Summary
Samenvatting Laagland hoofdstuk 10
- Course
- Level
Dit is een samenvatting van laagland hoofdstuk 10
[Show more]
Seller
Follow
kimkleeven1
Content preview
Twintigste eeuw: van 1900 tot 1940Paragraaf 1 historische achtergronden
1.1 eerste wereldoorlog
Aan het begin van de twintigste eeuw leidden nationalisme en imperialisme tot spanningen in
Europa. De moord op Frans Ferdinand in 1914 was de aanleiding tot de eerste wereldoorlog (1914-
1918). De verschikkingen van de eerste wereldoorlog (gebruik van gifgas, loopgravenoorlog)
veroorzaakten ontreddering. Sommige intellectuelen, schrijvers en kunstenaars waren negatief over
de opkomende massacultuur.
1.2 Totalitaire staten
In de jaren na de eerste wereldoorlog kwamen totalitaire staten op: Sovjet-Unie, Duitsland en Italië.
In Spanje grepen reactionaire militairen de macht. Kenmerkend voor totalitaire staten waren het
systeem van orden en tucht, het antidemocratische karakter en het onderdrukken van het individu.
Tijdens de eerste wereldoorlog werd in Rusland de tsaar afgezet. De communisten onder leiding van
Lening grepen de macht. De Russische Revolutie was een feit. Lenin vestigde de ‘dictatuur van het
proletariaat’. Na zijn dood (1924) werd hij opgevolgd door Stalin. De Sovjet-Unie werd een totalitaire
communistische staat. In Italië kwamen Mussolini en zijn fascistische beweging aan de macht.
Kenmerkend voor het fascisme was dat een leider al het staatsgezag kreeg en dat de staat hoger
werd gesteld dan het individu. In Duitsland was Adolf Hitler de leider van het nationaalsocialisme.
Hitlers program was antisocialistisch, antidemocratisch, anti-individualistisch en hij propageerde een
rassenleer. In 1933 werd Hitler tot rijkskanselier gekozen. Een jaar later werd hij ook president.
Nederland bleef neutraal in de eerste wereldoorlog. In 1917 werd een belangrijke
grondwetswijziging doorgevoerd. Er kwam algemeen mannenkiesrecht (in 1919 voor vrouwen) en de
gelijkstelling van openbaar en bijzonder lager onderwijs. In Nederland kwam de NSB onder leiding
van Anton Mussert op. De spanningen en ontwikkelingen in Europa leidden uiteindelijk tot de
tweede wereldoorlog (1939-1945).
Paragraaf 3 literaire ontwikkelingen
3.1 schrijver en publiek
In de periode tussen de wereldoorlogen kwamen nieuwer lezersgroepen uit de opgekomen
middengroepen op. Daarbij waren veel vrouwen. Uitgeverijen drukten boeken in hoge oplagen en er
was de opkomst van de bestseller: een boek waarvan meer dan 10.000 werden gedrukt en verkocht.
In de periode 1900-1940 maakte men onderscheid tussen twee typen schrijvers: de publiekschrijvers
en de eliteschrijvers. Ina Boudier-Bakker was met de straat of de kop op de deur een van de
populairste publiekschrijvers. Een andere succesvolle publieksschrijver was Johan Fabricius, schrijver
van onder andere Komedianten trokken voorbij en Leeuwen hongeren in Napels. Deze schrijvers
schreven bestsellers. Eliteschrijvers als Menno ter Braak en E. du Perron zetten zich af tegen de
romans van de publiekschrijvers. Die romans werden bestempeld als ouderwets, geen echte
romankunst of massaliteratuur. Deze romans hadden echter wel veel lezers. De publieksschrijvers
schreven voor het nieuwe publiek van middengroepen en vrouwen. In de Nederlandse literatuur uit
de periode 1900-1940 stonden traditie en vernieuwing naast elkaar.
3.2 doorwerking traditie: Slauerhoff en Van Schendel
Schrijvers en dichters als J.J. Slauerhoff en Arthur van Schendel bleken in staat de traditie van het
romantische levensgevoel en romantische onderwerpen voort te kunnen zetten. De gedichten van
, J.J. Slauerhoff zijn de expressie van een bepaald gevoel. Zijn gedichten gaan over eenzame figuren. Zij
verlangen naar geluk en liefde maat dat is onbereikbaar. Centrale onderwerpen zijn het verlangen en
het romantische lijden aan het leven. Het werk van Arthur van Schendel wordt neoromantiek
genoemd. Kenmerkend voor neoromantiek is dat de werkelijkheid als onbevredigend wordt ervaren.
De hoofdpersonen worden gedreven door een bijna niet te vervullen verlangen. Van Schendel
schreef een aantal historische romans, verhalen die in het verleden spelen.
3.3 vernieuwende dichtkunst: van Ostaijen en Marsman
In Nederland en Vlaanderen waren Hendrik Marsman en Paul van Ostaijen dichters die hun
gedichten niet opvatten als directe expressie van hun gevoel. Zij beschouwden hun gedicht als een
op zichzelf staand taalbrouwsel en niet als weergaven van een individueel gevoel of van de
werkelijkheid. Een gedicht was een autonoom taalbouwsel. Dit leidde tot extra belangstelling voor de
werking van klanken, herhalingen en beeldspraak. De beeldspraak veranderde. Beeldspraak werd
meer door een associatief verband dan door een logisch verband bepaald.
3.4 traditie en vernieuwing: Martinus Nijhoff
De gedichten van Martinus Nijhoff brengen je als lezer in verwarring. Deze gedichten lijken
eenvoudig maar zijn meerduidig en raadselachtig. Tegelijkertijd zijn ze met veel vakmanschap
gemaakt. Tegenover de chaotische werkelijkheid stelde Nijhoff de bewuste samenhang in zijn
gedichten. Nijhoff streefde naar een autonoom gedicht. Hij zocht naar vernieuwing (de autonomie)
zonder de band met de traditie (de vorm) te verbreken.
3.5 Bordewijk en romanvernieuwing
In de periode 1900-1940 was de psychologische roman populair. Schrijvers van psychologische
romans schonken veel aandacht aan de drijfveren van hun personages. Een psychologisch roman
gaat uitvoerig over gedrag, gevoelens en verlangens van de verhaalfiguren. Niet iedereen was
enthousiast over de (dikke) realistische en psychologische roman. In de periode 1900-1940 werden
er discussies gevoerd over de vernieuwing van de roman. Een visie op wat een nieuwe roman zou
moten zijn, zocht aansluiting bij de film, de nieuwe kunstvorm. De nieuwe roman zou de
montagetechniek van de film moeten toepassen. Verder zou zo’n roman over hedendaagse
onderwerpen moeten gaan. Een roman mocht niet in de ik-vorm geschreven zijn en vooral geen
gepsychologiseer bevatten. F. Bordewijk schreef een aantal van deze romans, zoals blokken en bint
3.6 rondom Forum
Van 1932 tot 1935 leidden Menno ter Braak en E. du Perron het tijdschrift Forum. In Forum werd het
belang van het individualisme benadrukt. Forum keerde zich tegen de autonomieopvatting (de
‘vormkracht’) in de literatuur. Forum vond dat de persoonlijkheid van de maker uit het werk moest
spreken. Vormgevingskwesties werden niet onbelangrijk gevonden, maar er was vooral aandacht
voor de levenshouding (de ‘vent’) achter en in het werk. In de jaren dertig kwam het fascisme en het
nationaalsocialisme op. In de daardoor ontstaan sfeer van dreiging en onzekerheid werd er in de
kunst en literatuur meer gezocht naar engagement (maatschappelijke betrokkenheid). Ter Braak en
Du Perron namen stelling tegen het nationaalsocialisme. Zo schreef Ter braak Het nationaal-
sociallisme als rancuneleer. Forum had een voorkeur voor psychologische romans. Romans en
verhalen van schrijvers die meewerkten aan Forum zijn vaak autobiografisch. De romans draaien om
een personage dat de wereld vol twijfels bekijkt. Het personage is een individualist met veel
aandacht voor het eigen innerlijk. Forum zorgde voor de herwaardering van het werk van Willem
Elsschot. Willem Elsschot debuteerde in het begin van de twintigste eeuw, maar zijn eerste werken
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller kimkleeven1. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.81. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
75759 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now