormgeving en dus een sterker
partnerschap tussen lokaal en Vlaams
5. Verbinding met kinderen/jongeren/gezinnen
Zorgzame Buurten laagdrempelige hulp in de buurt
Aansluiten op lokale noden en behoeften
Versterkte participatie zoals in Overkop
1. Gezinsondersteuning
De troeven
, Huizen van het Kind
227 Huizen van het Kind voor 294 gemeenten en Brussel
Minstens preventieve gezondheidszorg, sociale cohesie en
opvoedingsondersteuning
Bredere invulling
Universeel bereik via de lokale teams van Kind en Gezin + proportioneel aanbod
Divers pallet aan aanbod op het vlak van gezinsondersteuning
Binnen het decreet preventieve gezinsondersteuning
Buiten decreet preventieve gezinsondersteuning
Grote betrokkenheid van lokale besturen en middenveld
De uitdagingen
Huizen van het Kind
Linken met andere beleidsdomeinen (onderwijs, Armoedebestrijding, werk
Integratie en inburgering,…..)
Proportioneel universalisme
Integratie van dienstverlening
Beleidsvoerend vermogen
=op basis van het decreet preventieve gezinsondersteuning, een belangrijke
stap naar meer geïntegreerd werken. Verschillende partners scharen zich
vanuit een samenwerkingsgedachte achter de gemeenschappelijke
doelstelling: meer gezinnen beter ondersteunen. Om het wat plastisch uit te
drukken: een moeilijk tafelmoment met een peuter heeft te maken met
opvoedingsondersteuning, met gezondheid, met sociale cohesie (dat kleintje van de
buren had dat ook), met kinderopvang (hoe doen ze dat toch in de kinderopvang
met al die kinderen samen), maar zo je wil ook met inkomen ( de mogelijkheid om
gepaste voeding te kopen), huisvesting (teveel volk in huis waardoor de peuter te
veel afgeleid is, of net ondersteund),….. de ondersteuning op deze domeinen
verder integreren om gezinnen te kunnen ondersteunen zoals gezinnen
werken…. Door dit (methodisch) te ondersteunen in de praktijk, maar ook
door de regelgevende belemmeringen vanuit de verschillende sectoren op te
heffen.
Aanbod onder decreet PGO
Inhoudelijk sterke voorzieningen
Beperkter Beleidsvoerend vermogen
Aanbod onder het decreet PGO = 650 tal voorzieningen subsidiëren/erkennen (HvK,
consultatiebureaus, inloopteams, opvoedingswinkels,….) voor een totaalbudget van
ongeveer 14 mio. Schept enerzijds opportuniteiten naar penetratiegraad van de
sector (650 voorzieningen/300 gemeenten) maar anderzijds dat er bedenkingen
kunnen geformuleerd worden bij de schaalgrootte en leefbaarheid. De professionals
en vrijwilligers in deze voorzieningen doen hun uiterste best om de gezinnen zo goed
als mogelijk te ondersteunen en zich aan te passen aan de lokale noden en
behoeften maar worden daarin beperkt door de wijze waarop we de sector verdeeld
hebben (op basis van de historische groei) in kleinschalige voorzieningen. We
moeten dus samen met de sector bekijken hoe we de slagkracht (beleidsvoerend
vermogen) kunnen vergroten
Consultatiebureaus
Versterken verbinding met de Huizen van het Kind
, Naar oplossingen
Doorontwikkeling Huizen van het Kind
Oproep vernieuwend aanbod: linken met andere beleidsdomeinen
(onderwijs, Armoedebestrijding, werk, Integratie en inburgering…..) om
geïntegreerde projecten op te zetten
Evaluatieproces in samenhang met de aanbodsvormen
Inhoud en governance
Verdiepen van de integratie van aanbod
Dichter aansluiten met het aanbod en netwerken in de buurten
Versterken via de lokale besturen
Verduurzamen rol middenveld
Huizen van het Kind als werkplek voor jeugdhulp
Focus op de eerste 1000 dagen (vanaf conceptie - 2 jaar)
Meeste gezondheids- en welzijnswinst
De basis leggen voor een gezondere generatie
Ongeboren en geboren kinderen een optimale start te geven
Sociale ongelijkheid op vlak van gezondheid aanpakken
Kansen grijpen die er zijn om gezinnen te ondersteunen
Investeren in deze periode het meeste opbrengt
Doel
Een geïntegreerd aanpak met zorgpaden gericht op het verbinden van:
Zwangerschap, geboorte naar de zorg voor de baby en peuter in zijn
gezin
Nulde, eerste, tweede naar derde lijn
Gezondheid naar geestelijke gezondheid en welzijn
Vanuit een brede kijk op gezinnen:
Zowel het kind, de ouder, het ouderschap en de gezinscontext.
Geeft de mogelijkheid om te werken rond andere levensdomeinen
zoals wonen, werken, onderwijs, vrije tijd.
Wat met tieners en jongeren?
Van 5 naar 16 OverKophuizen
Laagdrempelige basisvoorzieningen voor tieners en jongeren
In een samenwerking tussen tieners/jongeren, lokale besturen, jeugdwerk, ggz,
jeugdhulp, onderwijs, CAW,….
2. Groeipakket
De troeven
Een krachtige (financiële) pijler in het Vlaamse gezinsbeleid
Automatische rechtentoekenning mensen die in een lagere inkomenscategorie
vallen krijgen automatisch extra ondersteuning (vroeger moesten ze dit speciaal
aanvragen )
Gezinsbijslag, gezinsondersteuning en participatie aan kinderopvang en onderwijs
gaan hierbij hand in hand
Proportioneel universeel
Voor alle kinderen basis
Meer voor kinderen en gezinnen waar nood groter is
Belangrijke hefboom in de strijd tegen sociale ongelijkheid en kinderarmoede
, Niet op basis van statuut maar inkomen Ook werkende arme gezinnen
ontvangen sociale toeslag
Verdubbeling van het aantal kinderen dat recht heeft op een sociale toeslag
Van 175.000 naar 364.000 kinderen
Groeipakket is stuk selectiever dan de vroegere kinderbijslag:
9,1% (360,4 miljoen euro) van het budget Groeipakket gaat naar
inkomensgerelateerde (school- en sociale toeslagen) t.o.v. 5,2% (192,4
miljoen euro) vóór de invoering van toeslagen het Groeipakket
Verdubbeling van het budget schooltoeslag in het schooljaar 2019-2020
t.o.v. schooljaar 2018-2019,
Van 90 miljoen euro naar 180 miljoen euro
150.000 extra kinderen recht op schooltoeslag omwille van
automatische rechtentoekenning
De uitdagingen
Uitgebreid netwerk van elektronische gegevensstromen performant houden om
automatische rechtentoekenning vlot te laten verlopen
De veelheid aan data binnen Groeipakket nog meer ontsluiten en benutten voor bv.
lokale besturen
Afgestemd inkomens- en gezinsbegrip van Groeipakket ook benutten voor andere
toeslagen
Zorgtoeslag sneller kunnen toekennen via een vereenvoudigde procedure, en
afgestemd met andere inschalingen in Vlaanderen (BOB, PVF)
Naar oplossingen
Versterken automatische rechtentoekenning
Uitbouwen loketfunctie in samenwerking met de Huizen van het Kind
Met MDT’s gedeelde verantwoordelijkheid om gegevens uit te wisselen over
kinderen die ingeschaald zijn, zodat het kind en gezin maar 1 onderzoek moeten
doen
3. Opvang & vrije tijd
De troeven
Divers aanbod dat aansluit bij de diverse belevingen en belangen
Groot bereik van de totaliteit van het aanbod
Lokaal ingebed
Rol lokaal bestuur en middenveld
Kwalitatief erkend aanbod buitenschoolse opvang
De uitdagingen
Is onvoldoende afgestemd op elkaar en op de belevingen en belangen van kinderen
en gezinnen
Tekorten en lokale verschillen
Rollen en verantwoordelijkheden (voorzieningen, lokale besturen, Vlaanderen)
Naar oplossingen
Decreet buitenschoolse opvang en activiteiten met als doel:
kinderen ontplooiingskansen en speelmogelijkheden bieden, inspelen op
interesses en talenten
voor ouders: de combinatie werk, opleiding en gezin mogelijk te maken
bijdragen aan een inclusieve samenleving, waarin elk gezin, ongeacht zijn
achtergrond, religie of ondersteuningsbehoeften zich welkom voelt….
, Door een lokaal samenwerkingsverband tussen
Het lokaal bestuur, organisatoren buitenschoolse opvang, scholen, cultuur-,
jeugd- en sportverenigingen…
Decreet buitenschoolse opvang en activiteiten
4. Kinderopvang
De troeven
Aandacht voor de drie functies
Sociale
Pedagogische
Economische
Breed aanbod:
+/- 96.000 vergunde opvangplaatsen in Vlaanderen en Brussel
Meer dan 75% daarvan werkt volgens inkomenstarief
Groepsopvang/gezinsopvang
Lokaal loket Kinderopvang belangrijk instrument i.f.v. toegankelijkheid
Instrument om pedagogische kwaliteit te monitoren: MeMoQ
De uitdagingen
Diversiteit in de kwaliteit
Beleidsvoerend vermogen
Handhaving controle op kinderopvang moet beter worden
De verhouding tussen de drie functies
Doelstelling van het decreet: voor ieder kind met een behoefte aan kinderopvang
een plaats voorzien
Op basis van resultaten onderzoek HIVA: nood aan 7070 extra plaatsen deze
legislatuur
(30% gaat naar Antwerpen, Gent en Brussel)
Nood regionaal zeer verschillend
Gezinsopvang: dalende lijn zet zich verder grote uitstroom van onthaalouders
Combinatie arbeid/gezin
Toegankelijkheid
Voldoende competent personeel in een competent systeem
“split system”
Naar oplossingen
Uitbreiding Lokale loketten kinderopvang
Uitbreiding Aanbod
Meerjarenprogramma (duidelijk investeringskader)
In toekomst meer aansluiten op effectieve aangetoonde nood (<lokale
loketten)
Versterking leefbaarheid (o.a. door basissubsidie voor elke starter) en
beleidsvoerend vermogen organisatoren (o.a. via ondersteuningsnetwerk)
Inzetten op geschikte, competente kinderbegeleiders
Voorrangsregels
Verder inzetten op flexibele/occasionele opvang
Doorgaande lijn 0-6 jaar ipv “split system” (kinderopvang / kleuteronderwijs)
Pedagogische continuïteit
Structurele continuïteit
Professionele continuïteit
, Continuïteit met de buurt
5. Jeugdhulp
De troeven
Sterk uitgebouwd landschap met een diversiteit aan aanbod
Evolutie naar krachtgericht en oplossingsgericht werken
Gestegen toegankelijkheid
Versterkte samenwerking en netwerkvorming binnen en buiten de sector
De uitdagingen
Vergroten toegankelijkheid
Omgaan met verontrusting
Wachtlijsten
Jeugdhulp kan het niet alleen
Naar oplossingen
Focus op preventief werken
Vroegdetectie – inzetten op een vertrouwenspersoon of vertrouwde persoon
Hulpverlening sterk in partnerschap met gezin en eigen netwerk meer gezinnen
versterken ipv kind uit gezin halen
Beroep doen op zorgzame buurten
Investeren in, onder meer :
Kindreflex
Eén gezin, één plan - Gebiedsdekkend
Uitbouw gezinshuizen
Outreachende ondersteuning voor jongvolwassenen – A Way Home coalities
Pleegzorg en partners in parenting voor bijzondere doelgroepen
Beveiligd verblijf voor kinderen met ernstige problemen in een
verontrustende opvoedingssituatie
…
Samen bouwen we aan een sterker Gezinsbeleid!
,LES 2: DE BESTUURDE OUDER
Waar komt de aandacht voor opvoedingsondersteuning vandaan ?
Is dat nieuw? vrij recent gegeven
Is opvoedingsondersteuning een middel in de armoedebesterijding?
Hoe kunnen we dat historische begrijpen? Hoe kunnen we dan vandaag begrijpen?
OPVOEDINGSONDERSTEUNING
Komt als term en als praktijk op in Vlaanderen
Frankrijk Duitsland Engeland
THE PARENTING TURN
Opvoedingsondersteuning wordt een zaak van beleid het wordt een zeer politiek
thema
van politieke discussie van vaardigheden (skills) van armoedebestrijding ouders
moeten bepaalde vaardigheden beheersen
Wat is het publieke probleem? als opvoedingsondersteuning het antwoord is,
wat is dan het probleem? Zijn alle ouders opeens slechte ouders geworden? Zijn
kinderen onhandelbaar geworden? Is er een grote toename van
kindermishandeling/verwaarlozing? nee maar wat is dan het probleem?
Wat is het ouderlijke probleem?
EEN TERUGBLIK
EIND 19de – BEGIN 20ste EEUW
Burgerij als schepper van de maatschappij Liberale welvaartsstaat: staat grijpt niet
in komt niet tussen in gezinnen of verhouding werknemer/werkgever
Armoede en sociale onrust bij de arbeiders
Classes laborieuses / Classes dangereuses
Plus on étudie les causes de l´indigence, et plus on reconnaît que le défaut d´éducation est
celle qui fait le plus dindigents, comme elle est aussi celle qui fait le plus de criminels hoe
meer we armoede bestuderen hoe meer we zien dat opvoeding de oorzaak is van
armoede en van criminaliteit individualisering van het armoede probleem en een
transitie van ene sociaal naar een opvoedingsprobleem
Dans la grande majorité des communes, les maisons […] sont dans un état déplorable, tant
au point de vue de l’application des règles de la morale qu’à celui des lois de la salubrité
De wetenschap
Statistiek men onderzoekt verbanden met de kindersterfte en men ziet
dat dit het hoogst is in de arbeiderswijk (vb gebrek aan hygiëne
, Profylaxe behandeling om een ziekte te voorkomen, vb antibiotica
men ontdekt dat ziekte kan voorkomen worden door bijvoorbeeld
melkflesjes te steriliseren enzo maar dit was natuurlijk een groot probleem
bij de arbeiders (ze hadden hier de middelen niet voor)
Eugenetica de zwakke arbeidersklasse is een bedreiging voor de
samenleving
Het grote beschavingsoffensief Caritas en filantropie kiem van de
opvoedingsondersteuning
Raadplegingen consultatiebureaus
Melkdruppels
Kinderopvang
Het gezin aan het begin van de 20ste eeuw: (ideaalbeeld van het gezin)
Vader is almachtig
Bevelshuishouding
Rollen liggen vast
Machtsrelaties gebaseerd op dominantie
Kind is fragiel, te beschermen
Moeder is natuurlijke opvoeder
In een liberale welvaartsstaat
Met een normatieve menswetenschap
Beschavingsoffensief:
Kinderbescherming = opvoedingsondersteuning
Gezondheid = morele opvoeding
Dispositief: een samengaan van allerlei elementen die op het eerste zicht niets
met elkaar gemeen hebben (vb architectuur, stedenbouw) maar die een
dominerende functie hebben, vervullen een functie om een machtsongelijkheid in
stand te houden. Maar de vraag is of een opvoedingsondersteuning ook geen deel is
van een dispositief
Ce que j’essaie de repérer sous ce nom, c’est, premièrement un ensemble
résolument hétérogène, comportant des discours, des institutions, des
aménagements architecturaux, des decisions réglementaires, des lois, des mesures
administratives, des énoncés scientifiques, des propositions philosophiques,
morales, philanthropiques, bref : du dit, aussi bien que du non-dit, voilà les éléments
du dispositif. Le dispositif lui-même, c’est le réseau qu’on peut établir entre ces
éléments. Deuxièmement, ce que je voudrais repérer dans le dispositif, c’est
justement la nature du lien qui peut exister entre ces éléments hétérogènes. (…)
Troisièmement, par dispositif, j’entends une sorte – disons – de formation qui, à un
moment historique donné, a eu pour fonction majeure de répondre à une urgence.
Le dispositif a donc une fonction stratégique dominante.
100 JAAR LATER
Hernieuwde belangstelling Parenting (re)turn (terugkeer van de nadruk op het
ouderschap
3 oorzaken
1. Teloorgang Heilige Drievuldigheid
2. Activerende welvaartsstaat
3. Het kind als investering / neuroscience
1. Teloorgang Heilige Drievuldigheid
, Biologisch ouderschap de mensen die biologisch gezien het kind gemaakt
hebben
Making the child
Juridisch ouderschap mensen die juridisch het recht hebben om het
ouderschap uit te oefenen (de voogd)
Naming the child
Pedagogisch ouderschap de mensen die zich engageren tov het kind, die
het kind opvoeden
Educating the child
Zoek voorbeeld waarbij
Biologisch ≠ juridisch Adoptie
Juridisch ≠ pedagogisch Pleegzorg, kinderen de jeugdzorg,
plusmama/papa voeden ook op maar hebben juridisch geen macht
Pedagogisch ≠ biologisch homoseksuele koppels , adoptie
Het gezin als tijdelijke, culturele constructie, in plaats van ”natuurlijk”
Onderhandelde rollen wie zorgt voor de kinderen? Wie doet het gras af?
Gelijke rechten man-vrouw
Individueel geluk we denken dat dit binnen het gezin zo hoort te zijn
Het maakbare gezin een gezin is iets dat je zelf maakt , je kiest er zelf voor
En dus eigen schuld, dikke bult Als je niet gelukkig bent / als het fout gaat
want je hebt er zelf voor gekozen
Furedi: the instability that surrounds family relations in part reflects and in
part consolidates the emptying out of adult identity. The emptying out of
adult identity reflects a process whereby men and women find it increasingly
difficult to derive a secure sense of affirmation through their relations with
one another and with other adults
Het gezin aan het begin van de 21ste eeuw
Het onderhandelingsgezin
Onderhandelde rollen tussen partners
Onderhandeling met kinderen
Individualisering en privatisering (van geluk)
Persoonlijke ontplooiing + ouderschap + arbeid
Kind als autonoom subject
Moeder toch verantwoordelijk ( heel vaak)
In een sociale welvaartsstaat
Met een participatieve maar normatieve menswetenschap (zeggen
hoe het moet en hoe je goede ouder moet zijn)
Machtsrelaties van wederzijdse afhankelijkheid en zelfsturing je
moet zelf weten wat je moet doen
Mgr Suenens: Instiuut voor Familiale en Seksuologische Wetenschappen
initiatieven vanuit de kerk
Belgische Vereniging voor Seksuele voorlichting ( CGSO) initiatieven die
objectieve info gaven
Opvoedingsbelofte (HIGW) als je kinderen krijgt dat je beloofd dat je altijd
voor je kinderen zal zorgen en wanneer je gezinssituatie veranderd (vb
echtscheiding) dan moet je deze belofte hernieuwen het gezin is niet
meer de hoeksteen van de samenleving en is dus veranderbaar / kan
verdwijnen
