Summary
Samenvatting 'The Balkans'
- Course
- Institution
Dit is de samenvatting van het hele boek 'The Balkans' van Mark Mazower.
[Show more]
Seller
Follow
LMLingers
Reviews received
Content preview
De BalkanVan het einde van Byzantium tot het heden
Auteur: Mark Mazower
Jaar van eerste uitgave: 2000
Inleiding: namen
De naam Balkan werd heel lang nauwelijks gebruikt. Men noemde het gebied eerder ‘Turkije in
Europa.’ Pas in 1880 werd er gesproken over ‘de Balkan.’ Voor die tijd werden alle mensen onder de
Donau, ondanks hun verschillen, meestal Grieks genoemd. Bij de Eerste Balkanoorlog in 1912,
waarbij het Ottomaanse rijk viel, werd de naam Balkan algemeen gebruikt. Deze naam was al sinds
het begin meer dan alleen een geografische aanduiding. Het had een negatieve bijklank. Westerse
landen beschouwden de regio als wreed, gewelddadig en primitief.
Waar nationalisme in Italië en Duitsland tot vereniging had geleid, leidde het in de Balkan tot het
uiteenvallen in kleine, intolerantie, instabiele en niet-levensvatbare natiestaten. De clichés werden
minder sterk en de Balkan verdween uit het bewustzijn van Europa. Door het IJzeren Gordijn werd
Griekenland gescheiden van de rest van de Balkan. Met het toerisme veranderden de oude clichés in
nieuwe: slechte wegen en onbekende toiletten. Na de Koude Oorlog kwamen de oude clichés weer
terug, onder andere door het geweld bij het uiteenvallen van Joegoslavië. Niet alleen Tito werd als
gewelddadig gezien, maar ook de verdeelde volkeren zelf.
De clichés, hoewel vrij recent ontstaan, gaan ver terug: naar de onbegrijpelijkheid van het orthodoxe
geloof en vooral van de islam. De jihad en kruistochten hebben tot intolerantie jegens ketters,
heidenen en moslims geleid. In het begin hadden Europeanen zowel respect als angst voor het
machtige Ottomaanse rijk, maar later kwam de nadruk te ligging op tirannie, despotisme,
intolerantie, corruptie, uitbuiting en onrecht. Dit gebeurde toen de macht van het Ottomaanse rijk
zijn grenzen had bereikt en het christelijk Europa sterker werd. Rusland en het Habsburgse Oostenrijk
werden machtiger, terwijl de macht van het Ottomaanse rijk aan de randen ervan afnam. De
opkomst van de wetenschap en de verlichting brachten in West-Europa nieuwe waarden, waardoor
het beschaafde, vrijheidsminnende Westen en het barbaarse, despotische Oosten polemiseerden. In
de 19e-eeuw waren mensen zich er meer van bewust dat ze een andere wereld binnenstapten als ze
een Ottomaans land betraden. De Balkan werd altijd gezien als een vervlechting van Europa en Azië,
als een gebied met een oriëntaalse tradities achter een Westerse façade. Turken en moslims werden
nooit beschouwd als Europeanen.
Toen het Ottomaans rijk in 1912/1913 viel, zagen christenen dit als een teken van hun religieuze en
raciale superioriteit. Het Westen had verwacht dat de Balkan daarna snel zou beschaven, maar dat
viel tegen. De landen raakten verstrikt in de Tweede Balkanoorlog. Toen de Habsburgse kroonprins
Franz Ferdinand in Sarajevo door een Servische nationalist werd vermoord, leidde dit tot de Derde
Balkanoorlog en de Eerste Wereldoorlog. In Europa wordt de Balkan sindsdien vervloekt.
Bij het bestuderen van de geschiedenis van de Balkan wordt de Ottomaanse tijd vaak zoveel mogelijk
genegeerd, omdat de Balkan liever kijkt naar haar Europese verleden. Na de desillusie over het
nationalisme kreeg men een nostalgisch gevoel over de Ottomaanse tijd, waarin verschillende
religies en etniciteiten vreedzaam naast elkaar bestonden. In die nostalgie wordt de werkelijkheid
echter wel mooier gemaakt dan ze was. Als we naar de geschiedenis van de Balkan kijken, moeten
1
,we dat niet doen met een gevoel van superioriteit. De Balkan bestaat uit net zoveel nationaliteiten
als lang geleden, maar toch is het geweld relatief nieuw.
1. Het land en zijn inwoners
Een serie bergketens loopt van het Iberisch schiereiland naar de Balkan. Ten noorden daarvan valt
veel regen, maar het gebied ten zuiden van de bergen kampt soms met droogtes. De bergketens die
het Balkanschiereiland afgrenzen, boden weinig bescherming tegen invasies, maar bemoeilijkten de
communicatie tussen steden onderling. Het klimaat binnen de Balkan verschilt veel per gebied.
Rivieren, die elders in Europa voor transport werden gebruikt, waren hiervoor in de Balkan niet
geschikt. De bergen die verhinderden dat de Donau het Balkanschiereiland opliep, verhinderden ook
de aanleg van kanalen en spoorwegen. Spoorwegen kwamen op de Balkan later dan elders in Europa
en de dichtheid ervan was laag. Transport ging voornamelijk over land, maar de wegen waren erg
slecht, waardoor handel met andere gebieden bijna onmogelijk was. Sommige wegen waren niet
geschikt voor vervoer op wielen en door de komst van de spoorwegen vervielen ze nog meer. Voor
vervoer werden niet alleen paarden gebruikt, maar ook buffels, ezels en vooral kamelen. ’s Nachts en
op sommige plekken ook overdag kon de veiligheid van reizigers niet gegarandeerd worden. Op zee
kreeg men te maken met piraten en op land met rovers en moordenaars. Dit veranderde pas in 1839
door een gezamenlijke actie van de Ottomanen en de Grieken.
Schattingen over het aantal inwoners liepen altijd ver uiteen, maar in de hoogtijdagen van de 16 e-
eeuw was de bevolkingsdichtheid slechts één derde van Europa’s gemiddelde. In de 17e-eeuw liep
het bevolkingsaantal flink terug door politieke instabiliteit, eindeloze oorlogen, de plaag en honger.
Tijdens de plaag, waarvoor de Balkan erg vatbaar was, aangezien het op de route van het Oosten
naar West-Europa ligt, eiste soms wel duizend doden per dag. In het begin van de 19e-eeuw begon de
bevolking zo erg te groeien, dat er begin 20e-eeuw sprake was van overbevolking. Vooral toen de
landen onafhankelijk werden, groeide de bevolking. In het interbellum leefde men van landbouw en
roverij. Mensen gingen over op kassenkweek en jongeren emigreerden naar de VS. Na de Tweede
Wereldoorlog nam de welvaart toe. Er kwamen meer steden, meer industrie, meer diensten en meer
consumptie. Daardoor nam de bevolking weer toe.
In het Westen heerst het beeld dat de tijd in de Balkan heeft stilgestaan. Mensen dragen traditionele
kleding en tot 1868 was er geen publieke klok in Montenegro. De tijd werd niet geteld in uren en
minuten, maar in het aantal zonsondergangen en feestdagen. In werkelijkheid waren de boeren
echter tot snelle aanpassingen en veranderingen in staat. Politieke, economische en natuurlijke
veranderingen hadden massamigraties tot gevolg en hele dorpen werden verplaatst.
Veel mensen meenden dat de christenen een donkere tijd ingingen toen ze werden overheerst door
de Ottomanen, maar deze overheersing heeft de boeren vooral goed gedaan. Uitbuiting door de
bestaande elites werd minder en toen de landen eeuwen later onafhankelijke democratieën
werden, kenden ze geen aristocratie meer. Natuurlijk werden oude heersers wel vervangen door
nieuwe. Deze bezaten het land van de boeren en hun productie, maar niet de boeren zelf. Boeren op
de Balkan hadden meer over hun leven te zeggen dan collega’s elders in Europa. Door de komst van
de Ottomanen cultiveerde de Balkan een beetje.
Twee of drie eeuwen later kampte het Ottomaanse rijk met moeilijkheden. Het belastingsysteem
zorgde voor meer problemen dan oplossingen. De nieuwe heersers probeerden niet te veel belasting
van de boeren te vragen, om te voorkomen dat de boeren naar de bergen vluchtten. De
overgebleven boeren zouden in dat geval namelijk ook de belasting van de weggetrokken boeren
moeten betalen. In de bergen betaalde men ook belasting, maar als een heerser te veel vroeg,
trokken de boeren dieper de bergen in.
2
, Politieke autonomie kwam voort uit een constante levensstrijd. Mensen in de bergen aten gezond en
dat leidde tot overbevolking. De arme berggrond kon niet zoveel mensen voeden. Daarom zocht men
eten in de bossen en verkocht men hout, houtskool en sneeuw aan mensen uit de laaglanden in ruil
voor zout. Een andere manier om in het levensonderhoud te voorzien was roverij. De bandieten
waren heroïsche jongemannen tussen de twintig en dertig jaar oud, die probeerden intimiderend
over te komen. Het waren echter noch sociale bandieten, die stalen van de rijken om de armen te
helpen, noch nationale helden. Het waren symptomen van de armoede. Schaapsherders hadden de
meeste baat bij de verhuizing van de boeren. ’s Winters overnachtten ze in de verlaten boerderijen.
Omdat zij ook belasting moesten betalen, verkochten ze wol, kaas en andere producten op markten
en sommigen vestigden zich in een handelsdorp. In onvruchtbare gebieden ontwikkelde zich
industrie, maar toen de Balkan producten uit het Westen ging importeren, kreeg die te maken met
concurrentie. De fabrieken die de moeilijke tijd overleefden, werden verplaatst naar steden.
De komst van de Ottomanen had een grotere impact op de steden dan op het platteland. Bestaande
steden groeiden en nieuwe steden, waaronder Sarajevo en Tirana, ontstonden. De bevolking van de
steden was overwegend islamitisch, terwijl op het platteland vooral christenen woonden. Tachtig
procent van de totale bevolking was christen. De steden waren administratieve en economische
centra. Er was nauwelijks sprake van industrialisatie. Hoewel Constantinopel de grootste stad van
Europa was, was het er opvallend stil. Het platteland werd verlaten, omdat de boerenbevolking werd
uitgebuit door de Ottomaanse autoriteiten. Dit gold niet voor alle plaatsen. Er waren ook Ottomanen
die katoen of rijst gingen verbouwen.
Er kwam een geldeconomie en boeren verloren hun traditionele rechten op grond en productie. Er
vonden economische, sociale en politieke veranderingen plaats. Dit leidde in de 19e-eeuw tot
nationalisme. Boeren werden onafhankelijker en kregen stemrecht. Door ontbossing en cultivering
van de grond zijn de schaapsherders na de Tweede Wereldoorlog bijna geheel verdwenen. De Slaven
hadden de gewoonte met meerdere families samen te werken, maar die samenwerking verdween.
Boeren verdeelden hun land over hun nakomelingen, waardoor dit fragmenteerde.
De meeste boeren waren arm en dit leidde in het begin van de 20e-eeuw tot opstanden. In Roemenië
werden de opstanden neergeslagen ten koste van een geschatte elfduizend levens. In dat land bezat
één procent van de bevolking de helft van de landbouwgrond. 85 procent van de bevolking leefde op
of onder het bestaansminimum. In 1912 was bijna één tiende van de Griekse bevolking geëmigreerd
naar de VS, zodat er te weinig arbeiders waren en voorraad geïmporteerd moest worden. In de jaren
vijftig vond er een nieuwe emigratiegolf plaats, maar dan naar Duitsland en Australië.
Hoewel de mensen uit gewoonte altijd gastvrij waren tegenover reizigers, konden stedelingen en
boeren elkaar niet uitstaan. Eeuwenlang was het dorp altijd het vaderland geweest, maar in de 19e-
eeuw identificeerde mensen zich meer op nationaal niveau. Na de onafhankelijkheid werd de plaats
van de Turkse landheren overgenomen door anderen, die zich alleen maar meer met de boeren
gingen bemoeien. Politici luisterden niet naar de boerenbevolking, totdat er in de jaren twintig
landhervormingen kwamen. Deze politieke overwinning leidde echter tot de economische ruïnering
van de boeren, want het land werd verder gefragmenteerd, waardoor het niet meer efficiënt kon
worden gebruikt. De landbouw bracht niet genoeg op om in de groeiende vraag te kunnen voorzien.
Jonge meisjes spraken over make-up en hakschoenen. Ze wilden liever mooie kleding dan voldoende
voedsel, omdat niemand kon zien wat er binnenin hen was.
Door de crisis van de jaren dertig raakten veel boeren werkloos. Tijdens de oorlog was het een
voordeel om boer te zijn en eigen voedsel te hebben, maar in de jaren erna richtte het herstel zich op
de steden. Veel mensen hebben bergdropjes verlaten en trokken naar de steden. De dorpen kunnen
alleen overleven door toerisme en levering van voorraad. De samenlevingen zijn niet meer agrarisch.
3
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller LMLingers. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.68. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
64438 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now