Dit document bevat de inhoud van de powerpoints, lesnotities en het handboek.
Niet alle voorbeelden die in het handboek aan bod komen, zijn overgenomen maar de meeste en belangrijkste wel.
HISTORISCHE KRITIEK
20 meerkeuzevragen/ 1 geziene casus-vraag/ 1 denkvraag
H1: De bron, bouwstof voor de kennis van het verleden
1: De notie bron
Overlevering = iets wat men al dan niet bewust wenst overgeleverd te zien of wat men wil
⇒
vastleggen getuigenissen over het verleden (terrein geschiedenis)
Overblijfsel = iets wat er nu eenmaal is ⇒ ⇒
voorwerpen uit het verleden alleen al door hun
bestaan een spoor van het verleden (terrein archeologie)
● gebouw - bibliotheek KULeuven (WO I) - oorlogsmonument
○ 25 - 28 augustus 1914
■ 248 dode burgers, 1974 gebouwen vernield, 1500 inwoners
gedeporteerd ⇒ wordt het Sarajevo van de Europese intelligentia
genoemd (bibliotheek van Sarajevo werd verwoest op 25 augustus 1992)
■ propagandaoorlog
■ motief: vrees voor vrijschutters (niet geregelde troepen) ⇒
⇒
wetenschappelijke controverse tot in 1958 dan pas duidelijk
■ anti-Duitse tekst in gevel
■ verwijzing in bibliotheek naar Albert en vrouw
1.1: Bronnen: bewuste creaties?
Historicus moet vaak door te redeneren naar analogie, elementen aan het ruwe materiaal
toevoegen
Typologie in functie van de intentie
● artefacten = onbewust ontstaan, onthullen onbewuste realiteit ⇒objecten uit het
⇒
dagelijkse leven toevallig achtergebleven dingen scherven in een afvalput
● audiovisuele bronnen = in theorie bewust gemaakt, maar unwritting testimony ⇒
wordt bewust gemaakt maar er staat iets bijzonder op, het kan bewijs zijn van iets
moord JFK toevallig gefilmd - Abraham Zapruder teste zijn nieuwe camera uit
Wie zaken in het schemerduister wil houden ⇒ slecht nieuws ⇒ altijd wel iemand met
smartphone of tablet in de buurt die kan opnames maken en verspreiden
1.2: De vormeigenschappen: geschreven en ongeschreven bronnen
Geschreven bronnen
● verhalende of literaire teksten
○ egodocumenten
⇒
■ documenten gepubliceerd vanuit de ik-figuur persoonlijke visie
■ recente term: 1750 - 1850
● bloeitijd voor egodocumenten
● periode van doorbraak ideeën Verlichting, Franse Revolutie en
⇒
industrialisering wie ben ik? wat is mijn positie?
■ Nederlandse historicus Jacques Presser (1958): die documenten
waarin een ego zich opzettelijk onthult of verbergt
■ gaan doelbewust accent leggen op breuk in het leven of onderstrepen
van de continuïteit
■ ook schilderijen kunnen als egodocument worden gelezen
■ literaire kritiek: in hoeverre mogen autobiografische elementen in fictie
romans worden ingebracht
1
, ■ CASUS
● Leopold I: de eerste koning van Europa (G. Deneckere)
○ belang van persoonlijke brieven als egodocument
○ briefwisseling tussen Leopold en Britse koningin
Victoria (3x/week)
■ Victoria dochter van de zus van Leopold
■ Victoria haar vader sterft snel ⇒ Leopold zal
vaderfiguur zijn
○ algemene beschouwingen en laten achterste van hun
⇒
tong zien kon niet op officiële documenten
○ persoonlijk verhaal van Leopold I
○ invloed nieuwe ideeën Verlichting en Franse Revolutie
○ autofiction = in fictie teksten ook historische teksten verweven = faction ⇒
raakvlak fictie en egodocument
● diplomatische teksten = officieel stuk dat rechtshandeling zal weergeven
○ oorkonde
■ doel: getuigenis af te leggen over een doorgaans vooraf voltrokken
rechtshandeling of over het bestaan van een rechtsfeit
■ vorm niet vrij
■ 3 delen (protocol, context, eschatocol)
● bronnen van sociale boekhouding = mensen komen naar voor omdat ze belastingen
betalen, in bevolkingsregisters staan ⇒ optreden van individu in collectief verband
die opgemaakt worden door overheden en bijgehouden worden als herinnering
Ongeschreven bronnen
● materiële voorwerpen
○ archeologische bronnen
○ overblijfselen
○ munten
○ manueel vervaardigde afbeeldingen kunst ⇒
⇒
○ mechanische vervaardigde afbeelden foto en film
● orale tradities
⇒
○ interviews (hedendaagse vorm) uitgelokte informatie
○ liederen
■ politiek lied Hanns Eisler: Der heimliche Aufmarsch
● Hanns Eisler
○ modernistisch componist tijdens Weimarrepubliek
○ werkt samen met Berthold Brecht
○ vlucht 1933 naar VS
○ maakt er filmmuziek in Hollywood
○ in 1948 in volle McCarthy heksenjacht uit VS gezet
○ keert terug naar DDR
● lied
○ linkse positie
○ harde marsmuziek die mobiliserend is die aansluit bij
politieke ambities die erachter zitten
2
,2: Onderscheid tussen bron en historisch werk
Galbert van Brugge
● Vlaamse graaf vermoord
⇒
● dagboek unieke historische bron
● persoonlijke visie van die tijd
Steeds onderscheid maken tussen primaire en secundaire informatie ⇒ direct of indirect
informeren
Historische studie kan ook bron worden (bij grote schaarste): Herodotus, Thucydides, Eusebius
van Caesarea
Getuigenissen en egodocumenten in grensgebied mémoires en getuigenissen van politici
Aspect deontologie van historicus
Grote gedeelten van historische werken is het basismateriaal waarop ze steunden door
rampen en moedwillige verwoestingen verloren gegaan
Naarmate we verder in de tijd teruggaan en het bewaren van bronnen problematischer is,
verhoogt de kans dat de grenslijn tussen bron en historisch werk vervaagt
3: Van gesproken naar geschreven woord en terug? Evolutie van de bronnen types en hun
complementariteit
3.1: Schrift en alfabet
Grieks-Romeinse beschaving heeft schrift uitgebouwd tot communicatiemedium bij uitstek
Een van de meest gebruikte lettertypes op de huidige tekstverwerkers is Times New Roman
3.2: De drukpers: schaalvergroting en uitdieping
Eind 15de eeuw: uitvinding boekdrukkunst ⇒ overlevingskans van boodschappen neemt
enorm toe
Invoering schrift en boekdrukkunst zijn 2 cruciale momenten geweest in wetenschaps-
beoefening ⇒ in toenemende mate reflectie van onderzoekers op theorieën van
voorgangers mogelijk maakten
Eind 15de begin 16de eeuw: eerste Europese kenniseconomie
Cesuur en controlemechanismen
Machinaal vervaardigd papier houtpulp > handgeschept papier textiel ⇒ resultaat:
schaalvergroting, commercialisering van informatie en goedkoper
Boekdrukkunst zorgt ervoor dat teksten betaalbaar werden
Culturele, wetenschappelijke en politieke gevolgen waren enorm
⇒
Drukpers liet het drukken van pamfletten en spotprenten op grote schaal toe godsdienst-
⇒
oorlog 16de eeuw eerste propaganda-oorlog
Eind 15de eeuw: roep op controle van drukpers
3.3: Woord en beeld
Opname van klank tot elektronisch dragers van beeld en klank
3.4: Mondelinge bronnen: orale overlevering, orale geschiedenis
⇒
Complementair mondelinge tradities aanvulling geschreven bronnen (ook op zichzelf)
In vele samenleving verliep het sociale leven nagenoeg volledig mondeling
Elementen van mogelijke zwakheid voor mondelinge tradities
● traditionele misprijzen voor interview als historische bron: te subjectief, zelf
beschermingsreflex
● toch nuttig voor bepaalde sectoren: opvullen hiaten, omzeilen van geheimhouding
● techniek van de handige interviewer
● interferentie tussen ondervrager en ondervraagde
3
, Vele ooggetuigen zien het belang om hun ervaring niet om het neer te schrijven ⇒
interviews zijn daarom belangrijk om dit soort realiteiten te reconstrueren
Interview wordt historische bron in verschillende lagen
● fatische laag = feitelijke laag transcript
● muzische laag = stemtoon of pauzes, zie je niet in geschreven interview toonband
● paralinguale laag body-talk
● extra-linguale laag achtergrond
CASUS
● interview technieken toegepast door productiekern WO II van BRT met Maurice De
Wilde vanaf 1974 ⇒ interviewde mensen op een manier dat ze zouden zeggen wat
hij wilde horen kinderen van de repressie/ kinderen van de Holocaust/ kinderen van
⇒
de kolonisatie interviewtechniek op de grens van deontologie
4: Impact van communicatie- en informatietechnologie op de productie van bronnen
4.1: Snelheid en kwaliteit van de overdracht
Eerste fase: te voet voor het gebruik van het paard
● nauwkeurigheid gering door mondelinge karakter en onduidelijkheid van tekens
Tweede fase: gebruik van het paard
● nauwkeurigheid groter dankzij gebruik schrift
● geheime correspondentie en openbare brieven onderscheiden
● 1477: crisis van de Bourgondische staat
○ hertog van Bourgondië sneuvelt
○ 5 dagen later weet de Franse koning Lodewijk XI, die zich helemaal aan de
andere kant van het rijk bevindt, met zekerheid dat de hertog gesneuveld is
○ pas 2 weken later weet het hof van Bourgondië dat Karel overleden is
○ ⇒Franse vorst heeft 10 dagen voorsprong en weet dat maximaal te benutten
Derde fase: mechanische media trein tot elektronica
● sinds de telegraaf is berichtgeving quasi gelijktijdig (1844)
● met recentere technieken informatie praktisch gelijktijdig en universeel geworden
4.2: Functies van de communicatiemedia
Bestemd voor een doelgroep gesteund door en in dienst van belangengroepen
Zowel positieve effecten: vorming van publieke openbare cultuur als negatieve: kans op
manipulatie
Burgerlijke en kerkelijke overheden allerlei vormen van politieke controle en censuur
invoeren ⇒ in 16de eeuw moet je voor het uitgeven van kranten al een licentie of octrooi van
de staat hebben
Avvisi = nieuws dat wordt overgebracht in functie van commercieel verband
Altijd link geweest tussen verspreiden van nieuws en belangengroepen die daar belangen of
winst kunnen uithalen
Nazi-Duitsland: Leni Riefenstahl (1902 - 2003)
● Sieg des Glaubens (1933)
⇒
● Triumph des Willens (1934) film van Nazi-partijdag in Neurenberg
● manipuleren van opinie bij de burgers
● er wordt in de film weinig gezegd maar de beelden zijn duidelijk genoeg
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller EllaPeeters. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $9.10. You're not tied to anything after your purchase.
