Summary
Geschiedenis Samenvatting Historische Context Verlichting
- Course
- Level
- Book
SV Verlichting (HC) Alle deelvragen uitgewerkt
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
nk18092
Reviews received
Content preview
Geschiedenis HC IVWelke ideeën ontstonden tijdens de Verlichting over de ideale samenleving?
Oude inzichten werden in de tweede helft van de 17e eeuw ter discussie gesteld. Gematigde
denkers proberen een middenweg te vinden tussen rede en traditie. Radicale aanhangers van
de Verlichting stelden dat democratie, vrijheid en gelijkheid universele waarden zijn.
Kant en de Verlichting
Rond 1780 discussieerden Europese
intellectuelen over de vraag wat de
Verlichting was. De Duitse filosoof
Emanuel Kant (1724-1804) noemde de
Verlichting 'de bevrijding van de mens uit
de onmondigheid waaraan hij zelf schuldig
is'. Onmondigheid is het onvermogen je
verstand zonder leiding van anderen te
gebruiken. Ieder heeft zijn eigen verstand
en moet dus de moed hebben dat eigen verstand te gebruiken. Dat werd het motto van de
Verlichting.
Nieuwe ideeën
Al vanaf 1650 werden oude inzichten steeds meer ter discussie gesteld. Twee filosofische
stromingen het empirisme (kennis komt voor uit ervaring en waarneming) en het rationalisme
(de rede, het menselijk denkvermogen, is de voornaamste bron van kennis), stelden dat
traditie en geloof moesten plaatsmaken voor de rede (het verstand). Ontwikkelde mensen
stelden traditionele ideeën over sociale verhoudingen, politiek, economie en godsdienst ter
discussie. Zij vonden dat de samenleving gebaseerd moest zijn op de rede en niet op erfelijke
rechten, plichten of religieuze ideeën. Veel verlichte denkers waren daarom tegen de
standenstaat en het absolutisme, waren tegen machtsmisbruik en voor een onpartijdige
rechtspraak. Maar juist in die tijd vond er een centralisatie van de macht plaats. Dit werd door
de absolute vorsten gerechtvaardigd door zich te beroepen op het feit dat zij de macht van
God hadden verkregen. Daarom hoefden zij dan ook geen verantwoording af te leggen aan
een parlement.
Het sociaal contract.
De Engelse filosoof John Locke (1632-1704) was van mening dat alle
mensen vrij en gelijk geboren zijn en het recht hebben die vrijheid te
verdedigen. De macht van de staat moest worden vastgelegd in een
sociaal contract. Burgers staan een deel van hun vrijheid af aan de
staat. In ruil daarvoor moest de overheid hun leven, bezit en vrijheid
beschermen en bij conflicten als neutrale rechter optreden. Als de
overheid zich daar niet aan hield dan mochten de burgers een andere
regering aanstellen. Een tiran mocht dus worden afgezet. Locke was
een voorstander van de constitutionele monarchie.
, Rousseau
De Frans-Zwitserse filosoof Jean-Jacquis Rousseau was van menig dat
mensen hun vrijheid overdroegen aan de staat. Het volk was soeverein
en de staat moest de algemene wil - de wil van de samenleving -
vertegenwoordigen. Mensen moesten niet streven naar eigenbelang,
maar zich onderwerpen aan wetten die in overeenstemming waren met
de algemene wil.
Scheiding van kerk en staat
Voltaire
Onder invloed van de ontdekking van
natuurwetten ontstond twijfel aan het geloof. De
Franse filosoof Voltaire (1694-1778) en anderen (de deïsten) waren
van mening dat de natuurwetten bewezen dat God de wereld ingenieus
had gemaakt, maar er zich verder niet mee bemoeide.
Spinoza
De Nederlandse filosoof Spinoza (1632-1677) en anderen gingen er
echter van uit dat de natuur niet was gemaakt door God, maar waren
God en de natuur hetzelfde. Geloof was in strijd met de rede. De mens
moest niet gehoorzamen aan God, maar slechts afgaan op zijn eigen
verstand.
Na een tijd van bloedige godsdienstoorlogen en religieuze
onderdrukking benadrukten de verlichte denkers het belang van individuele vrijheid en
tolerantie. Locke was daarom voor een scheiding van kerk en staat. Zelfstandige mensen
konden alleen zelf bepalen wat ze geloofden en dat moest niet worden overgelaten aan de
staat of aan anderen.
Gematigde en radicale Verlichting
Vanaf 1750 hingen bijna alle verlichte denkers de vooruitgangsgedachte aan. Door meer
vrijheid en tolerantie werden er steeds meer verbeteringen voor de mensen zichtbaar. De
maatschappij kon door de rede verbeterd worden.
Twee hoofdrichtingen kwamen echter steeds scherper tegenover elkaar te staan. Aan de ene
kant de gematigde denkers die een evenwicht zochten tussen rede en traditie en aan de
andere kant de radicale stromingen die met de traditie wilden breken en een geheel nieuwe
maatschappij wilden creëren. Voltaire behoorde tot de gematigden en stelde dat slechts een
klein deel van de bovenlaag geschikt was voor het redelijk denken en dat 90% van de
bevolking geen verlichting verdiende. Gematigde denkers meenden dat de mogelijkheden van
het verstand en de rede beperkt waren. Het doorvoeren van verlichte ideeën kon gevaarlijk
zijn.
Emmanuel Kant stelde dat puur rationalisme kon leiden tot waanideeën en tot immoreel
gedrag. De rede moest worden aangevuld met ervaring en morele normen. Aan een
universele morele wet moest iedereen zich houden. Men moest zelf ook voldoen aan de regels
die men aan anderen stelde.
Spinoza was de grote inspiratiebron van de radicale stroming. Alle mensen hadden dezelfde
rechten. De voorrechten van de klassenmaatschappij waren in strijd met de rede. Ieder mens
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller nk18092. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.26. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
75323 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now