Hoofdstuk 1: Waarom signaleren?
1.1 Vernieuwing van het sociaal werk
Sociaal werk heeft altijd een tweeledige opdracht. In de eerste plaats ondersteunt sociaal
werk burgers die op de een of andere manier knel zitten, om de aansluiting bij de
samenleving weer terug te vinden.
Ten tweede versterkt sociaal werk de zelfredzaamheid en sociale omgeving van burgers en
buurten.
Doelgroep sociaal werk: kwetsbare burgers die niet in staat zijn zelf gerichte hulp te vragen.
Het is een van de kernkwaliteiten van sociaal werk om capaciteiten van cliënten te
herkennen, te onderkennen en aan te spreken.
En andere kernkwaliteit van sociaal werk is om de zwakke en sterke elementen in een
samenleving met elkaar te verbinden en zo een groep mensen sterker te maken.
Het is ook een kernkwaliteit om kwetsbare burgers niet als een homogene groep te
benaderen, maar om oog te hebben voor de diversiteit onder hen.
Sociaal werk is hard nodig om kwetsbare groepen te ondersteunen om hun eigen kracht te
organiseren, om de negatieve spiraal van in elkaar grijpende problemen te doorbreken en
om kwetsbare burgers te ondersteunen bij het verwerven en handhaven van een stevige
materiële bestaansbasis.
Er worden in het programma Welzijn Nieuwe Stijl (WNS) acht bakens benoemd die richting
geven aan het handelen van de ‘nieuwe’ sociale professional:
1. Gericht op de vraag achter de vraag: het gaat om het breder kijken naar de
achterliggende problematiek.
2. Gebaseerd op de eigen kracht van de burger: het gaat om meer oog voor wat burgers
zelf kunnen doen, of met hulp uit de directe sociale omgeving.
3. Direct eropaf: sociaal werkers gaan zich meer dan voorheen richten op de burgers die de
zorg mijden, die afgehaakt zijn of de weg naar hulp- en dienstverlening niet weten te
vinden.
4. Formeel en informeel in optimale verhouding: het gaat om een optimale verhouding
tussen wat mensen onderling in informeel verband zelf kunnen en wat sociaal werkers
en andere professionals moeten doen.
5. Meer collectief dan individueel: een individueel probleem behoeft niet automatisch een
individuele oplossing.
6. Integraal werken: problemen die met elkaar samenhangen, moeten ook in samenhang
worden aangepakt.
7. Niet vrijblijvend, maar resultaatgericht: over de ondersteuning aan burgers worden
concrete afspraken gemaakt. Bij dit baken speelt ook het thema van evidencebased
werken een rol: hulp- en dienstverlening moeten zo veel mogelijk gebaseerd zijn op
‘bewezen effectieve methoden’.
8. Gebaseerd op ruimte voor de professional.
1.2 Empowerment als basis
De empowermentbenadering gaat uit van het bouwen aan een tweeledig
versterkingsproces: het individu en zijn netwerk worden zelf sterker, kunnen hun eigen
situatie beter aan. Maar tegelijkertijd verwerven ze controle, of macht, of hun (persoonlijke)
omstandigheden.
Empowerment (volgens de definitie van Van Regenmortel (2011)): een proces van
versterking waarbij individuen, organisaties en gemeenschappen greep krijgen op de eigen
situatie en hun omgeving via het verwerven van controle, het aanscherpen van kritisch
bewustzijn en het stimuleren van participatie.
Werken vanuit de empowermentbenadering betekent streven naar het vergroten van macht
of de regie op het niveau van het individu en zijn sociale netwerken, op het niveau van
maatschappelijke organisaties en op het niveau van de samenleving als geheel. De burger
, krijgt zelf vertrouwen en wordt krachtiger, ook doordat hij het gevoel heeft meer controle uit
te (kunnen) oefenen op zijn leefomstandigheden.
De mogelijkheid van participatie in sociale verbanden is een kernaspect van empowerment,
omdat (kwetsbare) burgers juist daarin de veerkracht terug kunnen vinden om bij
tegenslagen kracht aan te ontlenen.
Sociaal werkers die uitgaan van empowerment proberen te sleutelen op alle drie de niveaus.
Empowerment op mesoniveau gaat gepaard met het delen van ‘macht’ over het beleid en de
toegankelijkheid van een dienst of voorziening.
Uitgaan van een empowermentbenadering betekent dat organisaties, sociale professionals
en burgers gezamenlijk een kritische signaalfunctie hebben.
Voor sociaal werkers geldt dat signalen verzamelen, analyseren en oppakken bij hun
kerntaak hoort.
In een samenleving die groter veranderingen te verwerken krijgt, is signalering op alle drie de
niveaus van groot belang om als sociaal werkers je maatschappelijke opdracht vanuit een
empowermentperspectief goed te kunnen invullen.
1.3 Signaleren vanuit drie invalshoeken
Grofweg kun je signaleren benaderen vanuit drie invalshoeken:
1. Als eerste fase van preventie: gericht op het actief opsporen van risicofactoren bij
groepen mensen en in gebieden, ter voorkoming of vermindering van (psychisch)
leed en tekorten.
2. Als aanvulling op of verbetering van het hulp- en dienstverlenend handelen, op het
versterken van de eigen kracht van burgers of de veerkracht van de omgeving.
3. Als professiegebonden taak die in het verlengde ligt van de hulp- of dienstverlening.
Signalering vindt plaats in de voorfase van preventie, waarin een uitgebreide en gedegen
analyse van de keuze voor een preventiethema wordt uitgevoerd.
Preventie in het sociaal werk is vooral gericht op (nieuwe) problemen binnen de bekende
cliëntenpopulatie en krijgt onder andere vorm in voorlichting en preventief groepswerk.
Door het signaleren van veranderingen, het onderzoeken van het signaal en het zo nodig
ondernemen van actie, vullen sociaal werkers hun basiswerkwijze in.
Er zijn (uit verschillende profielen) drie onderwerpen af te leiden waarop signalering
betrekking heeft:
1. Onvolkomenheden in wet- en regelgeving en uitvoeringsprocedures, met name waar
deze onbedoeld anders en onbillijk uitwerken voor (groepen) cliënten;
2. Onvolkomenheden in de dagelijkse (informele) gang van zaken in de eigen
organisatie en andere organisaties. Het gaat dan niet alleen om officiële en formele
kwesties, maar ook om de kloof tussen deze kwesties en wat er, soms met de beste
bedoelingen, in de praktijk gebeurt;
3. Wetgever, uitkeringsinstantie en maatschappelijke voorzieningen wijzen op het
bestaan van duidelijke risicogroepen of op de dreiging van het ontstaan ervan, met
als gevolg het (dreigend) verlies van effectief contact en effectieve communicatie
met burgers.
Signaleren op microniveau Signaleren op meso-/macroniveau
Mohammed (53) is erg gestrest de laatste tijd: De fabriek in de deelgemeente gaat dicht en
hij dreigt zijn baan te verliezen vijftig medewerkers dreigen op straat te komen
Lonneke (18) heeft net een baby gekregen e Tienermoeders in de deelgemeente missen een
voelt zich af en toen erg alleen plek om andere tienermoeders te ontmoeten
en ervaringen uit te wisselen
Twee kinderen van 5 en 7 jaar oud van het gezin Een deel van de bewoners van een aantal flats
Janssen hebben last van kortademigheid sinds heeft last van kortademigheid sinds er op de
het gezin een hond heeft snelweg naast de flats een extra baan is
bijgekomen
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Lilian0309. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.96. You're not tied to anything after your purchase.