Summary
Maatschappijleer samenvatting thema 2: Rechtsstaat 4vwo
- Course
- Level
- Book
Dit is een samenvatting van thema 2 van maatschappijleer. In dit document staat alle theorie uit het thema samengevat
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
jamiezwirs
Reviews received
Content preview
Thema Rechtsstaat§1 Idee en oorsprong van de rechtsstaat
Totalitaire staat = staat bepaalt de staat alles. Mensen hebben weinig rechten.
Rechtsstaat = burgers worden met grondrechten beschermd tegen machtsmisbruik en willekeur van
de overheid.
De vier belangrijkste onderdelen van de rechtsstaat zijn:
1. Grondrechten, iedereen is gelijk
2. Scheiding der machten (trias politica), burgers bepalen zelf de macht van de staat
3. Legaliteitsbeginsel, burgers en staat moeten zich aan dezelfde wetten houden
4. Onafhankelijke rechtsstaat
Ook wordt er een sociaal contract getekend met de afspraken voor de vrijheid. Dit hoort bij
democratie. Dit betekent wel dat de staat geweldsmonopolie heeft, maar de staat moet zich wel
houden aan wat de burgers willen.
In een sociale rechtsstaat(verzorgingsstaat) wordt de welvaart en het welzijn van de burgers
bevordert met allerlei wetten en voorzieningen.
Rechtszekerheid is het vertrouwen van de burgers in de staat. De staat houdt zich aan de wetten en
de burgers ook.
Eerste rechtsstaten:
Verenigde Staten
In de onafhankelijkheidsverklaring werden de rechten voor alle individuen opgenomen.
- Dit gebeurde op basis van vrijheid en gelijkheid.
- The pursuit of happiness is een grondrecht
Frankrijk
Vrijheid, gelijkheid en broederschap
- Burgers konden vanaf toen grondrechten uitoefenen
Ontstaan van de Nederlandse rechtsstaat
In de 18e eeuw was er de verlichting in Europa. Er waren veel problemen en men wilde dat die
opgelost zouden worden. Er moest met gezond verstand bestuurd gaan worden (rede). Vrijheid werd
het belangrijkst, om die te bewaren werd er een sociaal contract opgesteld.
§2 Grondwet en grondrechten
In de grondwet staan de belangrijkste regels van Nederland. Deze wet heeft een speciale status en is
moeilijk te veranderen. Twee verschillende parlementen moeten een wetswijziging goedkeuren, dit
kan dus vijf jaar duren.
In Nederland was er een constitutionele monarchie, dit is een koninkrijk met een grondwet.
Later werd er ook nog een parlementair stelsel ingevoerd. Democratie was in de vorm van het
censuskiesrecht, alleen mannen die hoge belasting betaalden mochten stemmen. Later kwam ook
het vrouwenkiesrecht.
Klassieke grondrechten: gaan over de vrijheid en gelijkheid van burgers.
- Bvb. Discriminatieverbod, vrijheid van meningsuiting
Sociale grondrechten: gaan over bestaanszekerheden die de overheid moet bieden (overheid actief).
, - Bvb. Recht op onderwijs, recht op gezondheid
Door de sociale grondrechten wordt een rechtsstaat staat een verzorgingsstaat.
Wederkerige erkenning, je moet de rechten van anderen accepteren. Grondrechten hebben geen
absolute gelding, ze kunnen worden beperkt. Ook hebben grondrechten verticale werking (burgers
tegenover staat) en horizontale werking (burgers tegenover burgers).
§3 Legaliteitsbeginsel
Het legaliteitsbeginsel houdt in dat de overheid pas iets mag doen als dat in de wetten van het
parlement is vastgelegd. Wetten mogen niet met terugwerkende kracht gelden. Je mag niet gestraft
worden voor iets wat je voor het ingaan van die wet hebt gedaan.
Het geheel van in wetten vastgelegde regels noemen we het recht en het geheel van rechtsregels en
rechtsbeginselen en de manier waarop dit georganiseerd is noemen we rechtsorde. Rechtsnormen
staan niet in de wet maar mensen houden zich er aan uit respect.
Eisen voor kwaliteit van de wetten
Algemeen, gelden voor iedereen
Openbaar en begrijpelijk
Geen onmogelijk eisen stellen
Niet met terugwerkende kracht gelden
Niet onderling tegenstrijdig zijn
Niet te vaak verandering
§4 Trias politica: scheiding en evenwicht van machten
De Trias politica is het verdelen van de macht om machtsmisbruik te
voorkomen. De verschillende machten moeten elkaar nog controleren.
- Rechterlijke macht wetgevende macht
Onafhankelijke rechters worden voor het leven en kunnen
niet afgezet worden (tenzij ze een misdrijf plegen). De
rechterlijk macht heeft controle doordat ze
rechtsbescherming kunnen bieden aan burgers onderling of
tussen burgers en de overheid. In de rechterlijke macht is er
controle door hogere rechters oftewel de Hoge raad
- Wetgevende macht uitvoerende macht
Parlement + regering.
De hoogste macht is het parlement (eerste en tweede kamer), hier debatteren
volksvertegenwoordigers hoe onze samenleving eruit ziet. De Eerste kamer controleert
de Tweede kamer.
- Uitvoerende macht rechterlijke macht
Ministers (met ambtenaren) zorgen ervoor dat de wetten worden uitgevoerd.
Ambtenaren hebben discretionaire bevoegdheid, ze mogen soms zelf beslissen hoe een
wet wordt toegepast. De controle op de uitvoering vindt vaak pas plaats wanneer er een
schandaal is.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller jamiezwirs. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.20. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
53068 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now