Geschiedeniswerkplaats / tweede fase havo historisch overzicht / deel Handboek
Samenvatting van Histrische Contexten 1-4 uitgewerkt, namelijk: De Republiek, Duitsland, Koude Oorlog en Verlichting en Revoluties. De verplichte voorbeelden zijn onderstreept en jaartallen dikgedrukt. Ik heb hier zelf veel aan gehad en hopelijk jullie ook, veel succes!
In 1515 werd Karel V heer der Nederlanden, hoewel hij in 1543 pas alle gewesten onder zijn gezag
had. VV: Ook had hij in 1531 de Collaterale raden ingesteld: de Raad van State, de Geheime Raad en
de Raad van Financiën.
In de 15e en 16e eeuw was er veel handel en nijverheid. Dit zorgde ervoor dat de stedelijke burgerij in
Nederland steeds sterker.
Karel V was afhankelijk van de belasting die de rijken aan hem betaalden. In ruil daarvoor beloofde
hij hun privileges te respecteren. De elite voelde zich echter bedreigd door de centralisatiepolitiek.
Luther was in 1519 met de Reformatie begonnen in Duitsland. Hij had kritiek op de kerk: met name
op de manier waarop de kerk geld verdiende, d.m.v. aflaten en relikwieën. Hij vond dat mensen
minder bezig moesten zijn met de kerk en zich meer tot God moesten richten. Ook wilde hij de Bijbel
laten vertalen in verschillende talen. VV: in 1521 moest Luther van Karel V verschijnen voor de
Rijksdag in Worms. Karel vroeg aan hem of hij vasthield aan zijn opvattingen en Luther antwoordde
hierop ja. Dit zorgde voor de scheuring van de kerk. Luther werd vogelvrij verklaard en dook onder bij
de vorst van Saksen.
Karel bleef vechten tegen het protestantisme, maar kon het uiteindelijk niet tegenhouden. In de
vrede van Augsburg in 1555 werd afgesproken: ‘cuius regio, eius religio’. Dit betekende dat de vorst
het geloof mocht bepalen.
Karel V trad hard op tegen de protestanten. In 1521 stelde hij de inquisitie in: de ketters moesten
worden opgespoord en werden voor de rechtbank gesleept. VV: In 1550 stelde hij zelfs de
bloedplakkaten in. Dit was een wet, waarin stond dat alle ketters gedood moesten worden. De
bestuurders twijfelden hieraan, maar Karel had absolute macht en stelde het alsnog in.
Calvijn kwam op in 1560. Hij was ook een protestant, maar met een net iets andere opvatting. Luther
vond bijvoorbeeld dat gelovigen de overheid altijd moesten accepteren, terwijl Calvijn zegt dat ze
best in opstand mogen komen tegen een goddeloze overheid. Ook gelooft Calvijn in
predestinatieleer: er is van tevoren al bepaald of je naar de hemel of de hel gaat. Onder het bewind
van Filips II werd ook dit afgestraft.
Margaretha van Parma werd landvoogdes. Aan haar, en ook aan Filips II, werd gevraagd om de
kettervervolging minder hard aan te pakken in 1565: ook door Willem van Oranje. In 1566 boden ze
het smeekschrift aan haar aan. Van Parma besloot hierdoor om de vervolging minder hard aan te
pakken. Voor de Calvinisten was dit een startschot van de Beeldenstorm.
Als reactie hierop stuurde Filips II de Spaanse hertog van Alva naar de Nederlanden. Duizenden
Calvinisten vluchtten naar het buitenland, ook Willem van Oranje. Alva stelde de Bloedraad in en liet
veel ketters vermoorden.
Van Oranje riep ondertussen op tot verzet vanuit Duitsland. In 1568 viel hij Nederland met een
huurlingenleger binnen, maar de aanval mislukte. Hij kreeg echter alleen steun van de zogenoemde
watergeuzen: gevluchte Calvinisten die vanaf het water plunderden. Uiteindelijk boekten ze pas
succes in april 1572: toen namen de watergeuzen Den Briel in. In juli 1572 riepen de opstandelingen
Van Oranje uit tot stadhouder tijdens de Statenvergadering.
, Paragraaf 1.2
Alva wilde in 1572 de opstand neerslaan en ging naar Holland. Dit lukte hem echter niet en er
ontstond een burgeroorlog: de opstandelingen keerden zich tegen de Spanjaarden, maar ook tegen
de katholieken en dus ook Filips II. Dit was echter niet de bedoeling van Oranje; hij wilde dat elke
godsdienst geaccepteerd werd. Daarom ging hij nationale propaganda voeren; de Hollanders
moesten en gingen zich slechts afkeren tegen de Spanjaarden en baseerden het niet meer op geloof.
VV: In 1574 wilde het Spaanse leger Leiden veroveren en deed dit door te stad te omsingelen en uit
te laten hongeren. Bij de eerste poging lukte dit niet door de grote voedselvoorraden, maar de
tweede poging was een succes en veel Leidenaren stierven. De geuzen ontzetten Leiden uiteindelijk
door de rivierdijken door te steken; het water verjoeg de Spanjaarden op 2/3 oktober 1574. Na dit
ontzet kon het Spaanse leger nog amper betaald worden, ook omdat er al lang een oorlog werd
gevoerd met de Turken, en brak er een opstand uit van de soldaten; ze plunderden en vernielden
veel dorpen in Zuid-Nederland om aan voedsel en geld te komen.
In 1576 was de Pacificatie van Gent. Hier werd met de meeste gewesten afgesproken de Spaanse
troepen te verdrijven en er zou gewetensvrijheid komen. De katholieken deden dus mee in ruil voor
acceptatie. Echter veroverden een aantal radicale calvinisten al snel belangrijke steden; de laatste
was Amsterdam in 1578, omdat Van Oranje de handel met de stad blokkeerde. VV: Vervolgens zetten
de calvinisten de katholieke regenten af en liet ze uit de stad varen op verschillende schepen; dit
wordt de Alteratie van Amsterdam genoemd.
De katholieken waren bang geworden en waren bereid vrede te sluiten. De laatste Spaanse troepen
verlieten Nederland in 1577. Echter stuurde Filips in 1579 zijn neef Parma weer naar Nederland en hij
sloot een verbond met de zuidelijke gewesten. De noordelijke gewesten sloten ook een verbond: de
Unie van Utrecht. Ook Antwerpen en Brugge namen hier deel aan. Het was een militair verbond en er
was gewetensvrijheid. Het werd echter al snel een calvinistisch verbond, omdat de calvinisten de
kerken veroverden. Uiteindelijk verklaarde de koning Filips II Oranje vogelvrij in 1580. VV: de reactie
van het volk daarop was het Plakkaat van Verlatinge. Hierin zette het volk de koning af, omdat het
volk onderdrukt werd.
Nadat de oorlog met de Turken eindelijk voorbij was in 1580, kon Filips meer geld steken in het leger
in de Nederlanden. Parma veroverde daardoor de zuidelijke Nederlanden en ook delen van Noord en
Oost. Willem van Oranje werd uiteindelijk in 1585 vermoord. Daardoor gingen de Nederlanders
opzoek naar een nieuw staatshoofd: de Franse koning weigerde, omdat hij geen oorlog wilde met
Spanje. De Engelse koningin weigerde ook, maar stuurde de Nederlanders wel troepen om het vol te
kunnen houden. Filips besloot uiteindelijk eerst Engeland aan te vallen i.p.v. Nederland compleet te
veroveren. Hij wilde met de Spaanse Armada (vloot) Engeland aanvallen. VV: De Nederlandse
troepen hielden Parma echter dusdanig bezig, dat hij geen contact kon maken met de Spaanse
Armada. In augustus 1588 verjoegen Engelse schepen de Armada uiteindelijk en vele vergingen door
wilde stormen.
De Nederlanders stopten uiteindelijk met zoeken naar een nieuw staatshoofd en riepen de Republiek
der Verenigde Nederlanden uit. Dit gebeurde in 1588. In 1598, toen Filips overleden was, waren de
meeste gewesten onderdeel van de Republiek. In 1596 probeerde Filips Engeland echter nog een
keer aan te vallen. Hierdoor sloot koningin Elisabeth van Engeland een bondgenootschap met de
Franse koning en beide erkenden ook de onafhankelijkheid van de Republiek toen.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Student021. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $8.89. You're not tied to anything after your purchase.
