College 1: Wat is ontwikkeling en hoe veranderen wij sociaal-emotioneel tijdens onze levensloop?
Leerdoel 9: Je kent het ontwikkelingsperspectief op de mens en weet hoe en waarom sociaal werkers
ontwikkelingspsychologie gebruiken.
Leerdoel 10: Je weet hoe de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen en volwassenen verloopt
volgens de levenslooptheorie van Erikson en kunt dit toepassen op een sociaalwerksituatie.
Ontwikkelingspsychologie: Bestudeert de psychologische veranderingen bij toenemende leeftijd.
Ontwikkeling:
- Proces van groei en verandering dat wordt bepaald door de interactie tussen erfelijkheid en
omgeving.
- Gaat een leven lang door.
- De meeste aandacht gaat uit naar de kindertijd en adolescentie.
Psychologie:
- Wetenschap van gedrag en mentale processen.
Pedagogiek: De wetenschap van het opvoeden. (Letterlijk: kinderleiding)
Opvoeden: Het proces waarin een kind wordt gevormd naar de normen en waarden van de
opvoeders en de samenleving.
Psychosociaal functioneren:
Psyche = geest - ons denken, voelen en gedrag.
Sociaal = onze interactie met andere mensen.
Opgroeien en ouder worden betekent je steeds opnieuw aanpassen aan veranderende vermogens en
verwachtingen van anderen. Wij ontwikkelen ons op psychosociaal gebied als onze relatie met onze
sociale wereld verandert en wanneer onze ideeën veranderen over onszelf.
Psychosociale ontwikkeling volgens Erikson (1963)
- Psychosociale ontwikkeling is een levenslang proces.
- Mensen doorlopen 8 levensfasen, van babytijd tot ouderdom, met ieder zijn eigen typische
uitdaging. Die uitdaging aangaan is meestal niet gemakkelijk, vandaar dat hij het een crisis
noemt. Deze crisis kan nooit helemaal opgelost worden of helemaal onopgelost blijven. Het
gaat om de mate waarin en de manier waarop je succesvol met die uitdaging omgaat.
- Iedere fase wordt afgesloten met een crisis, een ontwikkelingstaak die typisch is voor die
fase.
- Pas als wij de voor onze levensfase typische crisis hebben opgelost, dan sluiten we hem af en
zijn we toe aan de volgende. Komen we er niet uit, dan loopt onze psychosociale
ontwikkeling vast. De balans slaat dan door naar het negatieve uiterste.
- Het onvoldoende afsluiten van een ontwikkelingstaak heeft zijn weerslag op het volbrengen
van de ontwikkelingstaken die nog volgen. Het zal de keuzes die we daarna maken in onze
sociale relaties beïnvloeden.
Ontwikkelingstaken volgens Erikson
Levensfase: Ontwikkelingstaak of crisis:
Babyfase (0-1,5 jaar) Vertrouwen vs wantrouwen
Peuterleeftijd (1,5-3 jaar) Autonomie vs schaamte & twijfel
Kleuterleeftijd (3-6 jaar) Initiatief vs schuldgevoel
Basisschoolleeftijd (6 jaar tot puberteit) Vlijt vs minderwaardigheid
Adolescentie Identiteit vs rolverwarring
Jongvolwassenheid Intimiteit vs isolement
, Middelbare leeftijd Generativiteit vs egocentrisme
Ouderdom Ik-integriteit vs wanhoop
Waarom moet je deze kennis hebben als sociaal werker?
- Je krijgt in je werk te maken met mensen van verschillende leeftijden.
- Zij zijn volgens Erikson allemaal met hun eigen specifieke ontwikkelingstaak bezig.
- Het helpt om de kwetsbaarheid of problematiek van je cliënten te plaatsen in het perspectief
van hun levensloop.
Babytijd (0-1,5 jaar)
- Vertrouwen vs wantrouwen.
- Veiligheid, geborgenheid vinden.
- Gevoel van vertrouwen groeit wanneer een baby merkt dat hij wordt geknuffeld, gevoed en
verschoond wanneer hij daar behoefte aan heeft. Zijn verzorgers bieden hem zo een ‘veilige
basis’ van waaruit de wereld kan worden verkend.
Peutertijd (1,5-3 jaar)
- Autonomie vs schaamte & twijfel.
- + Ontwikkeling van zelfstandigheid, de wereld verkennen, dingen ‘zelf doen’ autonomie.
- - Te veel kritiek of bescherming leidt tot twijfel aan zichzelf en schaamte.
- Voor een goede afronding van deze ontwikkelingstaak is het erg belangrijk dat een kind zelf
keuzes mag maken, maar ook dat het zijn eigen grenzen leert kennen.
Kleutertijd (3-6 jaar)
- Initiatief vs schuldgevoel.
- + Ontwikkeling van geweten, eigen initiatieven ontplooien, zelf dingen in gang zetten.
- - Schuldgevoel door te hoge eisen en/of correcties.
Schoolkindtijd (6 jaar tot puberteit)
- Vlijt vs minderwaardigheid.
- + Gevoelens van competentie en zelfvertrouwen (vlijt). Door successen en aanmoediging van
anderen.
- - Laag zelfbeeld, minderwaardig voelen. Door mislukkingen, te veel kritiek of te hoge eisen.
Adolescentie (puberteit tot…)
- Identiteit vs rolverwarring.
- Vormen van eigen identiteit is de centrale taak.
- Een antwoord vinden op de vraag: ‘Wie ben ik?’
- Identiteit = een doorleefd ik-gevoel dat eenheid aanbrengt in alle belevingen.
Jongvolwassenheid
- Intimiteit vs isolement.
- + Aangaan van een langdurige, hechte, intieme relatie.
Trouwen/samenwonen of hechte vriendschap.
Jezelf openstellen voor anderen, kwetsbaar durven zijn.
- - Eenzaamheid, isolement.
Middelbare leeftijd
- Generativiteit vs egocentrisme.
- Deze levensfase is zijn/haar meest productieve periode.
- + Zorg dragen voor anderen, bijdragen aan de maatschappij = generativiteit.
, Gezin stichten.
Carrière maken/nieuwe ideeën voortbrengen.
Vrijwilligerswerk.
- - Verveling, gebrek aan toekomstvisie en frustratie = stagnatie/egocentrisme.
Ouderdom
- Ik-integriteit vs wanhoop.
- + Terugkijken op het leven met tevredenheid = ik-integriteit.
- - Spijt, opnieuw willen beginnen = wanhoop.
Kritiek op de theorie van Erikson:
Maken mensen uit andere culturen op dezelfde leeftijd dezelfde ontwikkelingstaken door? Doorloopt
iedereen de acht levensfases in deze vaste volgorde? En is het per se nodig dat je een
ontwikkelingstaak helemaal afsluit?
3 krachten van ontwikkeling:
- Nature = factoren die aangeboren zijn (door aanleg/genen). ‘’De aard van het beestje.’’
- Nurture = factoren die aangeleerd zijn (door sociale omgeving, opvoeding). ‘’De mens is
maakbaar.’’
- Rijping = Veranderingen die voor een groot deel genetisch geregeld worden en waarop
omgevingsinvloeden een kleine invloed hebben.
Verloopt ontwikkeling via een continu of
discontinu proces?
Continue verandering: Geleidelijke
ontwikkeling waarbij prestaties op een
bepaald niveau voortvloeien uit die van de
vorige niveaus. Continue verandering is
kwantitatief.
Discontinue verandering: Ontwikkeling in
aparte stappen of stadia. Elk stadium levert
gedrag op dat kwalitatief anders is dan
gedrag in eerdere stadia.
Biologische veranderingen: puberteit
- Hormonale turbulentie.
- Groeispurt, lichamelijke processen die leiden tot vruchtbaarheid.
- Uiterlijk als bron van onzekerheid.
- Omgaan met seksuele verlangens en verliefdheid.
Rites de passage (volwassen worden in andere culturen):
- In niet-westerse culturen is er vaak sprake van een overgangsritueel. Een moment dat de
overgang van kind naar volwassene markeert. Hierbij is ook duidelijk welke
verantwoordelijkheden er bij de nieuwe rol horen.
- In westerse landen duurt de adolescentieperiode veel langer. Ze krijgen een langere tijd om
te kunnen experimenteren met verschillende rollen en welke mogelijkheden er het beste bij
passen. Zonder hier al verantwoordelijkheden/consequenties voor te hebben.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller JillKloppenberg. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $8.68. You're not tied to anything after your purchase.