Samenvatting De mijne zijn de liefste
Dynamieken in samengestelde gezinnen
Inleiding
Het aantal samengestelde gezinnen in Nederland neemt jaarlijks toe. Dit boek richt zich op de
effecten van het hele stiefsysteem. Een stiefsysteem is gebouwd op een fundament van rouw en
bestaat uit de brokstukken van een of meerdere gezinnen, maar vaak ook op eerdere verliezen in het
leven. Vaak krijgen de kinderen de schuld wanneer er iets in het stiefsysteem niet loopt.
Volwassenen hebben de taak wijs om te gaan met alle verschillende dynamieken in het stiefsysteem.
Als volwassenen naar hun eigen situatie kijken en daarbij de spiegel gebruiken voor hun eigen
ontwikkeling, kan dat alleen maar bijdragen aan een steviger fundament onder het nieuwe
stiefsysteem.
Hoofdstuk 1 Het samengestelde gezin: de feiten
We spreken van een samengesteld gezin als één of beide volwassenen kinderen hebben uit een
eerdere relatie. Samengesteld verwijst naar het fundament van het gezin. Twee biologische ouders
zijn uit elkaar gegaan. Als één van de ouders een nieuwe relatie krijgt, kan er een nieuw ‘gezin’ gaan
ontstaan. Dat samengestelde gezin bestaat uit elementen van de eerdere kerngezinnen; vandaar de
term ‘samengesteld gezin’.
In Nederland zijn er ongeveer 187.000 samengestelde gezinnen. Het aantal loopt flink op. Enkele
gegevens:
-1 op de 3 huwelijken loopt stuk
-Ieder jaar zijn er eer dan 33.000 kinderen betrokken bij een scheiding
-Jaarlijks worden ruim 6.000 kinderen wees
-Meer dan de helft van de tweede en volgende huwelijken en samenwoonrelaties valt uiteen
-2/3 van de samengestelde gezinnen strandt binnen 5 jaar
Er zijn enkele onderzoeken gedaan naar de beleving en ervaringen van kinderen in samengestelde
gezinnen. Uitkomsten uit deze onderzoeken zijn onder meer:
-Kinderen in vadergezinnen (vader met stiefmoeder) hebben meer problemen dan kinderen in
moedergezinnen (moeder en stiefvader).
-Kinderen met een stiefouder scoren lager op de Cito-toets.
-Kinderen uit stiefgezinnen gaan eerder uit huis dan kinderen die bij hun eigen ouders wonen.
1.1 De complexiteit van een samengesteld gezin
Een samengesteld gezin is gebouwd op een fundament van rouw. Er is altijd iets aan voorafgegaan
wat kapotging: het is gebouwd op de ‘resten’ van één of twee eerdere gezinnen. Juist dat brokkelige
fundament is wat het extra lastig maakt om van het nieuwe gezin een succes te maken.
Tot nu toe werd in literatuur over stiefgezinnen gezegd dat het vormen van een stiefgezin vier tot
zeven jaar duurt. Als je door deze periode heen bent, dan is de kans van slagen groter.
Vaak verloopt het proces van samenstellen moeizaam. Samen een nieuw gezin worden is bijzonder
complex, waardoor er weer een breuk dreigt. Duizenden kinderen die opgroeien in deze gezinnen
krijgen tijdens hun jeugd niet altijd voldoende vertrouwen in het bestaan van duurzame relaties. Zij
ervaren dat het steeds verkeerd afloopt.
,Hoofdstuk 2 Van gezin naar systeem
De start van een samengesteld gezin verschilt in niets van de start van een kerngezin. Toch worden
verschillen al snel zichtbaar. Als er op een bepaald moment besloten wordt samen in één huis verder
te gaan, blijkt al snel dat samenstellen geen gemakkelijke opgave is. Niet alleen liggen er uitdagingen
op logistiek vlak, maar ook worden er op allerlei manieren geprobeerd afspraken te maken, maar is
het net alsof het maken van afspraken constant op de proef wordt gesteld. In een uiterste poging
wordt er een Stiefplan geschreven, met daarin duidelijke afspraken. Het blijft hard werken en het
verlangen naar rust wordt steeds groter.
2.1 Samengestelde gezinnen
Een samengesteld gezin is in een gezin waarvan één of beide partners kinderen heeft uit een eerdere
relatie. De andere biologische ouder van het kind (de kinderen) is ofwel overleden, ofwel ex-partner
na scheiding of is de donor van het kind (en niet in de ouderrol aanwezig in het leven van het kind).
De leeftijden van de kinderen kunnen variëren, net als het aantal kinderen. Ook de eventuele
zwangerschappen en kinderen die niet meer thuis wonen, kunnen gerekend worden tot het
samengestelde gezin.
2.2 Juridische positie
Op het moment dat je trouwt of een geregistreerd partnerschap aangaat met de moeder of vader
van een minderjarig kind dat bij haar of hem ingeschreven staat, word je juridisch stiefouder. Dat wil
zeggen dat je de plicht hebt naar draagkracht mee te betalen aan de opvoeding en verzorging van de
minderjarige kinderen van je partner. Als het kind ouder is dan 18 jaar is de stiefouder verplicht mee
te betalen aan de kosten voor studie en levensonderhoud totdat hij of zij de leeftijd van 21 jaar heeft
bereikt. Dit geldt alleen wanneer het kind deel uitmaakt van het gezin van de stiefouder. Naast de
onderhoudsplicht heeft de stiefouder (ook de ongetrouwde) ook een opvoedplicht. In tegenstelling
tot de plichten die stiefouders aangaan, hebben ze geen zeggenschap over de stiefkinderen en
nauwelijks rechten. Die kunnen alleen opgeëist worden bij lange zorgrelaties door inschakeling van
een rechter.
2.3 De nieuwe kijk: van kerngezin naar stiefsysteem
Als biologische ouder kun je geen afscheid nemen van elkaar; je blijft allebei ouder van je
kind(eren) (ook als één van de ouders niet meer leeft).
Als nieuwe partners ga je een samenlevingsrelatie aan.
Omdat beide partners kinderen hebben, horen die kinderen bij de nieuwe
samenlevingsrelatie.
De kinderen in de nieuwe samenlevingsvorm houden hun biologische ouders (ook als één
van de ouders niet meer leeft).
Een kerngezin is een meer gesloten systeem met daarbinnen duidelijke rollen: vader, moeder,
kinderen. Het stiefgezin is een open systeem met veel meer rollen, zoals een vader en een stiefvader,
een broer, stiefbroer, halfbroer.
De dynamiek in het huis waar een nieuwe samenlevingsvorm wordt gecreëerd, wordt mede bepaald
door meer mensen dan alleen de mensen die in het huis wonen. Daarom wordt er liever gesproken
van een stiefsysteem. De term ‘systeem’ geeft aan dat we te maken hebben met een groep mensen
die elkaar wederzijds beïnvloeden en die een geïntegreerd geheel vormen. Dit systeem bestaat uit:
- Twee partners, waarvan in elk geval één van beiden kinderen heeft
- Biologische vader(s) en moeder(s) (dus de ex-partners)
- Schoonfamilie en stieffamilie
, De betekenis die wij aan het woord stief geven is ‘vreemd, er niet bij horen, geen bloedband
hebben’. Aan het deel stiefouder kleven bepaalde onrealistische verwachtingen. Ook voor kinderen
schept de verwarring: ‘Ik heb toch al een vader?’. Om ook hier de werkelijkheid recht te doen,
spreken we liever van stiefverzorger. Door de termen stiefgezin, stiefvader, stiefmoeder los te laten,
komt er ruimte om opnieuw invulling te geven aan de rollen die horen bij de plek die je inneemt ten
opzichte van elkaar. Die plek is niet belast met allerlei verwachtingen en kan met elkaar bepaald
worden.
Hoofdstuk 3 Systemische wetmatigheden
De uitdaging voor alle personen in het stiefsysteem is om te kijken naar wie ze zijn ten opzichte van
de ander in deze nieuwe samenlevingsvorm. Het proces waarin ze met elkaar tot nieuwe afspraken
komen, blijkt bij geslaagde stiefsystemen een steeds weer terugkerend gespreksonderwerp.
Systeem: ‘een groep mensen die elkaar wederzijds beïnvloeden en die een geïntegreerd geheel
vormen’.
Er zijn drie universele wetmatigheden die leidend blijken te zijn in de wijze waarop we in nieuwe
systemen afspraken kunnen maken over onze positie ten opzichte van elkaar. Dit geldt dus ook voor
stiefsystemen. Als niet voldaan wordt aan deze wetmatigheden, wordt blijvende onrust en disbalans
in het systeem ervaren.
De universele wetmatigheden/basisbehoeften:
1. De behoeft om ergens bij te horen
2. De behoefte aan een evenwicht in het geven en nemen
3. De behoefte aan ordening
3.1 Iedereen heeft behoefte om ergens bij te komen
Ieder mens wil ergens bij horen; dat is een oergegeven. In het kerngezin hoor je vanwege de
bloedband automatisch bij het gezin en de verdere familie. ‘Kinderen passen zich zondermeer aan,
aan de groep waarin ze geboren zij worden en binden zich aan deze groep met een volharding’. Lid
zijn van een groep (in dit geval een gezin) uit zich onder andere in bepaalden gebruiken en
gewoontes, bijv. we eten om zes uur aan tafel. We hebben het vaak over onbesproken regels, die
duidelijk en voorspelbaar zijn en daardoor veiligheid en houvast bieden. Op het moment dat een
groep uit elkaar dreigt te vallen, zijn deze gebruiken een houvast. Op het moment dat we het
creatieproces van de nieuwe samenlevingsvorm aangaan, zijn deze regels en gebruiken met name
voor kinderen erg belangrijk. Zij zorgen voor een gevoel van geborgenheid, veiligheid en houvast.
Kinderen reageren (heftig) op alles wat deze veiligheid en dus hun vertrouwde omgeving in gevaar
brengt.
In het stiefsysteem hoor je in de basis niet bij elkaar. Ondanks dat we het idee hebben dat er
opnieuw een gezin gevormd wordt, blijkt het wezenlijk anders te voelen. Dit zien we het eerst in het
gedrag van de kinderen. Vaak is het een uiting van een gevoel waar een kind geen woorden aan kan
geven. Het kind is bijvoorbeeld heel stil, plast weer in bed of is vervelend. Veel van dit soort
gedragingen (door de buitenwereld vaak bestempeld als ‘probleemgedrag’) kunnen te maken
hebben met een diep verlangen om ergens bij te horen. Onbewust is het een poging om de oude
groep (het kerngezin) waar hij in de basis thuis hoorde bij elkaar te houden.
De dynamiek maakt dat het kind wil dat de stiefverzorger uit te stoten om de oorspronkelijke groep
in tact te houden. Het is van belang te erkennen dat de nieuwe partner van de biologische ouder niet
bij het kerngezin hoort, maar wel onderdeel van het stiefsysteem is.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller ikheetreny. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.88. You're not tied to anything after your purchase.
