Samenvatting Ethische codes voor psychologen K. Soudijn
348 views 6 purchases
Course
Ethiek
Institution
Hogeschool NTI (NTI)
Book
Ethische codes voor psychologen
Het boek over ethische dilemma's binnen de psychologiepraktijk. De ethische code van psychologen wordt uitgenreid uitgelegd aan de hand van talloze voorbeelden.
Tentamensamenvatting Ethiek
Hoofdstuk 1: Regels in soorten en maten.
Ethiek: ideeën over wat goed en slecht is
Beroepscode: regels waaraan een professional zich bij de uitoefening van zijn praktijk
behoort te houden, wordt ook beroepsethiek genoemd
Preambule: Een inleidende tekst die enkele uitgangspunten van de beroepscode
verwoordt. Deze uitgangspunten zijn nog ruimer dan de algemene principes uit de code.
APA = American Psychological Association
AST = Algemeen Standaard Testgebuik
COTAN = Commissie testaangelegenheden NIP
ECP = Ethische commissie psychologie
De code van de APA maakt scherp onderscheid tussen algemene principes en ethische
standaards. Algemene principes zijn na te streven doelen om psychologen naar de
hoogste idealen van de psychologie te leiden. ‘Minstens één doelpunt meer scoren dan de
tegenstander.’ Ethische standaards zijn af te dwingen gedragsregels. Overtreding
hiervan is vrij simpel vast te stellen, in tegenstelling tot het niet nakomen van algemene
principes. ‘Regels van het voetbalspel’. De Amerikaanse code kent een complexe
preambule die geen enkele psycholoog in zijn eentje kan waarmaken. De Amerikaanse
preambule opent met een zin vol verplichtingen waaraan de psycholoog dient te voldoen.
De APA kent 5 algemene principes:
A. bevordering van welzijn en voorkoming van schade
B. trouw en verantwoordelijkheid
C. integriteit
D. rechtvaardigheid
E. respect voor de rechten en de waardigheid van mensen
De ethische standaards bestaan uit 10 categorieën:
1. de afhandeling van ethische kwesties
2. deskundigheid
3. menselijke relaties
4. privacy en vertrouwelijkheid
5. advertenties en andere publieke uitspraken
6. dossiers en honoraria
7. onderwijs en opleiding
8. onderzoek en publiceren
9. beoordeling
10. therapie
De CPA gaat uit van een viertal principes:
I. respect voor de waardigheid van personen
II. verantwoorde zorg
III. integriteit in relaties
IV. verantwoordelijkheid ten opzichte van de samenleving
Bij elk van deze principes staat uitvoerig beschreven welke waarden worden benadrukt,
maar ook wordt het desbetreffende principe gespecificeerd in een groot aantal ethische
standaards.
De Belgische Federatie van Psychologie: deontologie (plichtenleer)
1. eerbiediging van de waardigheid en rechten van de persoon
2. verantwoordelijkheid
3. competentie
, 4. integriteit
Zowel de Nederlandse als Belgische beroepscodes zijn afgeleid van de beroepsethiek van
de Europese Federatie van Beroepsverenigingen van Psychologen (EFPA), en is daarom
goed vergeljkbaar. De EFPA heeft diverse principes en uitwerkingen van regels, maar de
landen zelf houden ruimte om bepalingen nader uit te werken en andere regels op te
stellen.
In Duitsland bestaat een beroepscode van twee verenigingen gezamenlijk (DGPS & BDP),
die bestaat uit een preambule, algemene bepalingen, psychologie bij onderzoek en
onderwijs en psychologie in de praktijk. In Duitsland mag men bijvoorbeeld maximaal 6
specialismen bij hun titel vermelden.
De NIP-code kent vier basisprincipes:
I. verantwoordelijkheid
II. integriteit
III. respect
IV. deskundigheid
Elk van deze principes is uitgewerkt in richtlijnen. Net als in de CPA heeft men deze
richtlijnen weer geordend in groepen. Een scherpe scheiding tussen principes en
standaards is niet te maken, we kunnen beter zeggen dat er sprake is van een
hiërarchische ordening. De basisprincipes bevatten dus zowel idealistische doelstellingen
als concrete gebodsbepalingen.
Een reden voor de variatie in de beroepscodes in verschillende landen is dat zij vaak
parallel opgaan met de in het land geldende wet- en regelgeving. Nederland kent
bijvoorbeeld de Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO), die in de
gezondheidszorg bepaalde rechten en plichten specificeert in de relatie tussen
zorgverleners en patiënten. De NIP-code bevat regels die hier goed mee te vergelijken
zijn, maar zich niet slechts richten op de gezondheid. Sommige regels in beroepscodes
zijn opgenomen nadat klachten over psychologen gegrond zijn verklaard, zoals dat
kwalificaties/titels slechts worden vermeld wanneer ze relevant zijn. Of het artikel waarin
staat dat onderzoek met en uitspraken over personen zonder hun toestemming (zoals
over Britney Spears/Pim Fortuyn/Prinses Margriet) onder de verantwoordelijkheid van de
psycholoog valt wanneer er schade wordt veroorzaakt.
Standaards hebben betrekking op de meeste situaties waarin psychologen kunnen
verkeren en dus niet allemaal, de ‘dekking’ zal nooit helemaal compleet zijn en
psychologen dienen zich in te spannen de standaards uit te breiden.
De NIP-code heeft een bescheiden preambule waarin wordt toegelicht dat de code is
opgesteld om de kwaliteit van de beroepsuitoefening ten goede te komen door ethische
principes te bepalen en daarop nadere richtlijnen te baseren.
Er wordt een tweeledig doel van de code benoemd:
- bevorderen van beroepsethische reflectie
- bieden van een maatschap voor de toetsing van beroepsmatig handelen
Verder worden er nog drie problemen genoemd:
1. Er is vaak sprake van ongelijke relaties, wat kan leiden tot afhankelijkheid
2. Relaties met anderen kunnen in de loop der tijd veranderen, waardoor soms
andere regels uit de beroepscode van toepassing zijn
3. Psychologen vervullen soms diverse rollen tegelijk, waardoor verwarring kan
ontstaan
Ook wordt er een dekkingsprobleem aangestipt: een beroepscode kan geen eenduidige
handleiding zijn, die zonder nadere overwegingen uitsluitsel geeft over wat in een
specifieke situatie de juiste handelswijze is. Ook kunnen basisprincipes en richtlijnen op
gespannen voet met elkaar staan. In zo’n geval is er sprake van een ethisch dilemma,
waarbij afweging nodig is van welke ethische principes het zwaarst wegen. De code is
, een hulpmiddel om die afweging te maken. Verder wordt er verwezen naar het belang
dat er bereidheid ontstaat om het eigen ethisch handelen bespreekbaar te maken met
collega’s en om mee te werken met toetsingsprocedures bij instanties die door de
beroepsorganisatie daartoe in het leven zijn geroepen. Als laatste wordt gesteld dat de
code bindend is voor leden van het NIP, en dat psychologen die niet zijn aangesloten zich
ook aan de regels behoren te houden.
Het grote verschil met de Amerikaanse preambule is dat er nauwelijks inhoudelijk
geformuleerde uitgangspunten in zijn te vinden. De Nederlandse preambule gaat vooral
over procedurele kwesties.
De Nederlandse preambule is dus minder uitgebreid dan bijvoorbeeld de preambule van
Amerika. De volgende interpretaties zouden hieruit gehaald kunnen worden:
- het werk van psychologen raakt aan uiteenlopende belangen. Die belangen zijn
ermee gediend dat psychologen zich aan de regels houden.
- In concrete situaties kunnen regels strijdig zijn. Psychologen zullen dan zelf een
afweging moeten maken. Hoewel zij daarbij anderen raadplegen blijven zij
verantwoordelijk voor hun eigen keuze.
- In eigen kring (binnen beroepsgroep) moet die keuze geëxpliciteerd kunnen
worden. Anderen hebben het recht om die keuze te toetsen aan de bepalingen uit
de code.
Klachtenprocedure bij het NIP:
NIP-leden ondertekenen een verklaring dat zij zich zullen houden aan de code. Daarop
zijn zij dus ook aan te spreken. Het NIP heeft hiervoor een commissie, het College van
Toezicht, dat bestaat uit psychologen en juristen. Er wordt telkens met een beperkt
aantal leden gewerkt (subcommissies) om een klacht te behandelen. Er mogen nooit
minder psychologen dan juristen zijn, en de secretaris en voorzitter zijn jurist. Een kamer
moet dus uit minstens 4 personen bestaan. Beslissingen worden genomen bij
meerderheid van stemmen. Zij behandelen alleen klachten tegen NIP-leden, maar in de
toekomst zullen zij ook niet-leden uit een specialistisch register van het NIP een
verklaring laten ondertekenen waardoor ook klachten tegen hen kunnen worden
behandeld. Anonieme klachten worden niet behandeld, tenzij er een groot belang bestaat
voor de psychologie in het algemeen om de klacht toch te behandelen. Onbeduidende
klachten worden niet behandeld.
Een klachtenprocedure duurt enkele maanden. Het klaagschrift wordt verstuurd aan de
psycholoog op wie de klacht betrekking heeft, deze reageert schriftelijk middels verweer,
vervolgens mag de klager reageren middels repliek en de psycholoog nog een keer
middels dupliek. Vervolgens vindt er meestal een zitting plaats, maar soms wordt ook op
de schriftelijke stukken beslist. Een mondelinge behandeling is formeel en kan,
eventueel, middels raadsman of –vrouwe worden bijgewoond. Het besluit wordt genomen
buiten de aanwezigheid van partijen.
Het college hoeft zich niet te beperken tot de specifiek verwoorde klacht van klager, de
klacht mag ambtshalve worden aangevuld. Wel moet de aanklaagde psycholoog duidelijk
de kans hebben gekregen om tegen die zaken verweer te voeren. De beslissing wordt
uiteindelijk verzonden naar het NIP en beide partijen. Het maandblad, De Psycholoog,
bevat alle geanonimiseerde besluiten. Een uitspraak ziet er ongeveer uit als een vonnis.
Dit wordt verenigingstuchtrecht genoemd.
Het NIP kan 4 maatregelen opleggen in volgorde van grootte:
1. Waarschuwing
2. Berisping
3. Schorsing uit het lidmaatschap (2 jaar max)
4. Ontzetting uit het lidmaatschap
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Leonieke. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.83. You're not tied to anything after your purchase.
