Summary
Samenvatting Biologische Psychologie Van Het Centraal Zenuwstelsel (4020009ENR)
- Course
- Institution
Alle slides + eigen nota's, behalve gastcollege verslaving
[Show more]
Seller
Followambervangeeert
Content preview
BIOLOGISCHE PSYCHOLOGIE VAN HETCENTRALE ZENUWSTELSEL
Prof. Kris Baetens
Amber Van Geert
1e Master Biologische Psychologie | VUB 2020-2021
,1 Stress
1.1 Inleiding
Wie vindt stress een goede zaak?
Evolutie:
- Stressrespons in zeer veel soorten, zelfs veel overeenkomsten in de onderliggende systemen,
bv. ACTH, cortisolsteroïden in alle gewervelden (Nesse et al., 2016), bv. ACTH-achtige peptiden
ook in inktvissen, insecten, wormen, etc. → wijst op grote evolutionaire voordelen!
We kunnen stress vergelijken met andere defensieve functies (van lichaam en geest), bv.
pijn, koorts, overgeven, hoesten, …Dit zijn allemaal dingen die op zich niet aangenaam
zijn en we op zich als negatief beschouwen, maar die allemaal een belangrijke defensieve
functie hebben.
- Differentiatie van toestanden (bv. actief versus rust): heeft voordelen om u op die
manier te kunnen organiseren, bv. als het donker is, zijn er niet veel prooien te pakken. We
sparen onze krachten op die momenten van de dag want kunnen toch niets nuttigs doen om
op die manier des te harder kunnen bijten, springen, vliegen, … op momenten dat je wel actief
bent → verdere differentiatie binnen actieve toestand. Binnen die actieve toestand, kan je nog
verder gaan differentiëren. Stress kan je dan beschouwen als een turbo op die actieve
toestand. We hebben een basaal niveau van actieve activiteit en daar kunnen we (tijdelijk) een
boost op zetten om NOG actiever te zijn. Uiteraard kunnen we dit niet heel de tijd inzetten
want dan is er geen sprake meer van differentiatie.
- Bijkomend evolutionaire voordelen van mechanismes die sensitiviteit van de stressrespons op
relatieve LT kunnen moduleren in functie van de omgeving → verklaart o.a. impact van stress
tijdens de (prenatale) ontwikkeling/jeugd (zie verder). Aan de ene kant hebben we een
stressrespons die optreedt in bepaalde omstandigheden en niet in andere omstandigheden,
bv. als er een rotsblok op u afgerold komt, zal de stressrespons actief zijn, maar zal niet actief
zijn wanneer we een tas thee drinken op een bankje in de zon. Maar buiten die variatie over
de tijd van die stressrespons, is er ook een evolutie over de tijd heen waarin die stressrespons,
gegeven eenzelfde context sterker of net minder sterk wordt, bv. als je opgroeit in een situatie
waar er veel onvoorspelbaar geweld is, is het voordelig om u hier erg gevoelig op af te
stemmen, om ervoor te zorgen dat je bij het minste teken van geweld, kan gaan
vluchten/vechten; dat we de stressrespons heel gevoelig gaan afstellen op cues die geweld
kunnen voorspellen. Die modulatie impliceert dat een situatie waarin we voorheen niet zo’n
sterke stressrespons zouden hebben, dat we een sterkere respons gaan hebben. Dit is hetgeen
bedoeld wordt met de ‘relatieve LT modulatie’; het gevoeliger worden van (in dit geval) een
stressrespons in een identieke context. Die adaptatie/afstemming van die stressrespons op
die bepaalde context, kan op lange termijn averechts gaan werken, vooral wanneer je in een
andere context terechtkomt, bv. als je opgegroeid bent in een gewelddadig milieu en je wilt
later een partnerrelatie aangaan, maar de stressrespons wordt ook voortdurend getriggerd
(dus ook in situaties waar die niet nodig is). Dit verklaart de impact van stress op (prenatale)
ontwikkeling/jeugd; dat je zo goed mogelijk afgestemd bent (nog voor je geboren bent) op de
omgeving waarin je terechtkomt. Het afstemmen kan op 2 manieren verlopen: sensitisatie en
habituatie.
1
, - Sensitisatie – (positieve feedback) en habituatieprocessen (negatieve feedback). Habituatie =
minder gevoelig worden gegeven eenzelfde stressor. Waarom is dit nuttig? Om bij constante
of repetitieve of voorspelbare stressoren, zeker wanneer ze makkelijk zijn om mee om te gaan,
energie te sparen. De activatie van die stressrespons zorgt ervoor dat de stressrespons verder
in de tijd onderdrukt wordt (=negatieve feedback). Positieve feedback of sensitisatie dient er
in de eerste plaats voor dat we niet gaan wennen aan al te onvoorspelbare of gevaarlijke
situaties, d.w.z. het steeds gevoeliger worden van de stressrespons in gelijkaardige contexten.
Dat impliceert dat de stressrespons van vandaag, zal ervoor zorgen dat de stressrespons van
morgen nog groter is. Het vervelende is dat dit kan escaleren, ontsporen.
Definitie
- Klassieke definitie: reactie op (waargenomen) dreiging:
Dreiging hoeft niet per se waargenomen te zijn, bv. als we naar een horrorfilm kijken en er springt
een seriemoordenaar uit de kast, kunnen we een sterke stressrespons vertonen, ook al zit er bij
ons thuis geen seriemoordenaar in de kast.
o Stress als verdedigingsfunctie: onprettig, maar nodig om het hoofd te bieden aan
onprettige of gevaarlijke omstandigheden (zoals hoesten, overgeven, pijn, …)
o Uitroepen van noodtoestand: fight of flight-respons: glibberig worden en afkoelen
(zweten), meer gasuitwisseling (adem), snellere circulatie, bloedtoevoer van
spijsvertering naar spieren, toegenomen bloedklontering, etc. Noodtoestand
impliceert dat we de stressrespons niet 24/7 kunnen volhouden. Het gaat over een
differentiatie binnen onze actieve toestand. Toegenomen bloedklontering omdat het
lichaam zich voorbereid op eventuele weefselschade → interessant om zoveel
mogelijk bloedklontering te hebben.
- Ook stressrespons bij opportuniteiten, bv. Flinn et al. (2011): verhoogde circulerende
stresshormonen bij kinderen 2 dagen voor Kerstmis in Dominica, maar enkel bij kinderen die
cadeaus konden verwachten.
Het feit dat die stressrespons kan optreden in reactie op rechtstreekse bedreigingen als op
bedreigingen van dingen die heel leuk zouden zijn, maakt dat we belangrijke trait-offs (?) kunnen
bekijken. Aan de ene kant zijn er mensen die een neiging hebben tot kleine stressrespons. Dat
heeft voordelen, bv. die hebben minder stressgerelateerde gezondheidsklachten (cardiovasculaire
problemen,…). Het nadeel hiervan is dat die personen misschien minder zullen profiteren van
opportuniteiten. Op groepsniveau is het voordelig dat een aantal van ons een heel sterke
stressrespons hebben en fel gaan inzetten en kapitaliseren op uitdagingen en een aantal die dat
minder hebben (gaan minder energie besteden aan die stressrespons). Op die manier kunnen we
differentiatie begrijpen binnen verschillende soorten.
In het algemeen gaat het dus over het aanspreken van reserves die beperkt zijn in het licht van
een uitdaging die zowel positief als negatief kan zijn.
2
, Nut van de stressrespons …
- Langdurige stressoren: stressresponsen die heel lang duren hebben de neiging om niet zo goed
uit te pakken. Dit zijn situaties waar die evolutionaire respons niet zo goed op afgestemd is.
- Mentale stressoren: heel veel stressoren in het dagelijks leven zijn abstract, bv. het idee dat je
kritiek zou kunnen krijgen. Wij als mens kunnen, in tegenstelling tot andere diersoorten,
mentaliseren, toekomstplannen maken, … waardoor we dus gevoeliger worden/zijn voor
mentale stressoren. Algemeen kunnen we stress hier zien als een spanningsveld tussen de
vereisten van de omgeving en onze mogelijkheden om daaraan te voldoen.
- Rookdetectorprincipe: de prijs die verbonden is aan een valse negatieve t.o.v. een prijs die
verbonden is aan een valse positieve. Als uw stressrespons niet getriggerd is op het moment
dat er een tijger voor u springt (vals negatieve), kan dat een hele hoge prijs hebben. Heel het
systeem is erop gericht dat je niet de hoogste prijs moet betalen, nl. doodgaan (want geen
nakomelingen,…). Een vals positieve: een stressrespons die getriggerd wordt op het moment
dat er geen echte tijger voor u springt, is niet zo erg. Hier is de prijs kleiner dan bij een vals
negatieve: we hebben enkel wat fysiologisch ongemak en zullen onze reserves terug wat
moeten aanvullen, but that’s it. Inherent aan het rookdetectorprincipe is dat het afgesteld
gaat zijn om de valse negatieve te minimaliseren en de consequentie daarvan is dat het
systeem heel actief zal worden en dus heel vaak getriggerd zal worden in situaties waar het
eigenlijk geen dreiging aanwezig is. Met andere woorden: we gaan veel vals positieve hebben
om de vals negatieven te vermijden.
Bovendien dreigt de associatie tussen stress en negatieve gebeurtenissen: dreigingen zijn de
belangrijkste situaties om een sterke stressrespons te hebben, belangrijker dan positieve
omdat de waarde van eender welke opportuniteit nooit zo groot kan zijn als de waarde van
‘niet doodgaan’.
- Omgevingsshifts: stel dat je opgroeit in een gewelddadige context en uw omgeving verandert
nadien, bv. je komt terecht in een relatie waarin uw partner u heel graag ziet → hele grote
omgevingsshift. Op dat moment hebben de stressresponsen de neiging om contraproductief
te werken. Dit is een omgevingsshift op een kleine tijdsschaal; omgevingsshift op een grote
tijdsschaal is bv. als men zich ontwikkelt als organisme in context van voedselschaarste waarbij
de belangrijkste taak is om ervoor te zorgen dat je genoeg prooien vangt om weer een dag
verder te kunnen leven, zal uw stressrespons hierop afgestemd zijn en zal je het bv. heel
ontspannend vinden om vettige, zoute ‘brol’ te eten. Ondertussen leven we in een (Westerse)
maatschappij waar het mogelijk is om dagelijks voedsel te kunnen bemachtigen waardoor die
stress op de achtergrond verdwenen is. En maar best ook want stel dat je steeds in stress gaat
wanneer je een zak Doritos ziet → gaat ervoor zorgen dat je heel veel chips eet, zwaarlijvig
wordt, … .
Een stressrespons kan productief zijn indien we moeten vechten of vluchten voor een dreiging, bv.
wanneer er een tijger op ons afgelopen komt en we net wat verder kunnen springen, sneller kunnen
lopen, … Het kan contraproductief zijn wanneer je bv. 3 weken op voorhand begint na te denken over
het feit dat je op weekend moet met uw kritische schoonfamilie, etc. hier is er geen wezenlijke dreiging
en is er dus niets productief aan. De stressrespons gaat de situatie niet helpen, integendeel en het
acute aspect valt hier helemaal weg (want je denkt er al 3 weken op voorhand aan).
3
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller ambervangeeert. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.88. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
67232 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now