Volledige samenvatting Theoretische orthopedagogiek gegeven door Stijn Vandevelde. Geschreven in 2021. Integratie van slides en notities. Met bijna alle examenvragen van het examen in juni 2020
Theoretische orthopedagogiek
LES 1: INLEIDING
❖ Naam: Verschillende namen om de orthopedagogiek doorheen de jaren te benoemen:
• HEILOPVOEDKUNDE: slaat op het genezen, heilsboodschap
• PEDOLOGIE: artsen die bovenaan staan, andere disciplines aansturen
• ORTHOPEDAGOGIEK: zetten af tegen medische, ortho = iets goed maken, iets recht
zetten
▪ Komt van orthopsychiatrie
▪ 1949
▪ Jaren 70 specialiseren in bepaalde doelgroepen: de bijzondere
orthopedagogiek
❖ Connotaties
• Heilopvoedkunde → wordt nu niet meer gebruikt door slechte connotatie
• Speciale pedagogiek → orthopedagogiek van de verschillende doelgroepen
• Orthopedagogiek → gaat breder kijken
❖ Definitie
• METHODISCH: methodieken gebruiken die werkzaam zijn, evidence based practice.
Spanning tussen methodisch werken en wanneer je vertrekt vanuit een
grondhouding
• DOELGERICHT: je wil situatie verbeteren, je gaat doelen stellen en hier naartoe
werken
• ZINVOL: doelen zouden voor een verbetering moeten zorgen
• HANDELEN: niet alleen geïnteresseerd in pure observeerbare gedrag maar ook wat
zijn de onderliggende intenties, hoe moeten we handelen daarop afstemmen
• MOEILIJKE
• OPVOEDINGSSITUATIES
❖ DIFFERENTIATIE
• ORGANISATORISCHE OP: hoe wordt beleid aangestuurd, vormgegeven, vormen van
handelen mogelijk maakt of net niet mogelijk maakt. Hoe kan je vanuit theoretische
ideeën beleid aansturen
• THEORETISCHE OP: denken over de diepe vragen
• BIJZONDERE OP: aangestuurd vanuit angelsaksische traditie, jaren 70, methodieken
ontwikkelen voor specifieke doelgroepen
❖ IN VLAANDEREN: GENT (professoren opleiding ortho) niet vanbuiten leren, alleen op juiste
volgorde kunnen zetten
• NYSSEN RENE 34-45 – PSYCHIATER: boek over heilpedagogiek tijdens de
oorlogsjaren over hoe met jongeren om te gaan, sterk gekant tegen de
psychoanalyse
• DE BUSSCHER JACQUES 46-66 PSYCHIATER: franstalige Gentenaar, psychoanalist,
arts in ziekenhuis, niet sterk thuis in begeleiding van kinderen maar van volwassenen
• WENS MARIA 70-85 PEDAGOOG: wel meer thuis in begeleiding van kinderen,
secretaris van de nieuwe school beweging, reformpedagoge, eerste echte
orthopedagoge
1
, • BROEKAERT ERIC 85-16 ORTHOPEDAGOOG: heeft orthopedagogisch denken en
vakgroep sterk verbreedt, therapeutisch gemeenschap, belang van het pedagogische
milieu (bij allemaal sterk aanwezig, ook allemaal sterk verbonden aan
orthopedagogisch centrum de nieuwe vaart)
❖ STROMINGEN: NEDERLANDSTALIG
• FENOMENOLOGISCH: Langeveld-Lubbers-utrechtse school: interpreteren,
pedagogoen die ervan uitgingen om de fenomenen te gaan bestuderen door middel
van het handelen te bestuderen
• HET MEDISCHE VOORBIJ: VLIEGENTHART: “kinderen die anders in de wereld staan”
van gelder: “de pedagogische situatie van het kind” → meer kijken naar
pedagogische dan medische, kinderen die mee willen doen
• HANDELEN EN DIALOOG: ter horst: “orthopedagogische grondvormen van dialoog”:
herstelbeweging; kok: “de studie van het handelen zelf” : handelen centraal stellen
• KRITISCH: van gennep-van hove: in marxistische jaren heel kritisch naar de
samenleving kijken, problemen niet veroorzaakt door persoon zelf maar door
maatschappelijke structuren
• POSITIVISTISCH: Rispens-Dumont-van der ploeg: meer empirisch te kijken,
observeren, meten
• INTEGRATIEF: BROEKAERT: integratief met verschillende paradigma’s aan het werk
gaan
❖ DUITSTALIGE GEBIEDEN
• HEILPÄDAGOGIK:
• SONDERPÄDAGOGIK: gaan zich meer richten op het onderwijs en specifieke
methodieken daarbij
• RELIGIEUS: BOB-HANSELMAN-MONTALTA: beginselpedagogen
• EXISTENTIEEL: MOOR: zwitser, het gaat om pedagogiek, zet zich af tegen medische ,
mensen ondersteunen om zichzelf te worden
• MINIMALISEREND: BLEIDICK: voorloper, keek naar de uitwerking vn bepaalde
stoornissen, naar de gevolgen van een bepaald probleem dan naar de stoornis
opzichzelf
• RELATIONEEL: KOBI
• KRITISCH: JANZZEN
❖ ANDERE GEBIEDEN
• Rusland: defectologie →geneespedagogiek
• Hongarije: conductieve pedagogiek
• Frankrijk: education specialise: creatieve methodieken, in ateliers
• Engeland-usa: special education-special need studies → methodische uitwerking van
specifieke interventies, doelgroepen
• Zuid afrika: genees pedagogiek-orthopedagogiek
• Canada: orthopedagogie
Organisatorische Orthopedagogiek
❖ IDEOLOGIE
• CARITATIEF: vroeger veel vanuit caritatieve, religieuze gedachte vb broeders van
liefde
2
, • KRITISCH: kritisch kijken naar maatschappelijke evoluties, mensen niet aanpassen
aan samenleving maar wetten aanpassen aan de mensen , obstakels weghalen, Jos
van Loon weg van grote voorzieningen, mensen in gewoon huis in de samenleving
laten wonen
• NEOLIBERAAL: Dirk de wachter, professionalisering in vraag stellen, gegroeid vanuit
VS vanuit verzekeringswezen gegroeid, rond management , meer vanuit
persoonsvolgend budget denken ipv aan de voorzieningen
• GLOBALISTISCH: evolutie naar globalere ideeën , dus eerst van grote voorzieningen
naar weg man in de straat maar nu terug naar globalere. Kleine voorzieningen
moeilijk om te overleven dus moeten fusioneren om te blijven overleven
❖ MODELLEN
• HIERARCHISCH: PIRAMIDAAL → vb katholieke instellingen, overste die heel veel
aansturen , directeur veel te vertellen
• DEMOCRATISCH: KLAVERBLAD EN CIRKEL → mensen staan meer op gelijke hoogte
maar niet altijd waterdicht( misbruik)
• CYBERNETISCH: FUNCTIONEEL HIERARCHISCH → klassieke organogrammen
,verantwoordelijkheden worden gedeeld , inspraak , duidelijk welke dienst, persoon
verantwoordelijk voor wat
• INTEGRATIEF: CO-OPERATIEF → verschillende elementen bij elkaar brengen
• KWALITATIEF → wordt kwaliteit van leven bepaald door kwaliteit van voorzieningen
❖ MANAGEMENT: STRUCTUREEL
• Explicitatie van behandelingsdoelen: wat zijn de doelen, competenties beheersen
• Explicitatie eindtermen
• Actie en besluitvorming
• Evaluatie
❖ MANAGEMENT: PRINCIPIEEL
• CO-ORDINATIE: De functionele samenwerking tussen de diensten → betere
afstemming op elkaar
• CONTINUITEIT: Lengte en individueel karakter van de benadering → hoe gaan
verschillende organisaties de verschillende modules aanpakken
• EFFICIENTIE: De verhouding tussen ingezette middelen en resultaten
• EFFECTIVITEIT: Het realiseren van de vooropgezette doelen
❖ MANAGEMENT: FUNCTIONEEL
• Positieve houding
• team coherentie
• verantwoordelijkheidszin
• functioneringsgesprekken
• Evaluatie
3
, LES 2: ORTHOPEDAGOGISCHE KOPSTUKKE N
❖ GESCHIEDENIS
• Middeleeuwen: caritatieve zorg → door kloosterordes, vooral veel aandacht voor
doven en slechthorende
• 17e/ 18e eeuw:
▪ Comenius: streefde naar onderwijs voor iedereen, learning by doing
▪ Rousseau: we moeten de kinderen terugbrengen naar de natuur, zo ver
mogelijk van corrupt samenleving
• 19 eeuw:
e
▪ Pestalozzi: “het leven voedt op”, dagdagelijks leven is belangrijk
▪ Herbart
▪ Fröbel: aandacht voor heel jonge kinderen
• Einde 19e eeuw/20e eeuw: groeiende openbare “pedagogische ruimte”
• Moral treatment en werk → allemaal dokters, die zich bezig hielden met
ondersteuning van kinderen, volwassenen met beperking
▪ Pinel: humane behandeling van mensen met verstandelijke beperking
▪ Itard: wilde van Avyron,
▪ Guislain: mensen die gek waren uit gerard duivelsteen gehaald en om
humane manier behandelen
▪ Séguin: Lag aan basis van AAIDD : Amerikaanse associatie voor mensen met
verstandelijke handicap
▪ Montesorri: arts, pedagoge
▪ Decroly : lag aan nieuwe Belgische schoolbeweging
• Einde 19e eeuw/begin 20e eeuw: oprichten van buitengewoon onderwijs + leerplicht
(1914) – belang van Decroly
• Wettelijke bescherming kinderen (1912)
• 19e eeuw: ook ontwikkeling van instellingen voor kinderen met verstandelijke
beperkingen → grote voorzieningen: in natuur , aan de rand van de stad
• 1827: koning Willem I – onderwijs in de pedagogiek en didactiek →UGent opgericht
• Begin 20e eeuw: nieuwe disciplines waaronder de heilpedagogiek, kinderpsychiatrie
en ontwikkelingspsychologie
▪ Objectiverende werkwijzen (Binet & Simon, 1905) → intelligentietest
▪ Duitse traditie van heilpedagogiek (holistisch en zorgend) → religieuze,
medische, normatieve insteek
❖ PEDAGOGIEK: EIGEN IDENTITEIT
• 1919 – 1926: eerste hoogleraren pedagogiek in Nederland
• Pedologie/heilpedagogiek
• 1950: van Houte: eerste hoogleraar orthopedagogiek aan de Universiteit Amsterdam
▪ Nijmegen: Rutten (experimenteel psycholoog) → positivistisch georiënteerd
▪ Groningen: Bladergroen → kinderen buiten laten lopen, ontwikkelingsfase
▪ Utrecht: Langeveld, Vliegenthart → fenomenen van opvoeding
▪ Leuven: D’Espallier en Van Walleghem →aangestuurd door onderwijs en CLB
▪ Gent: Nyssen, De Busscher, Wens→ aangestuurd door kinderpsychiatrie
❖ WERKVELDEN (wat is er de laatste jaren zoal veranderd)
• Jeugdzorg → integrale jeugdhulpverlening, over sectoren heen werken
• Gehandicaptenzorg → inclusie, persoonsvolgende financiering
• Buitengewoon onderwijs → m-decreet, inclusief onderwijs
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller pastalover. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.82. You're not tied to anything after your purchase.
